 |
| Một số tác phẩm ăn khách đã được xuất bản trong tủ sách Khoa học & Khám phá. |
Gặp nhau ở giảng đường đại học, cả ba đều là những người đam mê với khoa học và văn chương. 60 năm sau, dù mỗi người hoạt động ở những lĩnh vực khác nhau, họ vẫn đồng hành nhờ một dự án lan tỏa tình yêu khoa học đến với độc giả Việt.
Năm 2008, Tủ sách Khoa học & Khám phá được chính thức được thành lập bởi nhóm ba nhà khoa học Phạm Văn Thiều, Nguyễn Văn Liễn và Vũ Công Lập, hợp tác cùng Nhà xuất bản Trẻ.
Tủ sách là tập hợp những tác phẩm khoa học thường thức nổi tiếng trên thế giới, cập nhật những phát kiến khoa học mới nhất, lật lại những vấn đề lịch sử, đào sâu vào cuộc đời của các nhà khoa học nổi tiếng hay lịch sử của những phát minh thay đổi thế giới.
Cảm hứng khoa học trước rồi mới đến kiến thức
Trong buổi giao lưu cùng nhóm chủ biên Phạm Văn Thiều, Nguyễn Văn Liễn và Vũ Công Lập tại Đường sách TP.HCM sáng ngày 19/3, độc giả yêu thích lĩnh vực khoa học đã có dịp lắng nghe những câu chuyện hậu trường đằng sau hành trình 15 năm thực hiện tủ sách.
“Chúng tôi có một giấc mơ, đó là một tủ sách khoa học được trình bày đồng bộ, cùng format để khi nhìn vào ai cũng có thể nhận ra đó là tủ sách khoa học. Đó là động lực để chúng tôi chung tay kéo dài đến 15 năm”, dịch giả, TS khoa học Phạm Văn Thiều nhớ lại những ngày đầu của tủ sách.
“Hồi ấy vớ được một cuốn sách về những nhà toán học Nga, chúng tôi ngồi lẩm cẩm dịch ra rồi truyền tay nhau đọc. Quyển sách đó không bao giờ được in, nhưng đó là bản thảo đầu tiên mà chúng tôi thực hiện”, ông kể lại.
 |
| (Từ phải sang) Các dịch giả, nhà khoa học Vũ Công Lập, Phạm Văn Thiều và Nguyễn Văn Liễn là ba chủ biên của tủ sách Khoa học & Khám phá. Ảnh: Thanh Trần. |
Biết chắc những giai đoạn đầu sẽ thua lỗ, ông cùng những người bạn vẫn kiên định với dự án. Cả ba đều đồng ý rằng tủ sách trước hết là để truyền cảm hứng khoa học rồi mới đến kiến thức.
“Thời các nhà khoa học như Feynman, Faraday... các ông làm với sự đam mê và trung thực đến tận gốc rễ. Điều mà các ông ấy nhận được khi làm khoa học chính là niềm vui khám phá, mỗi khi khám phá ra được một bí mật của tự nhiên. Tôi học hỏi được nhiều về cách từ quá trình thực hiện tủ sách này, rằng khoa học không phải là phần thưởng, khoa học là niềm vui”, dịch giả, GS. TSKH Nguyễn Văn Liễn chia sẻ.
Từ 3 tựa sách đầu tiên là Thế giới lượng tử kỳ bí, Bảy nàng con gái của Eva, Mật mã: từ cổ điển đến lượng tử, đến nay tủ sách đã có 44 đầu sách thuộc nhiều lĩnh vực như toán học, vật lý, thiên văn học, tin học, sinh học…
Tất nhiên, để thành lập và duy trì một tủ sách khoa học tại thị trường Việt Nam, nhóm chủ biên cùng đơn vị xuất bản phải đối mặt với không ít khó khăn.
Những cuốn sách được viết bởi những nhà khoa học lớn trên thế giới, và dù đã được viết theo cách dễ hiểu, đời thường cho đại đa số độc giả nhưng chúng vẫn luôn cô đọng một lượng kiến lớn và trình độ khoa học cao.
