Khi Tổng thống Nga Putin đang có nhiệm kỳ cuối cùng, thế hệ tỷ phú đầu tiên của quốc gia này hậu Liên Xô đang thử xem Putin có giữ cam kết với giới doanh nhân hay không bằng việc bắt đầu chuyển giao một phần tài sản cho những người thừa kế.
Một trong những tài phiệt lâu đời nhất ở Nga, Vladimir Yevtushenkov, 70 tuổi, đã bắt đầu nhượng lại cổ phần ở tập đoàn AFK Sistema cho con trai Felix.
Khác với các nền kinh tế lớn nhất thế giới, lần cuối nước Nga chứng kiến những khoản tài sản kếch xù được truyền lại cho những người thừa kế đã cách đây hơn 1 thế kỷ, theo Trung tâm Skolkovo Wealth Transformation tại Moscow.
Yếu tố chính trị
Luật bất thành văn về tích trữ và chuyển nhượng tài sản dưới thời Putin, theo Bloomberg, vẫn là một trở ngại cho việc thừa kế những gia tài tỷ USD tại Nga.
Khác với các nước phương Tây, nơi cơ quan tư pháp độc lập có tiếng nói quyết định trong vấn đề sở hữu tài sản, điện Kremlin ở Nga và hệ thống công chức hành pháp tại đây mới là “vị thẩm phán” cuối cùng. Việc bảo vệ tài sản gia đình thường dựa vào các mối quan hệ cá nhân và thỏa thuận ngầm với giới quan chức Nga.
Với tỷ phú Yevtushenkov, kiểm soát các mối quan hệ quyền lực là một việc rất khác so với kinh doanh. Vì vậy ông lo lắng con trai Felix 40 tuổi của mình có thể sẽ gặp khó trong việc duy trì chứ chưa nói đến việc phát triển các khoản đầu tư con ông đang chịu trách nhiệm dưới tư cách Phó chủ tịch Sistema.
 |
| Tỷ phú Yevtushenkov hiện có khối tài sản ước tính 1,5 tỷ USD theo Forbes. Ảnh: TASS. |
“Nếu tôi hoàn toàn chắc chắn, tôi đã chuyển giao toàn bộ công ty cho con trai. Nếu Felix không hoàn thành nhiệm vụ, tôi cũng chỉ cần tìm một người bất kỳ có thể giữ được những gì hiện tại”, ông Yevtushenkov nói.
Ở Nga, có khoảng 189.500 triệu phú và tổng số tài sản những người này nắm giữ lên tới 1,1 nghìn tỷ USD theo ước tính của Capgemini.
Các cuộc khảo sát chỉ ra 70% trong số này cho rằng việc thừa kế gia sản sẽ là một trong những vấn đề lớn nhất của họ trong 10 năm tới, theo dữ liệu của Knight Frank.
Những bình luận công khai của Yevtushenkov về kế hoạch thừa kế là điều hiếm thấy ở Nga, đất nước mà giới nhà giàu vốn thường giữ bí mật các câu chuyện về cá nhân và kinh doanh.
Năm 2014, Yevtushenkov bị quản thúc tại gia và theo dõi đặc biệt sau cuộc điều tra cáo buộc ông phạm tội rửa tiền và một số tội danh liên quan đến việc Sistema mua lại công ty dầu mỏ Bashneft. Thương vụ này giúp tài sản của Yevtushenkov lúc đó tăng lên 7 tỷ USD.
Truyền thông Nga nhanh chóng dự đoán Yevtushenkov sẽ có kết cục tương tự Mikhail Khodorkovsky, người một thời giàu nhất nước này và cuối cùng phải ngồi tù cách đây hơn một thập kỷ.
 |
| Nguồn: Bloomberg. |
Nhưng mọi chuyện lại đi theo hướng khác. Trò chơi pháp lý với Yevtushenkov bắt đầu ngay khi phương Tây thực thi các lệnh trừng phạt nhắm vào Nga vì cuộc khủng hoảng Ukraine. Và điện Kremlin không muốn chia rẽ giới tinh hoa.
