Vì sao xả súng thảm khốc xảy ra trong đêm giao thừa ở California

California vốn có tiếng là nơi khó mua súng.

Đây là tiểu bang quy định thời gian chờ bắt buộc và kiểm tra lý lịch đối với các giao dịch mua súng, theo Washington Post.

Nơi mang biệt danh “bang Vàng” vốn cấm nghiêm ngặt cái gọi là vũ khí tấn công kiểu quân đội, và nằm trong số 8 tiểu bang, cộng với D.C., áp luật này.

Và vào năm 2016, California đã trở thành một trong những tiểu bang đầu tiên thông qua luật cờ đỏ (red-flag law) còn được gọi là luật Trật tự Bảo vệ Rủi ro Cực đoan, cho phép các nhà chức trách tước vũ khí khỏi người được cho là gây nguy hiểm cho chính bản thân hoặc người khác.

Luật súng nghiêm ngặt nhất trên toàn nước Mỹ

Luật súng của California được nhóm vận động kiểm soát súng Giffords đánh giá là nghiêm ngặt nhất trên toàn nước Mỹ.

Thế nhưng, thảm kịch kinh hoàng vào đêm giao thừa tại câu lạc bộ khiêu vũ ở Monterey Park cho thấy luật súng nghiêm ngặt của bang vẫn không thể ngăn chặn hoàn toàn bạo lực súng đạn ở một quốc gia mà sở hữu súng được coi là quyền do hiến pháp bảo vệ rộng rãi.

Không những thế, súng đạn có thể được di chuyển tự do giữa các bang với các quy định rất khác nhau trong khi các biện pháp kiểm soát súng còn nhiều lỗ hổng bởi những ngoại lệ.

Các sĩ quan cảnh sát canh gác tại Star Ballroom Dance Studio, nơi xảy ra vụ xả súng khiến 11 nạn nhân thiệt mạng và 10 người khác bị thương ở Monterey Park, California hôm 21/1. Ảnh: Washington Post.

Tuy vậy, vấn đề bạo lực súng đạn của California vẫn nhỏ hơn đáng kể so với hầu hết tiểu bang khác.

Cho tới nay, giới chức trách vẫn chưa cho biết làm thế nào nghi phạm trong vụ xá súng hàng loạt ở Monterey Park có được vũ khí hoặc loại súng nào đã được sử dụng, theo CNN.

Các biện pháp an toàn súng đạn nghiêm ngặt hơn của California bắt nguồn từ sự bùng nổ các vụ xả súng từ nhiều thập kỷ trước, trong đó phải kể tới vụ sát hại trẻ em năm 1989 trong sân trường ở Stockton và vụ giết người hàng loạt năm 1993 tại văn phòng luật ở trung tâm thành phố San Francisco.

Thượng nghị sĩ Dianne Feinstein (đảng Dân chủ, bang California) là một trong những người ủng hộ quan trọng nhất đối với lệnh cấm vũ khí tấn công quốc gia kéo dài 10 năm được thông qua vào năm 1994. Lệnh cấm liên bang này không được gia hạn sau khi hết hạn vào năm 2004.

Dù vậy, với luật tiểu bang nghiêm ngặt, California ghi nhận tỷ lệ tử vong do súng ngắn thấp nhất trên toàn quốc, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC).

Tiểu bang này xếp hạng thấp thứ 7 trên toàn quốc với 8,5 người chết trên 100.000 người vào năm 2020 - thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn quốc là 13,7. Texas ghi nhận tỷ lệ 14,2. Georgia có tỷ lệ 17,7. Tỷ lệ cao nhất là ở Mississippi, với 28,6 người chết trên 100.000 người.

Lực lượng thực thi pháp luật được nhìn thấy bên ngoài địa điểm ở Torrance, California. Nghi phạm xả súng lễ hội Tết Nguyên đán được cho là đã tìm tới chỗ này sau khi gây án tại Star Ballroom Dance Studio. Ảnh: Washington Post.

