 |
Gần 30 năm trước, Hoàng hậu Michiko lúc bấy giờ gặp áp lực đến mức mất giọng sau khi bị báo lá cải Nhật Bản bịa đặt, bôi nhọ hình ảnh, theo New York Times.
10 năm sau, đương kim Hoàng hậu Masako, con dâu của bà Michiko, rút lui khỏi nghĩa vụ hoàng gia để điều trị căn bệnh trầm cảm do phải hứng chịu sự gièm pha từ nhà chồng và giới truyền thông về chuyện bà không sinh được con trai thừa kế.
Đầu tháng 10, Hoàng gia Nhật Bản thông báo rằng Công chúa Mako (30 tuổi), cháu gái của bà Michiko, mắc chứng rối loạn căng thẳng hậu chấn thương vì công chúng không ngừng phản đối Kei Komuro, người mà cô sẽ kết hôn vào ngày 26/10 này.
“Công chúa cảm thấy phẩm giá của mình bị chà đạp, và cô ấy nghĩ rằng bản thân không có chút giá trị nào”, bác sĩ tâm thần của Công chúa Mako cho biết trong một cuộc họp báo.
 |
| Công chúa Mako trên đường đi cầu nguyện trước hôn lễ của mình. Ảnh: Kyodo News/Reuters. |
Cho dù kết hôn hay sinh ra trong chế độ quân chủ, phụ nữ Hoàng gia Nhật Bản phải tuân theo những tiêu chuẩn tàn nhẫn không chỉ bởi giới báo chí, công chúng mà cả quan chức triều đình - những người quản lý cuộc sống thường ngày của họ.
Nói cách khác, phụ nữ Hoàng gia Nhật Bản là phiên bản thu nhỏ của tình trạng bất bình đẳng giới tại xứ hoa anh đào - nơi xu hướng bảo thủ trong xã hội vẫn gán nữ giới vào những vai trò cứng nhắc.
Vô vàn áp lực
Mặc dù phụ nữ hoàng gia không đủ điều kiện để ngồi lên ngai vàng, những lời chỉ trích họ phải chịu đựng còn khắc nghiệt hơn cánh đàn ông trong gia đình.
“Ngoài công việc hoàng gia, bạn còn phải duy trì phong cách thời trang đẹp, và sau khi kết hôn, nhiệm vụ của bạn là phải sinh con”, Rika Kayama, một giáo sư và bác sĩ tâm thần tại Đại học Rikkyo ở Tokyo, nói.
“Rồi công chúng sẽ thắc mắc rằng liệu bạn có làm mẹ tốt không? Quan hệ giữa bạn và mẹ chồng thế nào? Bạn hỗ trợ chồng mình ra sao? Quá nhiều công việc mà họ phải đảm đương một cách hoàn hảo, không được sai sót. Tôi không nghĩ những người đàn ông trong gia đình hoàng gia cũng bị soi mói kỹ đến vậy”, giáo sư chia sẻ.
Nhật Bản đang dần thay đổi, với 2 phụ nữ ứng cử thủ tướng trong cuộc bầu cử lãnh đạo đảng cầm quyền gần đây. Một số tập đoàn đang nỗ lực phối hợp để nâng cao nhiều phụ nữ hơn vào các vị trí có thẩm quyền.
Tuy nhiên, trên nhiều phương diện, xã hội Nhật Bản vẫn đối xử phụ nữ như những công dân hạng hai. Các cặp vợ chồng đã kết hôn không được phép khác họ, do đó hầu hết phụ nữ phải theo họ của chồng.
 |
| Công chúa Mako mắc chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý do công chúng không ngừng phản đối việc cô chọn Kei Komuro làm hôn phu. Ảnh: Kyodo News/Reuters. |
Nữ giới vẫn còn ít xuất hiện trong ban lãnh đạo, Quốc hội và tại các trường đại học danh tiếng của đất nước. Đồng thời, những phụ nữ phản đối sự đối xử bất công hoặc ủng hộ quyền bình đẳng thường bị chỉ trích vì vượt quá ranh giới.
