Đã 18 năm kể từ khi Việt Nam gia nhập Công ước BERNE (năm 2004), vấn nạn sách giả vẫn chưa có nhiều chuyển biến tích cực. Những vụ in ấn, gia công, phân phối sách giả với quy mô lớn nhỏ diễn ra thường xuyên, cơ sở này bị triệt phá, cơ sở khác lại mọc lên. Vấn nạn này khó xử lý triệt để nếu không có sự quyết tâm chung sức từ nhiều phía.
Tình trạng sách giả có xu hướng tăng
Những năm gần đây, vấn nạn sách giả ngày càng có dấu hiệu tăng mạnh trước sự bùng nổ của công nghệ và Internet. Cụ thể, công nghệ hiện đại đã đẩy nhanh tốc độ sao chép sách lậu. Nếu như trước đây, cần vài tháng hoặc vài tuần để làm ra một đầu sách nhái thì giờ đây có thể chỉ mất vài ngày.
“Có những đầu sách hot, chúng tôi vừa phát hành thì mấy hôm sau đã thấy sách giả được rao bán trên mạng với giá chỉ bằng 50% giá bìa”, một đơn vị phát hành chia sẻ.
Bên cạnh những kênh mua bán trực tuyến khó quản lý, sách giả cũng tìm được cách vượt ra khỏi phạm vi của những chiếu sách vỉa hè, các cửa hàng nhỏ lẻ ở nông thôn, vùng ven để len lỏi vào tận nhà sách ở đô thị lớn. Điều này khiến người tiêu dùng lẫn người làm sách chân chính đứng trước những tình thế bất lợi.
 |
| Sách giả xuất hiện ngày càng nhiều, trong ảnh bên trái là sách giả, bên phải là sách thật. |
Khó hạn chế sách giả nếu không chung sức
Nhiều năm qua, các nhà xuất bản (NXB), doanh nghiệp tư nhân trong ngành sách đã chủ động tự bảo vệ bằng nhiều cách trước nạn sách lậu, sách giả. Một số NXB tự tổ chức mạng lưới cộng tác viên để phát hiện, truy vết sách giả và báo cáo cho các cơ quan chuyên trách. Tuy vậy, do nguồn lực có hạn trong khi quy mô sách giả trên thị trường quá lớn, họ chỉ có thể tập trung truy vết đối với một vài đầu sách bán chạy nhất. Vì thế, nỗ lực này dù mang lại kết quả nhất định nhưng vẫn chỉ như muối bỏ bể.
Bên cạnh công tác truy vết, các NXB, công ty sách đã đẩy mạnh ứng dụng tem thông minh, tem hologram (tem 7 màu), tem nhiệt… giúp phân biệt sách thật - giả. Tuy nhiên, biện pháp này có hiệu quả khá hạn chế do đa số người tiêu dùng hiện nay chưa biết cách hoặc chưa có thói quen kiểm tra tem chống hàng giả.
Theo thông tin từ hội thảo “Ứng dụng tem điện tử vào quản lý sản phẩm in và phòng chống in lậu”, hiện chỉ có 3% độc giả tại Việt Nam sẵn sàng cào tem để phân biệt sách thật - sách giả. Ngoài ứng dụng tem, các đơn vị xuất bản cũng thường xuyên cập nhật thông tin, hướng dẫn cụ thể những dấu hiệu giúp người dùng nhận biết sách giả, sách lậu.
Cả hai biện pháp trên sẽ ít tác dụng nếu không có sự hợp tác từ phía người tiêu dùng. Để sách giả không còn tồn tại, trước tiên người dùng cần trang bị kiến thức và cách phân biệt sách giả, sách thật. Bên cạnh đó, người dùng nên chọn mua sách ở những nhà phân phối uy tín thay vì những địa chỉ, trang bán hàng không rõ nguồn gốc.
 |
| Gợi ý một số dấu hiệu giúp người tiêu dùng phân biệt sách thật - sách giả từ Tập đoàn Giáo dục Đại Trường Phát. |
Ngoài ra, người mua nên có thói quen bóc tem hoặc kích hoạt mã code đi kèm với sách, xem xét cẩn thận chất lượng giấy, chữ in, màu sắc… ngay tại chỗ để đồng kiểm và tạo áp lực cần thiết cho người bán.
Song song với nỗ lực của NXB và người tiêu dùng, cần có cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan hữu quan mới mong chấm dứt được nạn sách giả. Những hình thức xử lý hiện nay như tịch thu tang vật, phạt hành chính với số tiền vài chục triệu đồng vẫn chưa đủ sức răn đe. Vì thế, bên cạnh những đợt truy quét, cần có chế tài nghiêm khắc hơn đối với các cơ sở in ấn, gia công, tiêu thụ sách giả.
