Charlie Horner, cây viết của blog Japan Junky, đã giải đáp câu hỏi "Tại sao Nhật Bản lại sạch sẽ". Theo cô, vấn đề này cần được hiểu theo nhiều góc độ, từ lịch sử, giáo dục cho đến ý thức xã hội...
Một lịch sử sạch sẽ
Truyền thống sạch sẽ dường như đã xuất hiện ở xứ sở anh đào từ thế kỷ 12. Đây là thời điểm Thiền tông (một tông phái Phật giáo Đại thừa) du nhập vào đất nước này từ Trung Quốc. Sự sạch sẽ là điều cốt lõi và trung tâm của Thiền tông. Nó ảnh hưởng đến mọi mặt của cuộc sống thường nhật như nấu ăn, dọn dẹp...
"Gột sạch bụi bẩn về cả thể chất lẫn tinh thần có vai trò quan trọng trong việc luyện tập hàng ngày", Eriko Kuwagaki, nhà sư ở chùa Shinshoji, từng nói khi trả lời BBC.
 |
| Hai tôn giáo lớn là Phật giáo và Thần đạo ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống sạch sẽ của người Nhật Bản. Ảnh: Japan Junky. |
Tuy nhiên, đạo Phật không phải lý do duy nhất khiến người Nhật Bản sạch sẽ. Điều này còn phải kể tới tôn giáo riêng của người dân xứ anh đào - Thần đạo.
Trong Thần đạo, sự sạch sẽ cũng được đề cao. Người theo Thần đạo tin sạch sẽ là biểu tượng cho sự trong sáng. Họ thanh tẩy các kegare (bụi bẩn) khi thực hiện các nghi lễ.
Sự kết hợp của hai hệ thống tín ngưỡng đó đã tạo nên tính cách sạch sẽ xuyên suốt nhiều thế hệ.
Năm 1600, William Adams, lính thủy quân lục chiến người Anh đầu tiên tới Nhật Bản, từng dành lời khen cho sự sạch sẽ của nơi này. "Giới quý tộc Nhật cực kỳ sạch sẽ. Hệ thống cống rãnh, nhà cửa hay phòng tắm hơi lúc nào cũng thơm tho", người này nhận xét. Cảnh tượng này đối lập hoàn toàn với đường phố của nước Anh thời điểm đó.
Trong cuốn sách Samurai William của Giles Milton có đoạn: "Người Nhật Bản sợ các vị khách thiếu ý thức vệ sinh cá nhân".
Sự sạch sẽ rõ ràng đã tồn tại trong một thời gian dài ở Nhật Bản. Còn hiện tại thì sao?
Người Nhật hiện đại ngày càng sạch sẽ
Khi nói về sự sạch sẽ của người dân xứ anh đào ngày nay, cây viết này nhấn mạnh "ai cũng sẽ kinh ngạc khi vừa đặt chân đến". Điều này xuất phát từ nhiều lý do, có thể kể đến như hệ thống giáo dục, ý thức xã hội và các khoản phạt rất lớn.
Theo Japan Junky, ngay từ khi đi học, trẻ em đã được dạy về việc chúng phải chịu trách nhiệm với những sai lầm mình gây ra. Các trường học ở Nhật Bản không có người dọn vệ sinh. Do đó, vào cuối ngày, học sinh chính là những người dọn dẹp sạch sẽ.
 |
| Học sinh Nhật Bản được dạy về ý thức trách nhiệm từ bé. Ảnh: Web Japan. |
Điều này đã nâng cao ý thức cho người dân Nhật Bản từ khi còn bé. "Nếu vô trách nhiệm với môi trường sống, họ chính là những người phải tự tay dọn dẹp", cây viết từ Japan Junky bình luận.
Ngoài ra, tâm lý xã hội cũng là yếu tố tiên quyết. Người Nhật thường có xu hướng sợ đánh giá từ xung quanh. Họ sống theo chủ nghĩa tập thể, thay vì cá nhân. Do đó, mọi người thường hành động để mang đến lợi ích lớn nhất cho nhóm (cộng đồng, thành phố hay cả đất nước).
Vì tâm lý này, người dân nơi đây rất sạch sẽ, ngăn nắp và tránh tối đa việc ảnh hưởng đến nơi công cộng. Họ đem rác về nhà, chỉ hút thuốc ở nơi quy định hay đeo khẩu trang khi bị cúm để tránh virus lây lan.
Theo cây viết của Japan Junky, việc tổng vệ sinh hàng tháng vẫn thường xuyên được thực hiện. Đối tượng tham gia gồm đủ thành phần, từ nhân viên văn phòng, nhân viên cửa hàng hay cả trẻ em.
 |
| Ý thức cộng đồng là điều được nhiều người Nhật Bản quan tâm. Ảnh: Japan Junky. |
"Nhiều người Nhật Bản nói với tôi họ không nhất thiết phải sạch sẽ đằng sau những cánh cửa đóng kín. Đó là một sự thật có thể không được như mong đợi. Tuy nhiên, trên quan điểm cá nhân, tôi không nghĩ điều này quá tiêu cực", Charlie Horner viết.
Ngoài ra, một lý do quan trọng khiến người Nhật Bản sạch sẽ (hoặc không dám xả rác bừa bãi) là mức phạt tài chính cực cao. Việc đổ rác bất hợp pháp có thể bị phạt tới 10 triệu yên (khoảng 92.000 USD). Mức phạt áp dụng cho cả khách du lịch lẫn người bản địa.
Các công ty lớn cũng đối mặt với án phạt khổng lồ nếu vi phạm các quy định về xử lý chất thải công nghiệp. Khoản tiền phạt cao nhất lên tới 100 triệu yên (khoảng 921.000 USD). Đây có thể xem như "động lực" khiến người Nhật sạch sẽ đến vậy.
 |
| Nhật Bản thể hiện hình ảnh đẹp khi cổ động viên nhặt rác sau trận đấu. Ảnh: Scroll. |
Dĩ nhiên, cũng không thể phủ nhận ý thức dân tộc của người Nhật rất cao. Việc các cổ động viên Nhật Bản ở lại dọn rác sau trận đấu ở World Cup 2014 và 2018 đã truyền đi thông điệp đẹp về người dân xứ anh đào tới toàn cầu.
