Các nhà kinh tế ước tính có đến 6 triệu người Triều Tiên, tương đương 1/4 dân số, đang sở hữu điện thoại di động. Đây là công cụ quan trọng để họ tham gia vào nền kinh tế thị trường phi chính thức, nơi đang đem lại thu nhập chính cho nhiều người Triều Tiên.
Reuters đã tiếp cận khoảng 10 người đào tẩu và chuyên gia về điện thoại di động ở Triều Tiên, cũng như khảo sát hai điện thoại thông minh mang thương hiệu Triều Tiên và phát hiện nhiều điều bất thường.
Các điện thoại Triều Tiên có chất bán dẫn Đài Loan, pin do Trung Quốc sản xuất và chạy bằng hệ điều hành Android nguồn mở của Google.
Năm 2017, Liên Hợp Quốc áp đặt các lệnh trừng phạt lên Triều Tiên vì chương trình hạt nhân của nước này. Theo đó, Bình Nhưỡng bị cấm nhập khẩu phần cứng điện thoại di động.
Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un từng xác nhận sự có mặt của các mạng không dây ở nước này, một số trong đó do "gã khổng lồ" công nghệ Trung Quốc Huawei Technologies hỗ trợ lắp đặt. Các thương hiệu điện thoại di động nội địa cũng hiện diện ở quốc gia bí ẩn này. Ông Kim nói điều này qua các bài phát biểu công khai và một chuyến tham quan nhà máy sản xuất điện thoại trong nước.
Nguồn thu khổng lồ
Các mẫu điện thoại cơ bản của Triều Tiên thường có giá từ 100-400 USD, theo giới chuyên gia và những người đào tẩu. Việc đăng ký nhà mạng diễn ra tại các cửa hàng của bộ Viễn thông nước này.
Điện thoại thường được bán kèm với các gói dịch vụ gồm 200 phút gọi. Gói trả trước có giá khoảng 13 USD trong 100 phút, tức tương đương hoặc cao hơn các quốc gia khác.
Người Triều Tiên kiếm được trung bình khoảng 100 USD/tháng, bằng 4% thu nhập của người Hàn Quốc, theo dữ liệu của chính phủ Hàn Quốc.
Các thương hiệu điện thoại quốc tế như iPhone của Apple không được bán công khai ở Triều Tiên. Các doanh nhân hay người giàu có có thể mua chúng ở nước ngoài và dùng sim trong nước.
Điện thoại nội địa Triều Tiên chỉ có thể gọi được ở trong nước và có tích hợp một số tính năng bảo mật.
 |
| Một thanh niên sử dụng điện thoại di dộng ở Bình Nhưỡng, Triều Tiên. Ảnh: Reuters. |
Việc tải hoặc chuyển tập tin bị hạn chế nghiêm ngặt. Phóng viên Reuters đã gặp cảnh báo khi cài đặt một chương trình không rõ nguồn gốc vào điện thoại thông minh có tên Pyongyang 2418. Nội dung như sau: "Nếu bạn cài đặt các chương trình phi pháp, điện thoại của bạn có thể bị hỏng hoặc dữ liệu sẽ bị hủy".
"Triều Tiên cài đặt các thuật toán và phần mềm vào điện thoại di động để ngăn các dữ liệu bị sao chép hoặc gửi đi", ông Lee Young Hwan, chuyên gia phần mềm Hàn Quốc nghiên cứu về điện thoại thông minh của Triều Tiên, cho biết.
Các ứng dụng như bản đồ, trò chơi và từ điển tiếng Anh được phát triển bởi các kỹ sư Triều Tiên làm việc tại các doanh nghiệp hoặc trường đại học nhà nước.
Theo Hacker House, công ty an ninh mạng có trụ sở tại Anh, Triều Tiên cũng đã phát triển ứng dụng giám sát riêng để cài cho các điện thoại nước này.
Khi người dùng truy cập vào các nội dung bất hợp pháp hoặc không được nhà nước phê duyệt, cảnh báo sẽ được tạo và lưu trữ trong điện thoại. Phiên bản Android đã được sửa đổi để thực hiện giám sát và theo dõi người dùng.
