Elizabeth Holmes, nhà sáng lập startup xét nghiệm máu Theranos đã bị buộc 4 tội danh trên tổng số 11 cáo buộc, gồm một tội âm mưu lừa đảo và 3 tội nói dối nhà đầu tư để huy động vốn cho Theranos.
Tuy nhiên, trong phiên xử diễn ra một ngày sau bồi thẩm đoàn đã không thể đưa ra kết luận chung về 3 cáo buộc khác của bà Holmes, và phiên điều trần sẽ được tổ chức vào tuần tới.
Theo CNBC, vụ kiện được quan tâm vì danh tiếng của Holmes, người từng bày tỏ mong muốn trở thành Steve Jobs thứ hai. Vụ kiện cũng bị hoãn nhiều năm do Holmes sinh con và dịch Covid-19. Bồi thẩm đoàn gồm 12 thành viên phụ trách vụ án từ tháng 9/2020. Họ mất 3 tháng cho quá trình tố tụng, tổng hợp lời khai của 32 nhân chứng, thảo luận 50 tiếng trong 7 ngày để cân nhắc phán quyết cho 11 cáo buộc.
Đối mặt án tù 20 năm
Những tội danh được xác định của Holmes gồm lừa đảo PFM Healthcare Master Fund, quỹ đầu cơ về chăm sóc sức khỏe (hơn 38 triệu USD), quỹ đầu tư Lakeshore Capital Management (gần 100 triệu USD) và Mosley Family Holdings, công ty liên kết với cựu luật sư bất động sản Daniel Mosley (gần 6 triệu USD).
Trong phiên tòa ngày 3/1, Holmes không bị buộc tội cho 4 cáo buộc lừa dối bệnh nhân. Đến 4/1, 3 cáo buộc khác về lừa dối nhà đầu tư được xác định nhầm lẫn, chưa thể đưa ra phán quyết.
Những nguyên đơn của 3 cáo buộc (chưa có phán quyết) gồm nhà đầu tư Alan Eisenman, Chris Lucas từ quỹ Black Diamond Ventures, và Bryan Tolbert từ Hall Group. Eisenman cho rằng Holmes che giấu thông tin, Lucas khẳng định Holmes là nguồn tin chính giúp ông biết về Theranos, trong khi Tolbert nói rằng ông đầu tư vì tin tưởng công nghệ của Theranos sẵn sàng để triển khai.
 |
| Elizabeth Holmes (áo đen) trong phiên tòa diễn ra ngày 3/1. Ảnh: New York Times. |
Với 4 tội danh lừa đảo, Holmes có thể đối mặt án tù 20 năm. Ngày tuyên án sẽ được công bố trong phiên điều trần về 3 cáo buộc (chưa thể phán quyết) diễn ra vào tuần sau. Bà có thể kháng cáo về các tội danh, bản án hoặc cả 2, New York Times đưa tin.
Holmes đã huy động 945 triệu USD từ các nhà đầu tư nổi tiếng như gia đình cựu Bộ trưởng Giáo dục Mỹ Betsy DeVos, Rupert Murdoch và gia đình Walton, nhà sáng lập Walmart. Theranos từng được Holmes khẳng định sẽ "cách mạng hóa lĩnh vực xét nghiệm" khi có thể phát hiện nhiều bệnh chỉ bằng vài giọt máu.
Có thời điểm Theranos được định giá 9 tỷ USD. Đến năm 2018, Theranos ngừng hoạt động. Trên thực tế, thiết bị kỳ diệu này chỉ tồn tại trên giấy. Holmes bị cáo buộc dùng các công nghệ xét nghiệm thông thường để giả mạo kết quả cho cỗ máy không có thật.
Nếu bị kết án, Holmes sẽ là nữ doanh nhân đáng chú ý tiếp theo phải vào tù sau khi "bà trùm truyền thông" Martha Stewart bị kết tội năm 2004 do nói dối về một đợt bán cổ phiếu. Theranos cũng là lời cảnh tỉnh cho các startup tại Thung lũng Silicon về việc thổi phồng sự thật để huy động vốn đầu tư.
 |
| Máy xét nghiệm Theranos thực chất chỉ là vụ lừa đảo. Ảnh: Wired. |
Một vụ án dài
Sau hàng loạt bài báo phân tích điểm bất thường của Theranos, Holmes bị truy tố vào năm 2018 cùng CEO và bạn trai cũ Ramesh Balwani. Từ khi bắt đầu vào tháng 9/2020, sau 4 lần trì hoãn do Holmes mang thai, vụ án của bà được truyền thông thế giới chú ý. Trong các phiên điều trần, nhiều phóng viên, công chúng phải xếp hàng từ rạng sáng để có ghế ngồi trong phòng xử án.
Trong 11 tuần xét xử đầu tiên, bồi thẩm đoàn đã nghe 29 nhân chứng từ chính phủ Mỹ, bao gồm cựu Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis, từng tham gia hội đồng quản trị của Theranos. Ông cáo buộc Holmes đã phóng đại tác dụng của công nghệ xét nghiệm máu, làm giả báo cáo, che giấu việc dùng thiết bị bên thứ ba và làm giả những lần trình diễn công nghệ.
Trong phần bào chữa, các luật sư của Holmes cố gắng phủ nhận lời khai từ nhân chứng, công kích nhà đầu tư do không nghiên cứu kỹ về Theranos, cho rằng thất bại của Holmes không thuộc dạng tội phạm.
Tháng 11/2020, Holmes vừa khóc vừa kể bà rất tin tưởng vào công ty, đổ lỗi cho nhân viên về những vấn đề trong phòng thí nghiệm. Bà khẳng định không có ý muốn lừa dối bất cứ ai, kể cả nhà đầu tư và bệnh nhân. Kevin Downey, luật sư của Holmes nói với bồi thẩm đoàn rằng khách hàng của Theranos "tin cô ấy có thể xây dựng công nghệ thay đổi thế giới".
 |
| Elizabeth Holmes thần tượng Steve Jobs và thường bắt chước cách ăn mặc của ông. Ảnh: New York Times. |
"Bà ấy đã lừa đảo thay vì chấp nhận thất bại trong kinh doanh. Holmes chọn cách không trung thực với nhà đầu tư và bệnh nhân. Lựa chọn đó không chỉ nhẫn tâm mà còn là tội ác", Jeffrey Schenk, Trợ lý Luật sư Mỹ nói với bồi thẩm đoàn. Các nhân viên Theranos thừa biết công nghệ này không thể hoạt động, nhưng nữ CEO vẫn huy động tiền từ những tuyên bố sai sự thật.
"Đây là vụ án dài. Chúng tôi đã trải qua nhiều điều khác nhau", Thẩm phán Edward Davila tại Tòa án quận Bắc California cho biết
Bồi thẩm đoàn bác bỏ cáo buộc của Holmes bị bạn trai cũ Balwani lợi dụng. Tin nhắn mùi mẫn của cả 2 do CNBC thu thập cho thấy cặp đôi rất hạnh phúc khi startup của họ kiếm hàng trăm triệu USD. Đây được xem là cách Holmes biến mình trở thành nạn nhân. Về phía Balwani, ông phủ nhận mọi cáo buộc nhưng cũng sẽ ra tòa trong năm nay.
Một ngày trước khi phiên xét xử diễn ra, CNBC cho biết Holmes đang sống cùng bạn trai William Evans trong một ngôi nhà tại Green Gables, California (Mỹ). Đây là khu đất rộng lớn, trị giá 135 triệu USD, nằm tại một trong những thị trấn giàu có nhất Thung lũng Silicon.
