 |
Đây là thông tin được chia sẻ từ hội thảo InnovaConnect với chủ đề “Phòng chống tác hại của thuốc lá mới: Bằng chứng khoa học và kinh nghiệm tại Việt Nam và trên thế giới” vừa diễn ra tại Đại học Y tế Công cộng (ĐHYTCC). Hội thảo nằm trong chuỗi InnovaConnect do Quỹ VinFuture phối hợp ĐHYTCC tổ chức, với sự tham gia của gần 500 khách mời gồm các chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước.
Thuốc lá điện tử, nung nóng tạo ra thế hệ nghiện nicotine
Trong giai đoạn từ tháng 10/2023 đến tháng 12/2023, một nghiên cứu mẫu ngẫu nhiên do GS Hoàng Văn Minh - Hiệu trưởng ĐHYTCC - chủ trì được thực hiện trên 3.801 học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành ở Việt Nam. Kết quả cho thấy 96,2% và 37,8% học sinh nhận thức được sự tồn tại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Trong đó, 14% từng sử dụng thử thuốc lá điện tử và 7% hiện sử dụng trong 30 ngày qua. Tỷ lệ này đối với thuốc lá nung nóng là 1,8% đã từng sử dụng và 1% đang sử dụng.
Mức độ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong giới trẻ Việt Nam đang cao, đặc biệt khi so sánh với các chỉ số về sử dụng thuốc lá truyền thống. GS Hoàng Văn Minh đã chia sẻ những phát hiện đáng lo ngại từ thông tin nhóm nghiên cứu của ông thu thập được.
 |
| Hội thảo về phòng chống tác hại của thuốc lá mới có sự tham gia của gần 500 khách mời, gồm các chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước. |
“Đây là xu hướng đáng lo ngại, bởi nó có thể đảo ngược những nỗ lực kiểm soát việc sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên đã được triển khai quyết liệt trong nhiều năm qua. Đặc biệt, các chỉ số cao ở cả nhóm người dùng thử và đang sử dụng thậm chí có thể dẫn đến sự gia tăng về tỷ lệ sử dụng thuốc lá truyền thống trong tương lai. Việc nghiện chất nicotine dần hình thành trong quá trình sử dụng thuốc lá điện tử có thể dẫn đến sự ‘chuyển tiếp’ sang các sản phẩm thuốc lá truyền thống”, GS Minh nhấn mạnh.
Không chỉ ở Việt Nam, tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới cũng tăng nhanh tại nhiều quốc gia trong 10 năm qua. Sự hấp dẫn của các thiết bị thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng với kiểu dáng thời thượng, hương vị đa dạng kết hợp chiến dịch quảng cáo tinh vi đã khiến nhiều người lầm tưởng sản phẩm này an toàn hơn so với thuốc lá truyền thống.
“Các công ty thuốc lá sử dụng những chiến thuật quảng cáo tinh vi để thu hút giới trẻ, đặc biệt là thông qua mạng xã hội. Họ tạo ra những hình ảnh hấp dẫn, sử dụng người nổi tiếng để quảng bá sản phẩm, đưa ra các thông tin sai lệch về độ an toàn của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng”, PGS Becky Freeman - chuyên gia từ Trường Y tế Công cộng, Đại học Sydney (Australia) - chỉ rõ.
Đồng tình với quan điểm này, bà Bungon Ritthiphakdee - Giám đốc Điều hành Trung tâm Quản trị và Kiểm soát Thuốc lá Toàn cầu (GGTC, Thái Lan) - nhận định ngành công nghiệp thuốc lá đang tìm cách “lách” các quy định quản lý bằng việc giới thiệu các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, nhằm đối phó quy định ngày càng nghiêm ngặt với thuốc lá truyền thống. “Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng chứa nicotine gây nghiện, có khả năng tạo ra một thế hệ nghiện nicotine mới”, bà Ritthiphakdee cảnh báo.
