Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Làm nông nghiệp phải có tư duy kinh tế

Tại tọa đàm "Để nông sản không ùn tắc ở cửa khẩu: Đâu là giải pháp căn cơ?" do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều 4/3, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) Lê Minh Hoan cho biết cách đây 3-4 năm, Việt Nam cũng có tình trạng ùn ứ tại cửa khẩu dù không nghiêm trọng như thời gian gần đây.

"Đến khi xảy ra câu chuyện, chúng ta lại nháo nhào tìm nguyên nhân và đặt ra câu hỏi: Tại sao lại lệ thuộc một thị trường lớn mà không đa dạng, không phát triển thị trường 100 triệu dân; sao không tăng chế biến mà lại xuất khẩu thô; sao không chuẩn hóa chất lượng tìm kiếm thị trường chính ngạch; sao không đầu tư phát triển logistics?...", ông nói.

Theo Bộ trưởng, đó là những câu hỏi 3-5 năm trước. Sau khi giải phóng ùn tắc tại cửa khẩu thì những câu chuyện đó lại lãng quên đi mà không kiên trì tìm các giải pháp.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan. Ảnh: VGP/Nhật Bắc.

"Doanh nghiệp vẫn thích làm cái dễ"

"Cách làm kinh tế nông nghiệp của chúng ta vẫn 'mù mờ' ở đầu cung và cầu, không đi vào quỹ đạo, đôi khi giống như đi buôn chuyến nhiều hơn là hợp tác một cách bài bản và kết nối cung cầu", Bộ trưởng nói.

Ông đánh giá ở các địa phương, hoạt động nuôi trồng chủ yếu là thả nổi. Hầu hết địa phương cũng chỉ biết trồng diện tích bao nhiêu, các câu chuyện cụ thể hơn về mùa vụ sản lượng, chất lượng để phù hợp với từng loại thị trường còn chưa chắc chắn.

Người đứng đầu ngành nông nghiệp thẳng thắn chỉ ra 3 điểm yếu cơ bản: Nông dân tư duy mùa vụ, mùa nào tính mùa đó; doanh nghiệp tư duy thương vụ, thương vụ nào tính thương vụ đó; còn chính quyền tư duy nhiệm kỳ.

"Chúng ta nghĩ ngắn quá, cho nên cứ thấp thỏm từng mùa vụ, như đánh bài may rủi, rồi khi gặp vấn đề lại trách thị trường khó tính, để ùn ứ; 'tiên trách kỷ, hậu trách nhân', nhiều khi chính chúng ta phải xem lại mình trước", ông nhìn nhận.

Ngoài ra, tư duy sản xuất nông nghiệp của Việt Nam mới chú ý tạo ra sản lượng, chưa có tư duy kinh tế, tìm kiếm thị trường. Hơn nữa quan hệ thương nhân 2 bên vừa qua cũng hoàn toàn phụ thuộc vào biến động thị trường. Do đó, cần có giải pháp căn cơ, từ sản xuất, làm chủ được câu chuyện thị trường, hạn chế rủi ro thấp nhất.

Ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cũng đánh giá vẫn nhiều doanh nghiệp hoạt động theo lối mòn, thích làm cái dễ, thích xuất khẩu tiểu ngạch.

"Với quan niệm Trung Quốc là thị trường dễ tính, khi thị trường này thay đổi thì doanh nghiệp trở tay không kịp bởi chưa có tầm nhìn chiến lược. Hiện, thị trường nước bạn không còn dễ tính nữa, các tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cũng đã thay đổi nhiều", ông lưu ý.

Thông tin về tình hình xuất nhập khẩu trên địa bàn, bà Đoàn Thu Hà - Phó chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn - cho biết đến sáng nay, tại Lạng Sơn, lượng xe đang chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu là 1.400 xe, trong đó có 800 xe chở nông sản.

"Trong khoảng thời gian này, tỉnh vẫn đang tạm dừng tiếp nhận hoa quả tươi đến các cửa khẩu Lạng Sơn đến thời điểm 15/3", bà nói và dự kiến từ 15/3 đến 20/4, lượng xe hoa quả nông sản qua cửa khẩu Lạng Sơn sẽ lên tới 2.000 xe, bởi xung quanh địa bàn cửa khẩu có 500 xe lên và đang chờ hết thời gian tạm dừng.

