Ý tưởng hay thường nảy ra khi tắm

Theo nhiều nghiên cứu, tắm vòi sen có thể kích thích sự sáng tạo. Ảnh: Alamy.

"Hiệu ứng vòi hoa sen" là hiện tượng dùng để chỉ những ý tưởng hay ho thường không xuất hiện bên ngoài trường học hoặc nơi làm việc mà thường là trong hoạt động thường ngày.

Một nghiên cứu năm 2019 theo dõi 98 nhà văn và 87 nhà vật lý thường xuyên ghi lại ý tưởng mỗi ngày đã cho thấy hầu hết ý tưởng đều xuất hiện tại nơi làm việc. Tuy nhiên, khoảng 20% ý tưởng ý nghĩa nhất lại nảy ra khi đang làm việc khác như rửa bát đĩa hay đi tắm.

Ông Jonathan Schooler - giáo sư Khoa học tâm lý và não bộ tại ĐH California kiêm tác giả của nghiên cứu - đánh giá phát hiện nói trên là cực kỳ ấn tượng.

Nhưng những suy nghĩ tự phát khi tắm còn có thể là một "aha"- những khoảnh khắc eureka của Archimedes trong bồn tắm.

Tâm trí lang thang có thể thúc đẩy sự sáng tạo

Hiệu ứng vòi hoa sen đối với sự sáng tạo là sản phẩm của tâm trí lang thang, khi suy nghĩ không tập trung vào nhiệm vụ trước mắt.

Trong lịch sử, các nhà nghiên cứu tập trung vào những tác động tiêu cực của việc suy nghĩ vẩn vơ. Theo đó, điều này có thể làm gián đoạn hiệu suất và có thể dẫn đến cảm giác không tốt.

Tuy nhiên, nghiên cứu của GS Schooler lại phát hiện ra những người hay suy nghĩ vẩn vơ lại hạnh phúc hơn so với việc họ tập trung vào công việc. "Tôi muốn gọi những suy nghĩ vẩn vơ là sự tò mò hơn vì chúng thực sự có ích", ông Schooler nói.

Kết quả của một nghiên cứu hơn 1.100 người tham gia cho biết những suy nghĩ sáng suốt thường xuất hiện trong khi tắm (30%), trong khi di chuyển (13%) hoặc trong khi tập thể dục (11%).

30% suy nghĩ sáng suốt thường xuất hiện trong khi tắm. Ảnh: Shutterstock.

Một nghiên cứu khác vào tháng 9 vừa qua cũng chỉ ra việc tự phát ý tưởng trong một hoạt động thú vị vừa phải sẽ thúc đẩy sự sáng tạo.

"Những hoạt động này thu hút một phần sự chú ý và ảnh hưởng đến suy nghĩ của bạn. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể sáng tạo vì chúng không hoàn toàn cuốn bạn đi", ông Zachary Irving, trợ lý giáo sư Khoa học nhận thức tại ĐH Virginia kiêm tác giả nghiên cứu, giải thích.

Cội nguồn của sự sáng tạo

Khả năng sáng tạo của con người có thể sinh ra từ "mạng lưới chế độ mặc định" (default mode network - DMN) của não bộ. Đây là vùng não hoạt động khi suy nghĩ của con người hướng vào bên trong, chẳng hạn như khi suy nghĩ vẩn vơ.

Một nghiên cứu hồi tháng 1/2022 đã chỉ ra DMN có mối quan hệ tương quan với khả năng tư duy sáng tạo. Trong nghiên cứu, 13 bệnh nhân đã được phẫu thuật não để cắt bỏ khối u. Khi các bác sĩ phẫu thuật kích thích một vùng não bên trong DMN, khả năng nảy ra những ý tưởng sáng tạo của bệnh nhân tạm thời ngừng lại.

Ban đầu, một bệnh nhân đã nghĩ ra nhiều cách sử dụng sáng tạo cho lốp xe, đài phun nước trong vườn. Nhưng khi các nhà nghiên cứu ức chế các bộ phận trong DMN của cô, bệnh nhân này đã gặp khó khăn trong việc tìm cách sử dụng bút chì.

"Sáng tạo là một phần cơ bản tạo nên con người. Con người sử dụng khả năng sáng tạo mọi lúc. Vì vậy, tôi nghĩ rằng việc hiểu cơ chế và cách thức hoạt động của nó là vô cùng quan trọng để chúng ta hiểu bản thân và điều gì tạo nên con người chúng ta", ông Ben Shofty, bác sĩ giải phẫu thần kinh chức năng và trợ lý giáo sư tại ĐH Utah, nhận định.

Cách hiệu ứng vòi hoa sen để cải thiện khả năng sáng tạo

Từ những nghiên cứu nêu trên, Washington Post gợi ý cho độc giả cách vận dụng hiệu ứng vòi hoa sen để kích thích khả năng sáng tạo:

Hãy cho mình nghỉ ngơi

Đi dạo hoặc tắm vòi sen không chỉ làm giảm căng thẳng mà còn có thể giúp bạn có một lối suy nghĩ khác.

Tìm kiếm sự thay đổi

Thay đổi môi trường có thể giúp con người nảy ra nhiều ý tưởng mới nhờ những kích thích mới. Tuy nhiên, bạn cần phải chắc chắn sự thay đổi này chỉ mang lại sự thú vị vừa phải để không cuốn bạn đi.

"Cả ngày, con người đều phải mặc quần áo và không bị dội nước từ trên xuống. Vì vậy, tắm dưới vòi sen lại mang lại những trải nghiệm khác biệt với trải nghiệm hàng ngày của con người", ông Schooler lấy ví dụ.

Kiên trì

Bác sĩ Shofty cho biết khả năng sáng tạo của con người giống như cơ bắp, sẽ tốt hơn khi làm việc lặp đi lặp lại.

Suy nghĩ về những điều khiến con người sáng tạo

GS Irving gợi ý con người nên suy nghĩ về những gì đang làm trong các hoạt động khác nhau trong ngày hay tại thời điểm ấy, nhờ đó khiến khả năng sáng tạo của bạn tăng cao.