“Ngày Valentine 14/2, bạn chưa kịp chuẩn bị gì cho người yêu. Bạn sẽ tấp ngay vào một cửa hàng bất kì để mua món quà đơn giản nhất là chocolate. Bạn sẽ bỏ những thanh kẹo M&M's, Twix and Milky Way vào giỏ hàng rồi lại nhớ ra mình phải nấu bữa tối và lấy thêm một hộp gạo luộc Uncle Ben’s cùng một chai tương Suzi Wan. Còn lũ thú cưng thì sao? Bạn quay lại mua thêm một túi Pedigree và một lon Whiskas. Lúc tính tiền, bạn cảm thấy hơi thở của mình không ổn nên thanh toán thêm một hộp kẹo the Altoids. Và thế là Mars đã trở thành cứu tinh cho mối quan hệ lẫn tối hôm đó của bạn”.
Trên đây là lời giới thiệu ấn tượng của một tạp chí ở Mỹ về tập đoàn Mars. Nổi tiếng nhất với các sản phẩm kẹo chocolate, nhưng Mars còn sở hữu rất nhiều thương hiệu thực phẩm khác.
Và điều đặc biệt nhất là gã khổng lồ Mars vẫn hoạt động theo mô hình công ty gia đình sau hơn 1 thế kỷ. Stephen Badger - nhà lãnh đạo hiện tại của Mars là thế hệ thứ 4 của gia tộc giàu thứ 3 ở Mỹ ngày nay, chỉ xếp sau 2 gia tộc Walmart và Koch.
Nhà sáng lập kiên trì của Mars
Frank Mars được sinh ra tại Minnesota năm 1883. Lúc nhỏ, Frank mắc chứng bại liệt và không thể đến trường. Mẹ Frank đã dạy ông những bài học ở trường cũng như cách làm chocolate trong nhà bếp. Năm 19 tuổi, Frank lập gia đình cùng Ethel Kissack và chào đón sự ra đời của cậu con trai Forrest Mars không lâu sau đó. Nhưng chỉ sau 8 năm, cuộc hôn nhân đổ vỡ và Forrest chuyển về sống với mẹ.
Sau đó, Frank tái hôn và trùng hợp thay, vợ mới của Frank cũng tên là Ethel -Ethel Healy. Frank bắt đầu mở công ty kẹo đầu tiên của mình năm 1911 nhưng thất bại và bị chủ nợ tịch thu toàn bộ đồ đạc cá nhân. Ông tiếp tục khởi nghiệp với một công ty kẹo mới nhưng rồi phải đệ đơn xin phá sản.
Năm 1920, hai vợ chồng Frank Mars trở lại Minnesota với vỏn vẹn 400 USD trong túi và quyết tâm gây dựng lại hoạt động kinh doanh của mình một lần nữa. Mỗi ngày, Frank thức dậy lúc 3 giờ sáng để làm kẹo còn Ethel đến chào hàng các cửa tiệm. “Quá tam ba bận”, đến năm 1923, Frank ra mắt kẹo chocolate Milky Way sau khi thử nghiệm nhiều công thức khác nhau và sản phẩm này đã giúp doanh số công ty tăng hơn 10 lần, lên 792.900 USD vào năm đó.
 |
| Milky Way đã mở ra thời kỳ thành công của Mars. |
Đến năm 1930, Mars đã là một trong những doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo lớn nhất ở Mỹ với doanh số 24,6 triệu USD và lãi ròng là 2,296 triệu USD. Các sản phẩm của Mars được phân phối trên nhiều bang khác nhau.
Cũng trong thời kỳ này, Forrest Mars, đứa con trai duy nhất của Frank bắt đầu làm việc tại công ty của cha mình. Nhưng giữa Frank và Forrest sớm nảy sinh mâu thuẫn. Forrest phê phán lối sống xa hoa của cha sau khi trở nên giàu có là lãng phí. Tại công ty, Forrest thường làm mọi việc theo ý mình và phớt lờ ý kiến của Frank. Forrest cũng cho rằng Frank đang điều hành thiếu hiệu quả.
Năm 1932, Frank giao cho con trai của mình 50.000 USD và quyền sử dụng thương hiệu chocolate Milky Way tại nước ngoài rồi nói với Forrest: “Công ty này không đủ chỗ cho cả 2 chúng ta. Hãy ra nước ngoài và tự bắt đầu sự nghiệp riêng của mình”.
Forrest Mars - người đưa công ty lên đến đỉnh cao
Forrest Mars sau đó đến London và xây dựng nhà máy đầu tiên của Mars bên ngoài nước Mỹ. Bên cạnh chocolate, Forrest bắt đầu sản xuất thêm thức ăn cho vật nuôi và tìm ra công thức chế biến gạo để bảo quản được lâu và dễ nấu hơn.