Sắp xây nhiều trung tâm kết nối nông sản

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng mỗi sự thay đổi đều khó khăn và cần phải có lộ trình cụ thể. "Chúng ta phải tổ chức lại cả ngành hàng từ sản xuất đến thị trường thông qua hệ thống logistics", ông nhấn mạnh.

Bộ NNPTNT đã trình Thủ tướng đồng ý cho tỉnh Quảng Ninh làm trung tâm kết nối nông sản ngay cửa khẩu do tỉnh quản lý và doanh nghiệp tư nhân đầu tư. "Chúng tôi sẽ trình Thủ tướng sau Quảng Ninh sẽ làm ở Lạng Sơn. Hàng hóa trước khi xuất khẩu sẽ được kiểm dịch sau đó xe hàng có thể đi thẳng qua nước bạn. Nếu có trường hợp ùn ứ thì đó cũng là nơi chế biến, đóng gói tạm trữ một thời gian", ông nói.

Nông dân tư duy mùa vụ, mùa nào tính mùa đó; doanh nghiệp tư duy thương vụ, thương vụ nào tính thương vụ đó; còn chính quyền tư duy nhiệm kỳ.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan.

Khi xảy ra dịch bệnh đó cũng là vùng xanh để chứng minh nông sản đảm bảo quy định phòng dịch của phía bạn. Ông Hoan cho biết trong Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho TP Cần Thơ cũng xây dựng một trung tâm kết nối nông sản của các tỉnh lân cận. Sau này, Bộ cũng định hướng sẽ làm ở khu vực Tây Nguyên.

Tuy nhiên, Bộ trưởng nhấn mạnh điều quan trọng vẫn là phải tổ chức lại sản xuất, hệ sinh thái ngành hàng để đáp ứng nhu cầu chuẩn hóa từng thị trường cụ thể, kể cả trong nước.

"Bộ đang làm đề án riêng để phát triển thị trường Trung Quốc và một số khu vực khác. Chúng ta phải đi riêng từng nhóm thị trường và kết nối các hiệp hội chia sẻ thông tin hàng ngày đến doanh nghiệp, hợp tác xã", ông nói.

Hiện tượng ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu vẫn tiếp diễn. Ảnh: Thạch Thảo.

Ông Phan Văn Chinh - Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) - cho rằng để chuyển đổi xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch cần có thời gian. "Hiện trong tư duy của doanh nghiệp Việt vẫn coi thị trường Trung Quốc như chợ huyện, rất bị động, không ổn định. Do đó, khi nước bạn áp dụng các quy định, chính sách, tiêu chuẩn chất lượng khiến chúng ta gặp khó ngay", ông nhìn nhận.

Theo lãnh đạo Cục Xuất Nhập khẩu, muốn xuất khẩu chính ngạch không chỉ là hình thức buôn bán mà vấn đề nằm ở 3 công đoạn. Thứ nhất phải phát triển sản phẩm xuất khẩu phù hợp với quy định, tiêu chuẩn của thị trường.

Bên cạnh đó, ông Chinh nhấn mạnh đến vấn đề tổ chức xuất khẩu. Đây là vai trò của các cơ quan liên quan, địa phương về khâu tổ chức từ kiểm dịch, kho bãi, nơi trung chuyển, logistics... Hiện nay, hạ tầng logistics phát triển không tương ứng với tăng trưởng xuất khẩu hàng năm.

Thứ ba, về vấn đề thị trường, ông cho biết ngành nông nghiệp cần đàm phán để lượng hoa quả đi đường đường chính chính vào nước bạn.

Ông Chinh đề xuất các tỉnh biên giới cần có các khu trung chuyển đa năng đóng gói, sơ chế, phân loại, kiểm dịch theo tiêu chuẩn nước bạn và cho khách Trung Quốc sang xem hàng đồng ý mua, thanh toán thì chuyển hàng.