Bao giờ trọn bộ 'Đi tìm thời gian đã mất' đến tay bạn đọc Việt?

Đi tìm thời gian đã mất xuất bản xuyên suốt từ năm 1913 đến năm 1927, trở thành tác phẩm văn chương đồ sộ. Độc giả Việt mong chờ được thưởng thức trọn vẹn tác phẩm. Tuy vậy, việc chuyển ngữ tác phẩm kinh điển này luôn là một thách thức.

Thách thức trong chuyển ngữ

Năm 1992, tập hai bộ sách do dịch giả Nguyễn Trọng Định chuyển ngữ được xuất bản với tên Dưới bóng những cô gái tuổi hoa. Đến năm 2013, tập một Bên phía nhà Swann ra mắt; đồng thời đơn vị phát hành công bộ dự án dịch trọn bộ tác phẩm với sự tham gia của nhiều dịch giả lớn.

Bên phía nhà Swan do bốn dịch giả kỳ cựu Đặng Thị Hạnh, Lê Hồng Sâm, Dương Tường, Đặng Anh Đào cùng đảm nhiệm. Năm 2018, tập hai bộ sách, Dưới bóng những cô gái đương hoa, do Dương Tường dịch, ra mắt.

Đến nay đã gần 6 năm trôi qua nhưng tập tiếp theo vẫn chưa lộ diện. Đại diện Nhã Nam - đơn vị phát hành hai tập sách đầu - cho biết kế hoạch tiếp tục xuất bản khá khó khăn vì các dịch giả của bộ sách hoặc đã qua đời, hoặc đã lớn tuổi.

Độc giả yêu văn chương tỏ ra sốt ruột mong chờ tập tiếp theo của Đi tìm thời gian đã mất. Một nhóm người yêu văn chương trên mạng xã hội bày tỏ sự mong chờ, một số lý giải việc chưa có thêm tập mới trong bộ sách.

Nhiều độc giả thắc mắc về số phận của bộ sách. Trên hình là bài đăng của người dùng ẩn danh trên nhóm Facebook Hội yêu thích tác phẩm văn học kinh điển (trái) và bình luận của một số người khác (phải).

Tác phẩm văn chương tiêu biểu của thế kỷ XX

Đi tìm thời gian đã mất (tiếng Pháp: À la recherche du temps perdu) của tác giả người Pháp Marcel Proust (1871 - 1922) gồm 7 tập.

Đây là tác phẩm quan trọng và nổi tiếng nhất trong văn nghiệp của Proust, cũng được xem là điển hình của tiểu thuyết hiện đại. Tác phẩm đã có ảnh hưởng lớn đến các nhà văn Anh của Nhóm Bloomsbury gồm các tác gia như Virginia Woolf, John Maynard Keynes, E. M. Forster, Vanessa Bell và Lytton Strachey. Virginia Woolf từng viết "ước gì mình viết được như vậy" và rằng "Với tôi chuyến du hành tuyệt vời đích thị là Proust. Nói sao đây - đọc tác phẩm ấy rồi thì còn biết viết gì nữa?"

Thoát khỏi khuôn mẫu phổ biến trong thế kỷ 19 khi các tiểu thuyết thường đậm tính hiện thực và có cốt truyện rành mạch, Đi tìm thời gian đã mất viết theo lối dòng ý thức, tập trung khắc họa mối quan hệ giữa trải nghiệm, ký ức và cả việc ghi chép, viết lách, thường len lỏi trong trí nhớ hoặc nảy ra từ việc suy ngẫm những về những gì quan sát, cảm nhận được.

Tập đầu tiên được chấp bút vào năm 1909 khi Proust 38 tuổi. Proust mất trước khi kịp chỉnh sửa hoàn thiện ba tập cuối. Số này sau đó được em trai ông biên tập và xuất bản. Bảy tập sách ở bản gốc dài tổng cộng khoảng 3.200 trang sách (khoảng 4.300 trang trong bản dịch tiếng Anh của The Modern Library).

Bản Bên phía nhà Swan (2015, tái bản 2018) và Dưới bóng những cô gái đương hoa (2018) tiếng Việt do Nhã Nam phát hành dày lần lượt 472 và 600 trang. Phải nói thêm rằng sách in khổ lớn (15x24) và định dạng chữ tương đối nhỏ. Điều này nghĩa là chỉ hai tập đầu đã hơn 1000 trang sách dày đặc chữ.

Trải nghiệm với Đi tìm thời gian đã mất dĩ nhiên tùy vào sở thích và cảm quan của mỗi độc giả. Tuy nhiên không thể phủ nhận rằng đây là bộ tác phẩm khá "kén" người đọc. Chuyển ngữ bộ tác phẩm này hẳn nhiên cũng là một thách thức với các dịch giả vì trùng trùng lớp lớp những câu văn trúc trắc, có khi dài đến cả trang.

Năm 2023, một đơn vị làm sách có tên "Xuất bản Khác" từng thông báo dự định ra mắt tác phẩm của Marcel Proust trong chương trình xuất bản của mình. Đầu tháng 4 năm nay, đơn vị này thông báo dừng hoạt động, song vẫn sẽ tiếp tục chương trình xuất bản dưới cái tên mới. Sau đó các trang của đơn vị hoạt động lại ở tên FORMApubli nhưng chưa thấy các cập nhật mới về một số dự án thông báo trước đó.

Trong bối cảnh nền văn học dịch nhộn nhịp như hiện nay, nhiều độc giả mong đợi những kiệt tác kinh điển của thế giới chưa được dịch sẽ sớm được chuyển ngữ và giới thiệu đến bạn đọc Việt.