David Foenkinos là một trong những nhà văn đương đại nổi tiếng nhất ở Pháp hiện nay. Ngoài ra ông còn là đạo diễn của một số phim chuyển thể. Tại Việt Nam, có ba tác phẩm của ông đã phát hành, gồm: Mối tình Paris, Chỉ tại vợ tôi gợi tình, Những lần ta chia tay, và sắp tới là Charlotte.
Trong khuôn khổ Tuần Văn học Pháp tổ chức lần đầu tại Việt Nam với chủ đề “Từ trang sách đến màn ảnh”, David Foenkinos cùng đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp có buổi giao lưu với độc giả Hà Nội về tiểu thuyết và những bộ phim ông chuyển thể vào tối 15/11. Zing.vn ghi lại cuộc trò chuyện.
Tôi có tình yêu lớn với văn chương
- Bạn đọc Việt đã biết tới ba cuốn tiểu thuyết của ông nhưng chưa biết nhiều về tác giả viết ra chúng. Ông có thể giới thiệu một chút về mình?
- Tôi là nhà văn Pháp, sinh tại Paris, tôi 44 tuổi, dù các bạn thấy tôi trẻ hơn tuổi rất nhiều phải không? (cười). Tôi viết chủ yếu là tiểu thuyết. Nhờ tiểu thuyết tôi được đi nhiều nơi, lắng nghe, chia sẻ các câu chuyện của mình với các bạn. Đó cũng chính là nguồn cảm hứng vô tận cho tôi sáng tạo.
Ngoài viết tôi còn làm những công việc khác. Là nhà văn, biên kịch, đạo diễn… ở khía cạnh nào tôi cũng thấy mình may mắn.
 |
| Nhà văn David Foenkinos trong một thư viện tại Hà Nội. Ảnh: Nguyễn Hồng |
Tôi có tình yêu lớn với văn học. 16 tuổi, tôi bị bệnh tim, cận kề cái chết. Ở giữa ranh giới sống chết, tôi tìm thấy niềm ham sống. Tôi thích nhạc jazz và tự tìm hiểu, tôi lang thang tại các bảo tàng, tôi yêu cái đẹp. Tôi viết văn từ đó.
Ban đầu, các tiểu thuyết cho thanh thiếu niên không thành công lắm, nhưng tôi không nản. Tôi thấy mình sinh ra để viết, ngày nào tôi cũng viết. Tôi gửi bản thảo qua bưu điện tới các nhà xuất bản. Không ngờ, một ngày đẹp trời sách tôi được in, được bạn đọc yêu thích.
Khi viết Mối tình Paris tôi 36 tuổi. Tác phẩm thay đổi cuộc sống của tôi, nó thành công ở Pháp và nhiều nước trên thế giới. Mọi người khuyên tôi chuyển thể tiểu thuyết thành phim. Bộ phim cũng được yêu thích.
- Là tác giả tiểu thuyết giúp gì cho ông trong vai trò của một đạo diễn khi ông chuyển thể chính tác phẩm văn chương của mình sang điện ảnh?
- Vì tôi viết câu chuyện này, nên khi làm phim tôi viết kịch bản luôn. Điều đó giúp tôi có thể giải thích rõ cho diễn viên những diễn biến nội tâm, điều cần biểu đạt.
Câu chuyện diễn ra trong bảy năm, nhưng khi quay phim lại không ghi hình theo trình tự thời gian. Tôi nắm rõ cốt truyện, nội dung, nhân vật nên có thể giải thích để diễn viên nắm bắt chính xác tâm lý nhân vật cần thể hiện.
- Có nhiều độc giả đọc, cảm nhận tiểu thuyết của ông theo cách riêng của họ, liệu họ có thất vọng nếu bộ phim dựng lên không giống họ tưởng tượng khi đọc truyện?
- Có rất nhiều phản ứng khác nhau của người đọc sách rồi xem phim. Bởi tác phẩm văn học khiến họ xây dựng một thế giới tưởng tượng riêng của họ. Khi bạn đọc tiểu thuyết trước khi xem phim chuyển thể, bạn đã ngấm câu chuyện rồi.
Bạn đã tưởng tượng ra câu chuyện theo cách của bạn, bạn không thể chấp nhận được câu chuyện trên điện ảnh (câu chuyện của đạo diễn, diễn viên và ê-kíp làm phim). Mỗi người có một tưởng tượng riêng, rất ít khi hình ảnh phim đáp ứng đúng tưởng tượng của bạn.
Có một kỷ niệm vui là có người hỏi tôi rằng nhân vật nữ chính trong truyện ông viết cô ấy tóc vàng, tại sao khi lên phim tóc của cô ấy lại màu khác. Sự thật, trong truyện tôi có bao giờ đề cập đến màu tóc của cô ấy đâu. Mỗi người có một cách nhìn riêng, xây dựng hình ảnh riêng cho mình.
Nên việc chuyển thể rất khó khăn, đặc biệt là những tác phẩm văn học đã nổi tiếng, bởi nhiều khi người xem không nhận, không nhìn thấy mình trong đấy, hoặc những đánh giá, hình dung của họ không hiển thị trên phim.