Năm 1939, Forrest Mars ký kết với công ty Hershey của Bruce Murrie một thỏa thuận đảm bảo hai bên sẽ không bị thiếu hụt cacao do chiến tranh. Sản phẩm đầu tiên ra đời sau sự hợp tác của 2 công ty được đặt tên là Mars&Murrie, chính là thương hiệu chocolate M&M’s nổi tiếng ngày nay.
 |
| Thương hiệu M&M's ra đời là thành quả lao động của Forrest Mars. |
Sau khi Frank Mars qua đời năm 1934, Mars đã được điều hành bởi nhiều thành viên khác nhau trong gia đình, bao gồm Ethel Healy - vợ hai của Frank và em trai của bà. Mặc dù đã là thành viên hội đồng quản trị nhưng phải đợi đến 30 năm sau, Forrest mới chính thức nắm quyền điều hành cao nhất của công ty.
Lúc này, Mars vẫn đang là một trong những đế chế thực phẩm hàng đầu trên thế giới với các thương hiệu Milky Way, Snickers, 3 Musketeers, M&M’s, Uncle Ben’s, Whiskas,… nhưng doanh số công ty lại đang chững lại. Và ngay khi nhậm chức, Forrest bắt đầu áp dụng một loạt thay đổi.
Forrest giảm dần sự phụ thuộc của Mars với các nhà cung cấp bên ngoài bằng cách chủ động sản xuất một số thành phần như lớp phủ bên ngoài kẹo chocolate. Nhờ vậy, chất lượng sản phẩm của Mars tăng lên rõ rệt. Forrest cũng mở rộng và hiện đại hóa dây chuyền sản xuất, chú trọng hơn vào việc nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới.
Nhưng điều khác biệt lớn nhất của Forrest Mars so với cha của mình nằm ở hệ thống quản trị doanh nghiệp cực kỳ nghiêm ngặt. Forrest tin rằng quản lý là một công việc thiên về khoa học nhiều hơn là nghệ thuật và dành thời gian đọc rất nhiều sách về quản trị. Cả nhân viên và ban điều hành của Mars đều được hướng dẫn bởi một bộ cẩm nang chi tiết được sửa đổi liên tục, tóm tắt về hệ thống quản trị của công ty.
 |
| Bên trong trụ sở của Mars ngày nay. Ảnh: Washington Business Journal. |
Forrest quản lý công ty theo chiều dọc để đảm bảo có thể kiểm soát được tất cả bộ phận khác nhau nhưng đồng thời cũng hoan nghênh những sáng kiến mới hiệu quả đến từ mọi cấp bậc nhân viên. Một cựu giám đốc của Mars khen ngợi hệ thống quản trị của Forrest hoạt động rất tốt khi phân quyền và khuyến khích đổi mới nhưng vẫn đảm bảo quyền lực cao nhất của người đứng đầu.
Những sự thay đổi của Forrest đã giúp Mars tăng trưởng nhanh chóng. Đến năm 1969, Forrest tuyên bố nghỉ hưu và giao lại quyền lực cho 3 người con của mình là Forrest Mars Jr., John và Jacqueline nhưng thực tế vẫn tham giam vào việc điều hành cho đến khi qua đời năm 1999. Tới lúc này, Forrest Mars Jr., con trai cả của Forrest, trở thành người nắm quyền cao nhất tại công ty.
“Sẽ không bao giờ bán cổ phần ra công chúng”
Năm 2016, Mars khẳng định tham vọng của mình bằng việc hoàn tất mua lại 100% cổ phần của Wrigley, công ty sản xuất kẹo cao su lớn nhất thế giới với các thương hiệu nổi tiếng như Doublemint, Spearmint, Extra, Juicy Fruit, Orbit,... Đây cũng là năm Forrest Mars Jr. qua đời. Chủ tịch hiện nay của Mars là Stephen Badger, con trai của Jacqueline Mars.
 |
| Stephen Badger, chủ tịch của Mars ngày nay và là thế hệ lãnh đạo thứ 4 của gia tộc mình. Ảnh: Business Insider. |
Ngày nay, Mars sở hữu hơn 60 thương hiệu trải dài từ chocolate, kẹo cao su, thực phẩm, đồ uống đến thức ăn cho vật nuôi với doanh thu khoảng 35 tỷ USD mỗi năm.
Nhưng điều đặc biệt nhất của Mars là sau hơn 100 năm hoạt động, công ty này vẫn chỉ thuộc sở hữu của các thành viên trong gia tộc và là một trong những công ty gia đình khổng lồ hiếm hoi còn lại ở Mỹ nói riêng và trên thế giới nói chung.
Thậm chí trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 6 mới đây với Business Insider, Chủ tịch Stephen Badger cho biết sẽ không bao giờ chào bán cổ phần của Mars ra công chúng.
"Chúng tôi cam kết 100% rằng sẽ luôn là công ty thuộc sở hữu tư nhân. Chiến lược này sẽ giúp chúng tôi theo đuổi con đường và tương lai riêng của mình, đồng thời thật sự đầu tư vào dài hạn.”, Stephen Badger tin rằng việc không bị ảnh hưởng bởi thị trường chứng khoán sẽ giúp Mars có những lợi thế linh hoạt mà các công ty đang niêm yết không bao giờ sở hữu được.
