 |
Khi Alice Zhang gây quỹ cho công ty công nghệ y tế của mình vào năm 2018, các nhà đầu tư liên tục đặt câu hỏi về Theranos, startup đã sụp đổ trong vụ bê bối của Elizabeth Holmes trong cùng năm đó.
Tại sự kiện của Đại học Stanford, một cố vấn đã kể lại cho Alice Zhang rằng những người ngồi dưới liên tục nói chuyện phiếm về Holmes khi Zhang giới thiệu về công ty sinh học của mình.
Điều này thực sự khiến Zhang bối rối. Startup của cô, Verge Genomics, sử dụng trí tuệ nhân tạo để biến đổi công nghệ chế tạo thuốc. Công nghệ này khác hoàn toàn việc dùng máu để chẩn đoán sức khỏe của Theranos.
Khó tránh được sự so sánh
Elizabeth Holmes từng là một một ngôi sao trong giới khởi nghiệp khi thành lập Theranos, với mục tiêu cách mạng hóa lĩnh vực xét nghiệm máu. Tuy nhiên, mọi thứ chỉ là "cú lừa" thế kỷ.
Sau khi bị cáo buộc dùng các công nghệ xét nghiệm thông thường để giả mạo kết quả, Theranos bị đóng cửa hoàn toàn năm 2018.
 |
| Elizabeth Holmes tại một phiên tòa vào tháng 5. Ảnh: Reuters. |
Khi Verge Genomics gây quỹ vào cuối năm đó, một nhà báo nổi tiếng đã viết bài báo so sánh Zhang và Holmes. Dù sự so sánh tan biến khi startup này ngày càng phát triển, nữ CEO 32 tuổi vẫn nghe những câu chuyện tương tự từ những nữ sáng lập nữ khác.
"Tôi không thấy bất cứ điểm giống nhau nào ngoài việc chúng tôi đều là phụ nữ làm việc trong lĩnh vực khoa học”, Zhang nói.
Các nữ doanh nhân, đặc biệt là những người thuộc lĩnh vực công nghệ sinh học và sức khỏe, vẫn phải hoạt động dưới cái bóng của Elizabeth Holmes. Dù Theranos đóng cửa năm 2018, Holmes vẫn để lại ác cảm về một nữ sáng lập tiếp theo.
Elizabeth Holmes bỏ học Đại học Stanford năm 19 tuổi và trở thành một ngôi sao trong giới khởi nghiệp. Năm 2003, cô thành lập Theranos.
Holmes sớm được ca ngợi là Steve Jobs tiếp theo và trở thành tỷ phú trẻ nhất thế giới. Nhưng sau cuộc điều tra năm 2015 của Wall Street Journal về những tuyên bố dối trá của nữ CEO này, hình ảnh của cô xấu đi nhanh chóng.
Phiên tòa ngày 31/8, xét xử Holmes vì những cáo buộc lừa dối nhà đầu tư, bác sĩ và bệnh nhân có thể gây ra những định kiến mới cho các nữ sáng lập.
Nhiều người cho biết họ luôn phải chứng minh bản thân là một phần của lĩnh vực khởi nghiệp vốn do nam giới thống trị. Từ khi cáo buộc về Elizabeth Holmes nổ ra, họ phải đấu tranh thêm với những giả định rằng họ giống như Holmes.
 |
| Alice Zhang cho biết những so sánh với người sáng lập Theranos từng khiến cô bối rối. Ảnh: The New York Times. |
Heather Bowerman, nhà sáng lập startup DotLab, cũng chịu rắc rối vì Theranos trong nhiều năm qua. DotLab là công ty phát triển bài kiểm tra xác định lạc nội mạc tử cung vào năm 2016.
Tại cuộc họp với các nhà đầu tư, bà thường được yêu cầu giải thích DotLab sẽ khác Theranos như thế nào. Công ty sau đó lên kế hoạch công bố kết quả của mình trên các tạp chí khoa học được thẩm định, điều Theranos chưa bao giờ làm.
Tuy nhiên, bà Bowerman từng quyết định ngừng huy động vốn từ các nhà đầu tư mạo hiểm và dựa vào các khoản tài trợ của chính phủ để giúp DotLab thành công.
Năm 2019, startup của Heather Bowerman đã huy động được 12 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm. Dù vậy, sự kỳ thị do Elizabeth Holmes vẫn tồn tại.