Đại diện của Triều Tiên tại Liên Hợp Quốc không bình luận về vấn đề này.
Công cụ cho doanh nghiệp
Điện thoại được coi là một món tài sản lớn ở Triều Tiên. Một phụ nữ trẻ tên Choi nói bà từng bán 2 con lợn và buôn lậu thảo dược từ Trung Quốc để kiếm 1.300 nhân dân tệ (183 USD) mà gia đình thiếu để mua điện thoại di động vào năm 2013.
Cô đã sử dụng điện thoại để điều hành doanh nghiệp bán lẻ quần áo và dầu gội Trung Quốc. "Hóa ra chúng tôi có thể kiếm được nhiều tiền hơn mức lương chính thức", cô nói. Choi sau này đã tẩu thoát sang Hàn Quốc.
Trong một cuộc khảo sát với 126 người đào tẩu Triều Tiên sử dụng điện thoại di động, hơn 90% cho biết thiết bị này đã cải thiện cuộc sống hàng ngày của họ và khoảng một nửa cho biết họ dùng điện thoại cho hoạt động kinh doanh.
 |
| Một người trung niên chăm chú nhìn vào điện thoại của mình ở trung tâm thành phố Bình Nhưỡng, Triều Tiên. Ảnh: Reuters. |
"Hàng triệu người đang sử dụng điện thoại di động. Họ cần nó để kiếm sống hoặc thể hiện sự giàu có", Shin Mi Nyeo, Giám đốc điều hành của tổ chức One Korea, nhóm hỗ trợ những người Triều Tiên đào tẩu và tiến hành cuộc khảo sát, nói. "Hóa đơn điện thoại của những người này tạo ra thu nhập lớn cho chính phủ".
Kim Bong Sik, nhà nghiên cứu của Viện Phát triển Xã hội Thông tin Hàn Quốc, nói rằng việc ước tính doanh thu từ điện thoại ở Triều Tiên là rất khó, nhưng đây có nhiều khả năng là một trong những nguồn thu lớn nhất của nước này.
Né cấm vận
Các nhà sản xuất linh kiện Nhật Bản và Đài Loan khẳng định họ không cung cấp sản phẩm cho Triều Tiên và tuân thủ mọi điều khoản trong lệnh trừng phạt. Riêng công ty sản xuất điện thoại giá rẻ Gionee của Trung Quốc chưa có phản hồi yêu cầu bình luận.
"Triều Tiên không thể sản xuất điện thoại mà không sử dụng các linh kiện và công nghệ nước ngoài", ông Kim Bong Sik nhận định. "Điều này có nghĩa họ đã vi phạm các lệnh trừng phạt để tiếp tục kinh doanh".
Dữ liệu hải quan chính thức cho thấy Triều Tiên đã nhập khẩu điện thoại di động từ Trung Quốc vào năm 2017 với số hàng trị giá 82 triệu USD. Đây là mặt hàng nhập khẩu lớn thứ ba sau dầu đậu nành và vải. Con số đó giảm xuống 0 USD trong năm 2018 khi lệnh trừng phạt được áp dụng.
 |
| Điện thoại thông minh Triều Tiên bị phát hiện có chứa các linh kiện do Trung Quốc, Đài Loan và Nhật Bản sản xuất. Ảnh: Reuters. |
William Brown, quan chức tình báo Mỹ về hưu nghiên cứu về Triều Tiên, cho biết các phần cứng điện thoại di động rất dễ bị buôn lậu qua biên giới Trung Quốc để né lệnh trừng phạt. Lệnh trừng phạt không cho phép Triều Tiên nhập khẩu qua đường chính ngạch.
Các bên trung gian đã gây khó khăn cho quá trình tìm ra người chịu trách nhiệm cho việc vi phạm lệnh trừng phạt.
Trung Quốc là đồng minh lớn duy nhất của Triều Tiên. Ngành công nghiệp điện thoại di động của nước này quy tụ rất nhiều nhà sản xuất địa phương.