Làn sóng phản đối trên mạng xã hội mà Công chúa Mako phải hứng chịu đang lặp lại cách xã hội đối xử với những phụ nữ lên tiếng về nạn tấn công tình dục hoặc quy tắc phải đi giày cao gót tại nơi công sở.
Còn trong gia đình hoàng gia, nữ giới được kỳ vọng sẽ tuân thủ các giá trị của thời đại trước đó.
“Có ý kiến cho rằng gia đình hoàng gia đại diện cho sự vĩnh cửu và họ không thuộc một phần của xã hội hiện đại”, Mihoko Suzuki, Giám đốc sáng lập Trung tâm Nhân văn tại Đại học Miami (bang Florida, Mỹ), người viết về phụ nữ trong các chế độ quân chủ, cho biết.
Nạn nhân của sự chỉ trích gay gắt
Sau Thế chiến 2, nhật hoàng bị tước bỏ địa vị thần thánh theo hiến pháp mới do Mỹ áp đặt. Và bằng nhiều cách, 3 thế hệ phụ nữ hoàng gia đã phản ánh sự phát triển của Nhật Bản suốt nhiều thập kỷ kể từ đó.
Khi đất nước trút bỏ xiềng xích của lịch sử thời chiến, Hoàng hậu Michiko trở thành thường dân đầu tiên trong nhiều thế kỷ được gả vào gia đình hoàng gia. Thay vì giao các con cho bảo mẫu hoàng gia nuôi dưỡng, bà tự tay chăm sóc chúng.
Khi cùng chồng là Nhật hoàng Akihito chu du khắp Nhật Bản và quốc tế, bà đem lại cảm giác con người đến gia đình hoàng gia xa cách trước đây. Bà thậm chí quỳ xuống nói chuyện với những nạn nhân của thảm họa và người khuyết tật.
 |
| Nhật hoàng Akihito và Hoàng hậu Michiko trong đám cưới của họ tại Hoàng cung ở Tokyo vào năm 1959. Ảnh: AFP. |
Tuy nhiên, báo chí tỏ ra bức xúc khi bà cải tạo lại dinh thự hoàng gia hoặc mặc quá nhiều trang phục khác nhau. Có tin đồn lan truyền rằng quan chức triều đình và mẹ chồng của bà Michiko đã không tôn trọng người con dâu thường dân này.
Năm 1963, Hoàng hậu Michiko phải bỏ thai do mang thai trứng và chuyển đến tĩnh dưỡng tại một biệt thự suốt 2 tháng. Công chúng đồn đoán rằng bà bị suy nhược thần kinh. 30 năm sau, bà tiếp tục bị căng thẳng nặng, gây ra tình trạng mất giọng suốt nhiều tháng.
Năm 1993, Hoàng hậu Masako, cử nhân tốt nghiệp ĐH Harvard (Mỹ) với sự nghiệp nhà ngoại giao xán lạn, nên duyên với Nhật hoàng Naruhito. Nhiều nhà bình luận hy vọng rằng bà có thể giúp hiện đại hóa Hoàng gia Nhật Bản và trở thành hình mẫu cho những nữ lao động trẻ Nhật Bản.
Thế nhưng, thay vào đó, mọi động thái của bà đều bị theo dõi, phân tích xem có ảnh hưởng tới khả năng sinh con không.
Sau một lần sảy thai, Hoàng hậu Masako hạ sinh Công chúa Aiko thành công. Song, sự ra đời của công chúa đã làm thất vọng những ai đang trông chờ một người nối dõi tông đường.
Để bảo vệ tử cung của hoàng hậu, các quan chức triều đình đã hạn chế việc đi lại của bà, khiến bà phải rút lui khỏi nghĩa vụ hoàng gia. Bà cũng đưa ra tuyên bố rằng mình đang phải chịu đựng “sự kiệt quệ chồng chất cả về thể chất lẫn tinh thần”.
 |
| Năm 2001, Hoàng hậu Masako hạ sinh Công chúa Aiko. Ảnh: AFP. |
Trường hợp gần đây nhất, liên quan đến Công chúa Mako, cho thấy công chúng muốn cô đạt được kỳ vọng hoàng gia mặc dù cô sẽ không còn là công chúa sau khi kết hôn với dân thường.