Phim là một cách, truyện là một cách hiển thị khác nhau. Chúng ta không nên so sánh.
 |
| Mối tình Paris - tiểu thuyết được chính David Foenkinos chuyển thể thành phim. |
- Khi chuyển thể tiểu thuyết thành phim, ông có làm thay đổi tác phẩm?
- Ngoài chuyển thể truyện của mình, tôi từng vài lần chuyển thể truyện của nhà văn khác lên phim. Sau khi chuyển thể, đúng là quan hệ giữa tôi với nhà văn không còn được tốt đẹp. Nhưng cũng có hai lần phim chuyển thể của tôi rất thành công, được công chúng Pháp yêu thích.
- Trong phim “Mối tình Paris” chẳng hạn, có chi tiết nào mà tiểu thuyết không thể hiện tốt, nhưng phim lại biểu đạt sâu hơn không?
- Tôi nghĩ cả hai môn nghệ thuật đều có giá trị bổ sung cho nhau. Có những điều sách có được thì phim lại không làm được, có những điều phim thể hiện tốt nhưng truyện lại khó mà diễn đạt hay. Cả hai đều có thể bổ khuyết cho nhau.
Từ thực tế sáng tác, tôi thấy ở những chi tiết hài hước, phim ảnh dễ diễn đạt hơn tiểu thuyết.
Tôi may mắn sống được bằng nhuận bút
- Phần nhiều nhà văn Việt phàn nàn không sống được bằng nghề viết. Là nhà văn triệu bản sách ở Pháp có giúp ông có cuộc sống dễ thở?
- Có lẽ không cứ nhà văn Pháp hay nhà văn Việt chật vật với nghề viết đâu. Bởi ở Pháp, 99% người viết văn không sống bằng nghề của mình được.
Điều may mắn của tôi là sống được bằng tiền nhuận bút, và tôi sống đàng hoàng. Vì tôi may mắn bán được nhiều sách, sách được dịch ra 40 thứ tiếng, tôi có các tác phẩm chuyển thể phim nữa.
Xuất thân của tôi từ gia đình không dư dả. Nhưng khi gặp duyên viết sách, may mắn sách bán được. Ở Pháp có lẽ không quá 30 người viết văn chỉ sống bằng nghề viết.
 |
| Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp và nhà văn David Foenkinos trong buổi giao lưu với công chúng Hà Nội tối 15/11. Ảnh: Nguyễn Hồng |
- Bên cạnh viết văn, ông còn là biên kịch, đạo diễn, và cũng yêu thích sân khấu. Vậy ông thích công việc nào nhất?
- Nếu phải lựa chọn chỉ làm một việc gì thì đó là điều quá khó, bởi tôi thích hết, tôi muốn làm hết những công việc ấy.
- Trong số những tiểu thuyết đã viết, vậy tác phẩm nào khiến ông hài lòng hơn cả?
- Charlotte. Đó là nhân vật tôi rất ngưỡng mộ. Charlotte sống ở Đức và Pháp những năm 1930-1940. Cách đây 10 năm thôi, tình cờ tôi có cơ hội biết về họa sĩ thiên tài này. Tôi đã viết lại cuộc đời của bà.
Tôi rất vui khi cuốn sách được độc giả đón nhận nồng nhiệt. Các bạn sẽ khám phá trong sách này không chỉ một họa sĩ thiên tài mà còn là đời thực của bà, một người rất dũng cảm, một cuộc đời gay cấn.
Khi viết cuốn sách này, nhân vật đã bị lãng quên, không còn nhiều tư liệu về bà. Tôi đã đi tìm các nhân chứng, tìm tài liệu, mất rất nhiều thời gian. Điều tôi muốn giới thiệu ở đây không chỉ tiểu sử của bà, mà còn có phần khác, liên quan đến văn học rất nhiều.
Đây là tiểu sử về Charlotte, nhưng cũng có những chi tiết nói lên việc vì sao cuộc đời bà có những yếu tố phi thường. Tôi hài lòng vì sau cuốn sách của mình, Charlotte được biết tới nhiều hơn ở Pháp.
David Foenkinos là một trong những nhà văn đương đại nổi tiếng nhất ở Pháp hiện nay. Tiểu thuyết đầu tay Sự đảo ngược của chứng ngu của ông xuất bản năm 2002, được giới phê bình chào đón và chú ý. Năm 2004, Chỉ tại vợ tôi gợi tình mang lại cho ông giải Roger-Nimier, tạo đà cho sự nghiệp văn chương.
Năm 2009, Mối tình Paris chính thức nâng David lên hàng các tác giả nổi tiếng. Tác phẩm tinh tế, nhạy cảm, đề cập một cách vị tha đến chủ đề cái chết và câu hỏi hiện sinh muôn thuở: “Liệu chúng ta còn có thể mở lòng mình sau khi đã mất tình yêu lớn trong đời?”.
Mối tình Paris đã được chính David Foenkinos tham gia chuyển thể thành phim, cùng lúc được đề cử hai giải César dành cho phim đầu tay và kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất.
Năm 2014, ông cho ra mắt Charlotte, cùng lúc giành hai giải thưởng văn học danh giá là Renaudot và Goncourt des lycéens. Đây là hiện tượng thực sự của văn học Pháp với gần 1 triệu bản in được tiêu thụ.
