Mỗi sự lựa chọn sẽ phù hợp với một thời điểm nhất định. Ảnh: V.W.

Xác suất khiến cuộc đời của chúng ta tưởng chừng có rất nhiều sự lựa chọn, song một số lựa chọn chỉ có 0,0001% xác xuất xảy ra, đây cũng coi là lựa chọn ư?

Một trong những lầm tưởng về lý thuyết xác suất chính là coi những điều có thể xảy ra thành những điều sẽ xảy ra. Ví dụ, bạn đã liên hệ với nhà tuyển dụng để chuẩn bị thay đổi công việc, trước khi làm việc này bạn có từng nghĩ: Bao nhiêu công ty cùng ngành có thể cung cấp cơ hội phát triển giống như công ty hiện tại đem đến cho bạn?

Khi đến một công ty mới, bạn cần bao nhiêu thời gian để thích ứng với môi trường mới? Trong khoảng thời gian đó bạn có thể tạo ra bao nhiêu thành tích để chứng minh bản thân ở công ty hiện tại?

Nếu được học lên cao hơn, bạn đã nghĩ về phương hướng mới cho mình chưa? Tìm một ngôi trường tốt? Có bao nhiêu cơ hội tìm được ngôi trường vừa ý bạn? Học tiếp cần thêm mấy năm? Học xong sẽ có cơ hội tốt hơn hay không?

Tôi đoán bạn chưa kịp suy nghĩ đến những vấn đề trên phải không? Lần thăng chức này không như dự đoán khiến bạn rất tức giận, bạn nghĩ ngay đến việc bản thân vẫn còn những lựa chọn khác như nhảy việc, học lên cao… cần gì phải chịu đựng kết quả này. Tuy nhiên, các lựa chọn đó có bao nhiêu khả năng là lựa chọn tốt hơn? Lựa chọn mới phải trải qua một loạt sự việc ngẫu nhiên, kết quả cuối cùng sẽ đi theo hướng nào?

Tôi tin rằng có rất nhiều công ty trong ngành bạn đang làm nhưng có rất ít công ty đủ sức cạnh tranh với công ty hiện tại của bạn. Bạn có thể nhanh chóng chọn một trong số đó, song với kinh nghiệm chưa có gì nổi trội, điều kiện và đãi ngộ ở công ty mới chưa chắc đã tốt như công ty hiện tại.

Nếu bạn rời khỏi ngành để đi học vài năm, liệu bạn sẽ có được vị trí tốt hơn, hay bước vào môi trường mới với trạng thái là một người vừa từ trường học đi ra, phải bắt đầu lại từ đầu?

Hiện tượng này được gọi là “ảo tưởng về lựa chọn”. Tưởng chừng bạn sở hữu rất nhiều cơ hội và có quyền được chọn, nhưng thực tế bạn không biết về khả năng, giá trị của mỗi cơ hội. Có những cơ hội thoạt nhìn rất tốt, đáng tiếc khả năng trở thành hiện thực khá thấp; có những cơ hội nhiều khả năng xảy ra, mỗi tội không đem lại nhiều giá trị, thậm chí có thể gây ra tổn thất.

Nếu bạn vẫn chưa nắm rõ chi phí cơ hội và giá trị của phương án lựa chọn thì hãy tin tôi, đó không phải là một lựa chọn. Thật ra rất khó làm rõ chi phí cơ hội và giá trị của một phương án lựa chọn, bởi vì đa số những quyết định của chúng ta đều được đưa ra trong hoàn cảnh thiếu thông tin.