Họ đã đưa ra những lời chỉ trích, đánh giá cay nghiệt về lựa chọn hôn phu của cô. Do rắc rối tài chính của mẹ ruột, Kei Komuro, bạn trai từ thời đại học của Công chúa Mako, bị gọi là kẻ đào mỏ, không đủ tư cách kết hôn với cô.
Quyền can dự
Thái tử Akishino, bố của Công chúa Mako, ban đầu từ chối chấp thuận cuộc hôn nhân sau khi đôi uyên ương này tuyên bố đính hôn vào năm 2017.
Thái tử nói rằng ông muốn công chúng chấp nhận mối duyên này trước khi mình chúc phúc.
Một số người dường như đã khắc ghi những lời đó của thái tử.
“Tôi nghĩ người Nhật Bản cảm thấy hoàng gia đại diện cho họ theo một cách nào đó, bởi vậy chúng tôi có quyền đưa ra ý kiến của mình”, Yoko Nishimura (55 tuổi), một người đang đi dạo bên trong khu vườn Cung điện Hoàng gia ở Tokyo, nói với New York Times.
Cuối cùng, Thái tử Akishino cũng chấp thuận hôn lễ. Thế nhưng, báo chí và mạng xã hội tiếp tục bàn tán. Các cuộc công kích vẫn không ngừng lại, ngay cả khi Công chúa Mako và hôn phu chỉ âm thầm chuẩn bị cho một đám cưới riêng tư, không có sự phô trương của hoàng gia.
 |
| Gia đình Hoàng gia Nhật Bản trong lần xuất hiện trước công chúng tại Cung điện Hoàng gia ở Tokyo vào năm 2020. Ảnh: Franck Robichon/EPA/Shutterstock. |
Giữa tháng 10, một nhóm người tổ chức biểu tình ở Ginza, khu phố mua sắm nổi tiếng Nhật Bản. Họ đem theo những tấm biểu ngữ có nội dung “Đừng vấy bẩn hoàng gia bằng cuộc hôn nhân nguyền rủa” và “Hãy làm tròn trách nhiệm hoàng gia trước khi kết hôn”.
Một cây viết trên tạp chí Gendai Business công khai phản đối lựa chọn của Công chúa Mako, nói rằng cô ấy sẽ khiến “cả Nhật Bản phải hổ thẹn trên trường quốc tế”.
Trên Twitter, nhiều người gọi công chúa là “kẻ trộm tiền thuế” mặc dù cô đã từ bỏ của hồi môn hoàng gia trị giá 1,4 triệu USD. Một số khác cáo buộc công chúa chỉ đang giả mạo chứng bệnh tâm thần của mình.
Những so sánh với Hoàng gia Anh cũng là điều khó tránh khỏi. Tương tự Meghan Markle và Hoàng tử Harry, Công chúa Mako và Komuro dự kiến sẽ chuyển đến Mỹ sinh sống, nơi anh sẽ làm việc tại một văn phòng luật ở New York.
Cả Hoàng tử Harry và Meghan đều từng cởi mở về cái giá phải trả cho sức khỏe tâm thần. Sự thẳng thắn của hoàng tử đã giúp mở ra các cuộc trò chuyện về sức khỏe tâm thần ở Anh.
Phụ nữ Hoàng gia Nhật Bản cũng có thể truyền cảm hứng để tạo ra nhiều cuộc thảo luận hơn về sức khỏe tâm thần ở nơi vẫn coi đó là một chủ đề tế nhị.
“Tôi không nghĩ phụ nữ trong gia đình hoàng gia công khai các vấn đề sức khỏe tâm thần để làm tiền đề cho những cuộc trò chuyện về chủ đề đó. Nhưng theo tôi, họ thật dũng cảm khi thừa nhận”, Kathryn Tanaka, Phó giáo sư văn học và văn hóa Nhật Bản tại Đại học Hyogo, chia sẻ.