Nỗ lực không ngừng nghỉ

Viện Chính sách Công của California, một tổ chức phi đảng phái chuyên nghiên cứu các chính sách và chính trị của bang, ghi nhận tỷ lệ tử vong của bang do các vụ xả súng quy mô lớn năm 2019-2021 thấp hơn mức trung bình toàn quốc.

“So với cư dân của các tiểu bang khác, dân California ít có khả năng tử vong hơn khoảng 25%” liên quan tới bạo lực súng đạn, Viện nghiên cứu cho biết.

Các nhà lập pháp California vẫn đang thúc đẩy thắt chặt luật súng đạn, khiến bang này trở thành “phòng thí nghiệm” cho các quy định về súng ống và là mục tiêu chỉ trích thường xuyên của các nhóm như Hiệp hội Súng trường Quốc gia (NRA).

Hồi đầu tháng này, NRA cảnh báo rằng phiên họp lập pháp mới của tiểu bang California dường như dồn toàn bộ ưu tiên vào vấn đề kiểm soát súng.

Cư dân theo dõi hoạt động của cảnh sát gần chiếc xe tải có liên quan đến nghi phạm xả súng lễ hội Tết Nguyên đán ở Monterey Park, California hôm 21/1. Ảnh: Washington Post.

Năm ngoái, cơ quan lập pháp của bang cánh tả này đã thông qua dự luật cho phép cá nhân kiện bất kỳ ai buôn bán vũ khí bất hợp pháp - một sự đồng điệu nhưng mang ý nghĩa trái ngược với của luật gây tranh cãi ở bang Texas cho phép cá nhân kiện những người cung cấp dịch vụ phá thai ra tòa.

Thống đốc California Gavin Newsom (đảng Dân chủ) ủng hộ luật mở cửa cho các vụ kiện cá nhân chống lại những người buôn bán súng. Điều đó sẽ cho phép các nguyên đơn khởi kiện những người buôn bán bất hợp pháp súng trường kiểu tấn công, súng trường cỡ nòng lớn, súng không có số sê-ri hay còn gọi là súng ma, được sản xuất không có số sê-ri hoặc dấu hiệu để giám sát, đôi khi tại các xưởng gia đình.

Nhưng vào tháng 12/2022, một thẩm phán liên bang ở San Diego đã ngăn luật này có hiệu lực. Thẩm phán Roger Benitez đã chặn một số biện pháp kiểm soát súng khác của tiểu bang, bao gồm cả nỗ lực hạn chế kích thước của các ổ đạn. Một tòa phúc thẩm đã đình chỉ phán quyết của thẩm phán Benitez về kích thước ổ đạn.

Sau khi ông Benitez ban hành lệnh cấm vào tháng trước trong vụ kiện chống lại người buôn bán súng, Thống đốc Newsom chỉ trích thẩm phán này “nằm trong lòng bàn tay của các nhóm vận động hành lang về súng và Hiệp hội Súng trường Quốc gia”.

Tuần trước, Tổng chưởng lý California Rob Bonta đã cùng với 17 tổng chưởng lý khác thúc giục Tòa án Tối cao Mỹ duy trì luật của New York nhằm tạo điều kiện cho công dân kiện các nhà sản xuất súng. Quyết định này có thể tác động đến nỗ lực tương tự của California.

Cùng lúc đó, các nhà hoạt động kiểm soát súng đang không khỏi lo ngại về tác động từ phán quyết của Tòa án Tối cao năm ngoái rằng Tu chính án thứ hai bảo vệ quyền của những người Mỹ tuân thủ luật pháp được mang súng ngắn bên ngoài nhà để tự vệ.

Phán quyết vụ Hiệp hội Súng trường & Súng lục tiểu bang New York v. Bruen đã dẫn đến việc tiếp cận dễ dàng hơn với giấy phép mang súng trên toàn quốc. Tại California, phán quyết đã dẫn đến số lượng đơn xin giấy phép tăng đột biến và các quan chức địa phương chưa nắm chắc về cách cấp phép.

Lệnh cấm vũ khí tấn công của California cũng phải đối mặt với những thách thức của tòa án. Tuy nhiên, giống như nhiều quy định về súng ngắn, lệnh cấm có ít trọng lượng hơn so với tên gọi của nó.