Chỉ trong 3 tháng, người đứng đầu Sistema được xóa bỏ mọi cáo buộc nhưng chỉ sau khi Bashneft, tài sản giá trị nhất của tỷ phú Yevtushenkov, bị quốc hữu hóa.
4 năm sau, ngay trước thềm năm mới, Yevtushenkov ngồi cùng phòng với Tổng thống Putin trong một lễ trao giải cho Hiệp hội Địa lý Nga. Tỷ phú 70 tuổi từng suýt phải ngồi tù tài trợ cho tổ chức mà ông Putin yêu thích.
Từ một anh chàng kỹ sư, Yevtushenkov đã tạo ra Sistema, một công ty buôn bán dầu mỏ và xây dựng sau khi Liên Xô sụp đổ. Sistema sau đó trở thành mạng viễn thông lớn nhất nước Nga trước khi mở rộng ra ngân hàng, truyền thông và cả bán lẻ. Giờ đây Yevtushenkov vẫn chưa dừng lại và muốn lấn sân sang thương mại điện tử và nông nghiệp.
Có tài phiệt giấu con việc mình là tỷ phú
Nhiều tài phiệt người Nga không muốn con cái đi theo con đường của mình. Một số người thậm chí còn giấu con cái về khối tài sản thật sự. Một đứa trẻ trong các gia đình siêu giàu từng trả lời Skolkovo không biết cha mình là tỷ phú cho đến khi đọc được một bài tạp chí viết về chính ông ấy.
Nhiều tỷ phú khác đang hỗ trợ con cái trong việc kinh doanh bằng những cách khác nhau. Một người con trai của Roman Abramovich, tỷ phú sở hữu đội bóng Chelsea và là một người bạn lâu năm của Putin, đang chịu trách nhiệm dự án đầu tư 750 triệu USD vào nông nghiệp ở vùng Viễn Đông nước Nga.
 |
| Roman Abramovich, một trong những tỷ phú nổi tiếng nhất bên ngoài biên giới nước Nga nhờ việc sở hữu câu lạc bộ bóng đá Chelsea, có mối thâm giao với ông Putin. Ảnh: ESPN. |
Cũng có những ông trùm có lý do đặc biệt để chuyển giao công việc kinh doanh cho con cái. Ví dụ Suleyman Kerimov đã chuyển nhượng toàn bộ cổ phần kiểm soát ở Polyus PJSC, công ty đào vàng lớn nhất Nga, cho con trai 23 tuổi của mình. Nhờ vậy, tỷ phú đang sở hữu 7,5 tỷ USD có thể tiếp tục ở lại thượng viện trong vai trò nghị sĩ.
“Các tỷ phú Nga đang thử chuyển giao những lượng cổ phần nhỏ để xem xét những gì sẽ xảy ra, liệu hệ thống của nước Nga sẽ từ chối hay chấp thuận và việc kinh doanh của họ sẽ bị ảnh hưởng ra sao”, Giáo sư Ledevena, khoa Chính trị và Xã hội tại Đại học London nhận định.
Đồng sáng lập tập đoàn năng lượng Lukoil PJSC, Leonid Fedun cũng đã trao lại tổng cộng 1,3 tỷ USD cổ phần cho con trai và con gái của mình vào tháng 10/2018 nhưng từ chối chia sẻ các con ông sẽ nắm vai trò gì ở công ty. Khối tài sản hiện tại của Fedun ước tính là 8,3 tỷ USD.
Đối tác lâu năm tại Lukoil của ông Fedun, tỷ phú Vagit Alekperov đã nhượng lại số cổ phần trị giá 76 triệu USD cho con trai, mặc dù vẫn chưa giao chức chủ tịch hay CEO của một trong những doanh nghiệp lớn nhất nước Nga lại cho con.
Ông trùm dầu mỏ từng nói với Bloomberg năm 2017 rằng ông có kế hoạch tiếp tục điều hành Lukoil trong 3 đến 5 năm nữa. Đây là khoảng thời gian mà Alekperov dự đoán có thể tìm kiếm và đào tạo được người kế nhiệm.
“Nếu tôi được hỏi đó có phải là con trai tôi không thì câu trả lời là không. Công việc này quá thách thức để giao lại cho nó”, vị tỷ phú có khối tài sản 19,9 tỷ USD cho biết.
