“Công nghệ mạng toàn cầu có tiềm năng khổng lồ trong việc thay đổi tương lai của thế giới hậu đại dịch”, GS Sir Richard Henry Friend - Chủ tịch hội đồng VinFuture - chia sẻ lý do công nghệ mạng toàn cầu đạt giải thưởng chính của VinFuture mùa 2.
Đỉnh cao của công nghệ mạng toàn cầu vẫn ở phía trước
- Giải thưởng chính VinFuture 2022 vinh danh công nghệ mạng toàn cầu (CNMTC) - tổ hợp các phát minh được công bố và đi vào cuộc sống nhiều năm trước. Phải chăng hội đồng giải thưởng không có đề cử nào mới và xuất sắc, thưa giáo sư?
- Hoàn toàn ngược lại. Các đề cử mà VinFuture mùa 2 nhận được không chỉ lớn về số lượng mà còn vượt trội về chất lượng so với mùa 1. Hội đồng phải làm việc vất vả mới có thể chọn ra công trình xuất sắc để trao giải.
Tiêu chí của VinFuture là vinh danh nghiên cứu, phát minh đột phá đã hoặc có tiềm năng tạo ra sự thay đổi trong cuộc sống hàng triệu người. Và công trình đạt giải thưởng chính năm nay đáp ứng được tiêu chí đó, thậm chí vượt xa mong đợi khi mang đến “tác động kép” cho nhân loại.
- Giáo sư có thể làm rõ tác động cụ thể đến nhân loại là gì?
- Những người trẻ ngày nay rất khó tưởng tượng cuộc sống sẽ ra sao nếu không có CNMTC. Những điều chúng ta coi là sự kỳ diệu và phi thường của CNMTC cũng chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Hiểu biết của chúng ta về khía cạnh này còn khiêm tốn. Nên tôi không bất ngờ khi nhiều người cảm thấy ngạc nhiên khi mới nghe về giải thưởng.
Thế giới đang chứng kiến sự phát triển đáng kinh ngạc của loạt công nghệ mới như Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (big data), trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, mạng 5G, 6G… Nhiều thứ chỉ vài năm trước vẫn được xem là không tưởng. Song, tất cả công nghệ nhảy vọt này đều không thể thành hiện thực nếu không có CNMTC.
CNMTC đang thay đổi thế giới và hàng tỷ người hưởng lợi từ nó. Thậm chí, vai trò của CNMTC còn nhân lên trong đại dịch, khi lượng dữ liệu được nhân loại chia sẻ riêng trong 2 năm qua chiếm tới 50% tổng dữ liệu từ khi phát minh này ra đời. Tuy nhiên, nhân loại đang ở giai đoạn bình minh của CNMTC và lịch sử của nó chỉ mới bắt đầu.
 |
| GS Sir Richard Henry Friend - Chủ tịch hội đồng giải thưởng VinFuture. |
- Chủ điểm của giải thưởng năm nay là “Hồi sinh và tái thiết”. Đâu là mối tương quan giữa CNMTC và chủ đề năm nay thưa giáo sư?
- Covid-19 là một trong những biến cố lớn nhất mà nhân loại đối mặt trong nhiều thập kỷ trở lại. Riêng năm 2020, kinh tế thế giới suy giảm đến 4,3% - con số chỉ từng được ghi nhận trong cuộc đại suy thoái những năm 1930 và trong hai cuộc chiến tranh thế giới.
Nhưng điều tuyệt vời là sau khi dịch bệnh được khống chế, thế giới nhanh chóng phục hồi. Bởi trong hai năm đại dịch, dù các quốc gia phải cách ly, phong tỏa kéo dài, việc kết nối toàn cầu vẫn được duy trì qua CNMTC. Con người vẫn làm việc, học tập, giao tiếp, giao dịch với nhau, chỉ là theo cách thức khác.
Chỉ cần Covid-19 xảy ra khoảng 20 năm về trước thì mọi chuyện đã khác. Khi đó, tổn thất chắc chắc khủng khiếp hơn.
- Phải chăng CNMTC đang “vẽ lại” chân dung của thế giới sau đại dịch?
Đúng vậy. Sau đại dịch, CNMTC đang tái định hình thế giới theo cách bền vững hơn. Như ở Anh, dù cuộc sống trở lại bình thường, lượng phương tiện đi lại ít hơn hẳn. Bởi người dân quen với phương thức làm việc ở nhà.
Hai năm qua, CNMTC thay đổi sâu sắc cách thức chúng ta giao tiếp, làm việc, di chuyển… theo hướng giảm tiêu thụ năng lượng, giảm phát thải, góp phần cải thiện môi trường.
Tìm kiếm các công trình đột phá bằng “lăng kính” khác biệt
- Trong quá trình chấm giải, các thành viên hội đồng VinFuture ý kiến ra sao về giải thưởng này thưa giáo sư?
- Ban đầu chúng tôi có quan điểm khác nhau, dẫn đến nhiều cuộc tranh luận. Nhưng may mắn, Hội đồng giải thưởng VinFuture quy tụ nhiều nhà khoa học hàng đầu trong đa lĩnh vực. Nhờ đó, chúng tôi có góc nhìn đa chiều và đánh giá đầy đủ về từng đề cử. Cuối cùng, hội đồng đạt được đồng thuận trong việc trao giải thưởng cao nhất cho phát minh về CNMTC.
 |
| 4 trong 5 nhà khoa học cùng đoạt giải chính VinFuture trong lễ trao giải tối 20/12. |
- Các nhà nghiên cứu đạt giải VinFuture cũng chiến thắng ở nhiều giải thưởng quốc tế khác, thậm chí được vinh danh nhiều năm trước. Điều này có khiến VinFuture giống như nơi tôn vinh phát minh vĩ đại hơn là khuyến khích dự án mới?
- Tôi không nghĩ vậy. VinFuture mới bước qua mùa giải thứ hai nhưng số lượng đề cử vượt xa nhiều giải thưởng lâu đời. Chất lượng đề cử cũng không hề thua kém.
Trong mùa giải đầu tiên, công trình chiến thắng - vaccine mRNA - ra đời từ hai nghiên cứu là công nghệ mRNA và hạt nano lipid. Năm nay, CNMTC - công trình đạt giải thưởng cao nhất - là kết quả của nhiều phát minh, gồm: Giao thức điều khiển truyền dẫn và giao thức CNMTC, công nghệ mạng toàn cầu World Wide Web và bộ khuếch đại sợi quang pha tạp Erbium.
VinFuture đánh giá các nghiên cứu toàn diện, trong mối quan hệ đa chiều. Nhiều nghiên cứu có thể mãi mãi không đi đến đích hoặc ít được ứng dụng khi nằm riêng lẻ, nhưng nếu kết nối lại có thể tạo đột phá.