“Các nhà đầu tư vẫn lưỡng lự khi tài trợ cho một công ty chẩn đoán y tế", bà Bowerman nói.
Julia Cheek, nhà sáng lập công ty sức khỏe tại nhà Everly Health, cho biết tại một hội nghị năm 2019, cô liên tục bị so sánh với Holmes. Điều này xảy ra nhiều đến mức cố vấn của Cheek đề nghị cô nhuộm tóc để ngừng mọi sự so sánh. Cả Cheek và Holmes đều có mái tóc vàng, tuy nhiên Julia Cheek đã từ chối thay đổi màu tóc.
Định kiến lâu dài
Khi thảo luận với nhà đầu tư, các nữ sáng lập thường bị đặt những câu hỏi "phòng ngừa" theo dạng tiêu cực, nhằm ngăn ngừa tổn thất.
Tuy nhiên, các nhà sáng lập là nam giới thường được hỏi dạng câu hỏi “quảng bá” về khả năng của một startup, cho phép họ tập trung vào kì vọng và lý tưởng của mình.
 |
| Elizabeth Holmes thần tượng Steve Jobs và thường bắt chước cách ăn mặc của ông. Ảnh: New York Times. |
"Vì Holmes, các nữ sáng lập ngày càng dễ gặp phải những câu hỏi mang tính phòng ngừa rủi ro", Andy Coravos, nhà sáng lập công ty chăm sóc sức khỏe HumanFirst, nói với New York Times.
Nhiều nữ doanh nhân cho biết họ cũng cảm thấy bị mắc kẹt trong hệ sinh thái khởi nghiệp tôn vinh các doanh nghiệp đi đường tắt để tăng trưởng, cùng những nhà đầu tư tha thứ cho việc bẻ cong quy tắc.
Beth Esponnette, người sáng lập Unspun, một công ty may mặc, cho biết các nhà đầu tư đã thường xuyên khuyến khích cô lạc quan đến mức thiếu trung thực. Có người từng khuyên cô nên tăng dự báo doanh thu của mình lên gấp 10 lần, một mức phi thực tế.
Vì Holmes, các nữ sáng lập ngày càng dễ gặp phải các câu hỏi mang tính phòng ngừa rủi ro
Andy Coravos, nhà sáng lập công ty chăm sóc sức khỏe HumanFirst
"Hành động của Holmes là không thể bào chữa. Nhưng tôi tin, cô ta đã nghĩ rằng mình làm đúng theo lời khuyên phổ biến của Thung lũng Silicon, giả vờ cho đến khi mọi thứ thành sự thật", cô Esponnette nhận định trong bài viết của mình.
Lola Priego, nhà sáng lập công ty y tế Base, thường chịu các so sánh với Theranos ít nhất một lần mỗi tuần. Chúng đến từ các đối tác tiềm năng, cố vấn, nhà đầu tư, khách hàng và phóng viên.
Priego hiểu sự cần thiết của hoài nghi, vì các công ty chăm sóc sức khỏe mới thành lập nên được xem xét một cách nghiêm túc để ngăn ngừa sơ suất.
Thông thường, các so sánh sẽ dừng lại khi mọi người biết rằng Base hợp tác với Quest Diagnostics, một công ty đa quốc gia.
 |
| Công ty Theranos chính là vụ lừa đảo lớn nhất Thung lũng Silicon đến thời điểm này. Ảnh: Reuters. |
Cú sốc lớn nhất đến từ một cố vấn khoa học mà Priego cố gắng tuyển dụng vào năm 2019. Người này đã tham gia cuộc họp chỉ để nói với cô rằng việc đưa công nghệ vào chăm sóc sức khỏe giống như Theranos đang gây bất lợi cho ngành.
Vào tháng 7, Verge Genomics kí kết hợp tác 3 năm với gã khổng lồ dược phẩm Eli Lilly để nghiên cứu thuốc điều trị chứng xơ cứng teo cơ.
“Phần khó khăn nhất của một công ty là giai đoạn đầu, khi bạn phải thuyết phục được nhà đầu tư về con người, tầm nhìn và ý tưởng. Những so sánh vì Elizabeth Holmes và Theranos thực sự tai hại và hạn chế tiềm năng phát triển", Alice Zhang nói.
