1.000 năm bị bỏ quên trong lịch sử châu Âu

Sự sụp đổ của đế chế La Mã là cột mốc khởi đầu cho Thời đại Đen tối. Ảnh: Fine Art Images.

Cuộc sống của con người diễn ra liên tục, nhưng lịch sử đôi khi không như thế. Có một số giai đoạn phát triển của loài người được ghi chép rất nhiều trong lịch sử, cũng có giai đoạn mà đa phần là bí ẩn.

“Thời kỳ Đen tối” là cái tên được dùng để nói về một quãng thời gian dài dường như đã bị lãng quên trong lịch sử châu Âu. Nó được tính từ sau khi đế chế La Mã sụp đổ và kết thúc khi ánh sáng bắt đầu quay trở lại cùng thời kỳ Phục Hưng sau gần một thiên niên kỷ (từ khoảng năm 700 đến 1700). Cho đến nay, không có nhiều tài liệu để có thể hình dung về những gì đã xảy ra trong khoảng thời gian này, nhưng một số khám phá đã giúp vén bức màn bí ẩn.

Một nghìn năm chìm trong bóng tối

Nơi rìa thế giới là cuốn sách được viết bởi nhà văn, nhà báo và nhà sử học Michael Pye, nhằm tìm kiếm một “thế giới đã mất” nơi vùng Biển Bắc và ý nghĩa của nó đối với chúng ta ngày nay.

Ông cho rằng sau khi đế chế La Mã sụp đổ, nhân loại vẫn tiếp tục có những bước tiến quan trọng, đã góp phần định hình thế giới ngày nay. Khi vận tải đường biển trở nên thiết yếu, những thương nhân, cướp biển, đế chế… đã không ngừng tìm cách thích ứng với cuộc sống mới và phát triển khái niệm về thương mại, tiền bạc, toán học, khoa học, luật pháp cho đến ý niệm về tình yêu hay nhu cầu có kẻ thù của con người.

Trên thực tế, đã từng có thời gian không ai thật sự biết về chuyện gì đã xảy ra trong quãng thời gian bị quên lãng đó. Michael Pye cho rằng có nhiều lý do khác nhau mà hầu hết tài liệu đã bị thất lạc, bị cháy trong hỏa hoạn hoặc bị mục nát. Số ít ghi chép còn sót lại thường không trọn vẹn hoặc không đủ để mô tả về cuộc sống.

Tác phẩm Nơi rìa thế giới của Michael Pye do Omega+ và NXB Hà Nội phát hành. Ảnh: Thanh Trần.

Mặc dù vậy, khi công nghệ phát triển và khảo cổ học tiết lộ được nhiều thông tin hơn, nó đã bổ sung một loại bằng chứng hoàn toàn mới để lấp đầy một số khoảng trống, bên cạnh các bản ghi chép.

“Bức tranh đột nhiên mở rộng hơn; chúng ta nhìn thấy cuộc sống và những mối liên kết. Đôi khi những thứ được đào thấy sẽ rất mâu thuẫn với các văn bản quen thuộc và tài liệu lưu trữ mà chúng ta muốn tin bởi vì chúng là những gì chúng ta có trong tay. Vì vậy, ghép các tài liệu và vật thể lại với nhau, và câu chuyện mới sẽ mang tính nhân văn đầy thuyết phục”, Pye viết.

Những chuyến hải hành đã định hình thế giới

Michael tập trung làm rõ những gì đã xảy ra ở vùng Biển Bắc, nơi từng được xem là rìa thế giới với nhiều bí ẩn và hiểm nguy. Khu vực này gắn với bán đảo Scandinavia (lãnh thổ các nước Đan Mạch, Na Uy, Thuỵ Điển, Iceland và Phần Lan của khu vực Bắc Âu ngày nay) kể từ thời La Mã đã có những thành tựu ảnh hưởng đến văn hóa - xã hội của cả châu Âu.

Câu chuyện bắt đầu với việc người Frisia lựa chọn cuộc sống phiêu lưu trên biển, sự thay đổi khí hậu và sự sụp đổ của La Mã. Nhưng theo Michael Pye, một số thị trấn La Mã đã sống sót nhưng thay đổi. Nhiều thành tựu đã không biến mất mà được tận dụng cho những mục đích khác, chẳng hạn, những chuyến đi biển đường dài.

Dựa trên các tài liệu cổ xưa, những bằng chứng khảo cổ học và những lập luận, liên kết chặt chẽ, Michael Pye đã cố gắng tái hiện lại cuộc sống ở Biển Bắc trong "Thời kỳ Đen tối".

Tranh về trận chiến trên biển của Willem van de Velde the Younger. Ảnh: Public Domain.

Những cuộc giao thương trên biển tuy có nhiều lợi thế nhưng cũng đầy hiểm nguy. Con người buộc phải thay đổi tư duy, hình thành cách sống và tổ chức mới. Trong số đó có thể kể đến họ đã phát minh ra đồng tiền thông dụng để mua bán và biến nó trở thành đơn vị trao đổi phổ biến khắp vùng Biển Bắc nhờ thương mại trên biển. Họ cũng phát triển toán học nhằm thực hiện những cuộc mua bán dễ dàng.

Bên cạnh đó, luật pháp, khoa học, dịch bệnh và chiến tranh đã khiến cho một số thành phố bị tiêu diệt và những thành phố mới đã hình thành trong giai đoạn này đã để lại những thay đổi trên bản đồ thế giới.

Michael cho biết nhiều câu chuyện được tiết lộ có thể khiến chúng ta thay đổi nhận thức về lịch sử. Chẳng hạn, ông đã cho thấy những người sống ở đầm lầy ven biển không hề nghèo khổ như người La Mã từng nhận định. Mà ngược lại, họ là những tay đi biển thành thạo, với cách xây dựng cộng đồng đặc biệt để phù hợp với đời sống trên biển.

Hay phụ nữ không phải lúc nào cũng yếu đuối, im lặng và không có quyền đưa ra lựa chọn. Ông kể về những nữ chiến binh Viking thiện chiến, những nữ học giả uyên bác và thần bí. Họ biết làm thế nào để tránh thai và cũng viết cả điều đó vào trong sách.

Với 12 chương, Michael Pye chia tác phẩm thành nhiều chủ đề nhỏ như phát minh ra tiền, việc xuất bản và kinh doanh sách, thời trang, luật pháp, đắp đê ngăn biển…. Theo Michael Pye, tất cả đã khiến giai đoạn lịch sử này trở nên quan trọng không kém gì thời kỳ La Mã hay Phục Hưng trong việc định hình thế giới ngày nay.