Kết quả từ khảo sát của GS Minh và nhóm nghiên cứu cũng cho thấy nhiều học sinh vẫn còn những hiểu lầm sai lệch về tác hại của các loại thuốc lá mới này, khi tin rằng chúng an toàn hoặc ít gây hại hơn so với thuốc lá truyền thống. 23,5% học sinh không nhận thức được những rủi ro tiềm ẩn của thuốc lá điện tử và con số này còn cao hơn đối với thuốc lá nung nóng (43,2%). GS Minh cho biết: “Điều này đã dẫn đến việc nhiều học sinh sẵn sàng trải nghiệm và sử dụng các sản phẩm trên mà không hề lường trước những tác hại đi kèm”.
 |
| GS Hoàng Văn Minh - Hiệu trưởng Đại học Y tế Công cộng - chia sẻ những phát hiện đáng lo ngại từ thông tin nhóm nghiên cứu của ông thu thập được. |
Nâng cao nhận thức cộng đồng là việc làm cấp thiết
Thực tế, các sản phẩm thuốc lá mới có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt đối với não bộ đang phát triển của trẻ vị thành niên. Cộng đồng y tế toàn cầu cũng ghi nhận một số trường hợp tổn thương phổi do thuốc lá điện tử, hay còn gọi là EVALI. GS Minh nhấn mạnh cộng đồng cần hành động ngay lập tức, xây dựng và thực thi các chính sách kiểm soát chặt chẽ đối với những sản phẩm này.
Theo GS Minh, các chiến dịch sức khỏe cộng đồng đóng vai trò then chốt trong việc đối phó tình trạng thiếu hiểu biết về tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Ngoài ra, các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng có thể tạo ra một làn sóng ủng hộ mạnh mẽ cho những chính sách kiểm soát thuốc lá, tránh tư tưởng cho rằng hút thuốc là “ngầu” hoặc “nam tính”.
Hiện trên thế giới có ít nhất 34 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng chính sách cấm hoàn toàn sản phẩm thuốc lá điện tử, 11 quốc gia cấm bán thuốc lá nung nóng. Điển hình như Singapore, từ tháng 2/2018, Chính phủ nước này đã hoàn toàn cấm việc mua bán, sử dụng và sở hữu các sản phẩm như thuốc lá điện tử, shisha và thuốc lá không khói.
“Chính phủ Singapore muốn bảo vệ thế hệ tương lai của mình. Đó là lý do họ quyết định cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng”, bà Ritthiphakdee chia sẻ.
| |
| Chuyên gia quốc tế chia sẻ các bài học kinh nghiệm về việc phòng chống “đại dịch” thuốc lá mới. |
Chia sẻ về bài học kinh nghiệm từ Australia, PGS Freeman cho biết tỷ lệ người hút thuốc hàng ngày ở nước này hiện ở dưới mức 10%. Tuy nhiên, để đạt được điều đó cần các biện pháp tiếp cận toàn diện. Một giải pháp hiệu quả là thuốc lá điện tử chỉ được bán tại hiệu thuốc với các quy định nghiêm ngặt. “Người trẻ sẽ không còn dễ dàng mua các sản phẩm ở những cửa hàng tiện lợi nữa. Mô hình này đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong giới trẻ”, PGS Freeman nói.
InnovaConnect là sáng kiến mới nhất của Quỹ VinFuture để tiếp nối thành công của chuỗi sự kiện “Đối thoại khám phá tương lai VinFuture” từ mùa giải VinFuture 2023.
Điểm đặc biệt của chuỗi sự kiện InnovaConnect là các cuộc thảo luận hợp tác và hội thảo khoa học chuyên môn sâu, được tổ chức trực tiếp tại Việt Nam với sự tham gia của nhiều giáo sư, tiến sĩ, chuyên gia hàng đầu trong cũng như ngoài nước. Điều này khẳng định vai trò trở thành cầu nối vững chắc của VinFuture, tạo tiền đề cho sự phát triển khoa học và công nghệ bền vững tại Việt Nam.