“Quá trình để đưa những kiến thức chuyên sâu đó đến với độc giả đại chúng là thách thức rất lớn. Dịch giả không những phải là chuyên gia của lĩnh vực đó, mà còn cần có sự am hiểu tiếng Việt”, dịch giả, GS.TSKH Vũ Công Lập chia sẻ.
Không ít người sau khi thực hiện xong một tác phẩm đã chọn rời đi, chính vì thế mà ý định thành lập một cộng đồng dịch giả trẻ và nhà khoa học của nhóm chủ biên đến nay vẫn còn dang dở. “Tuy nhiên, qua 15 năm chúng tôi đều giữ được sự quyết tâm phải phát triển tủ sách. Đó là điều khiến tôi rất cảm động và biết ơn”, dịch giả Vũ Công Lập nói.
 |
| Sân chơi "Khoa học vui" dành cho thiếu nhi, một hoạt động khuyến khích sáng tạo và tình yêu khoa học nhân dịp kỷ niệm 15 năm tủ sách Khoa học & Khám phá. Ảnh: Thanh Trần. |
Sự đón nhận không ngờ của độc giả
“Lúc mới ra đời, cảm giác về thua lỗ rất rõ ràng. Tuy nhiên, sau này tôi nhận ra suy nghĩ của mình về bạn đọc đôi khi không đúng hoàn toàn. Ngoài đối tượng chính mà chúng tôi nhắm đến, còn có nhiều đối tượng độc giả khác mà chúng tôi không ngờ tới”, dịch giả Vũ Công Lập chia sẻ.
Với 44 tác phẩm đã được phát hành trong 15 năm qua, giá trị và chất lượng của tủ sách được đánh giá cao. Trong đó, một số cuốn sách đoạt được các giải thưởng quan trọng như Dữ liệu lớn (tác giả Viktor Mayer, Schonberger và Kenneth Cukier, dịch giả Vũ Duy Mẫn) đoạt giải Khuyến khích Giải thưởng Sách hay năm 2015, Vũ trụ toàn ảnh (tác giả Michael Talbot, dịch giả Phạm Văn Thiều, Nguyễn Đình Điện) đoạt Giải C Giải thưởng Sách quốc gia 2019, Trả lời ngắn gọn những câu hỏi lớn (tác giả Stephen Hawking, dịch giả Nguyễn Văn Liễn) đoạt Giải C Giải thưởng Sách quốc gia 2021...
Nhưng quan trọng hơn hết là mục tiêu phổ biến khoa học trên thế giới đến với bạn đọc trong nước. Có thể nói, nhiều tác phẩm trong tủ sách đã được bạn đọc trong nước đón nhận nồng nhiệt, chẳng hạn cuốn sách kinh điển Lược sử thời gian đã được in 31 lần và Vũ trụ trong vỏ hạt dẻ được in đến lần thứ 28.
Điều này chứng tỏ rằng những cuốn sách khoa học đã có sức ảnh hưởng đi vào quần chúng, được cộng đồng và các nhà chuyên môn thừa nhận. Không những thế, các tác phẩm còn để lại ảnh hưởng trên từng độc giả cụ thể, là nguồn cảm hứng cho nhiều bạn trẻ chọn con đường theo đuổi khoa học.
Chia sẻ trong buổi giao lưu với độc giả, nhóm chủ biên cho biết họ kỳ vọng tủ sách sẽ đạt được 100 cuốn sách khoa học. Tuy vậy, vấn đề về nhân lực vẫn còn là một thách thức lớn.
“Về nội dung, tôi vẫn thấy mảng y học còn thiếu, nhất là qua thời kỳ Covid-19 đây là mảng rất cần thiết. Ngoài ra mảng công nghệ thông tin. Chúng tôi đã làm đến dữ liệu lớn, nhưng đến trí tuệ nhân tạo (AI) thì vẫn chưa có quyển sách nào tương thích. Còn những vấn đề kinh tế, vấn đề môi trường,... Sách về các chủ đề này không thiếu, vấn đề lớn nhất vẫn là không có người làm”, dịch giả Vũ Công Lập nói.
