Trước mặt là núi và rừng, thị trấn Nagi đắm mình dưới bầu trời màu xanh cobalt, phản chiếu trên những ruộng lúa ngập nước thẳng đều tít tắp. Thế nhưng, thị trấn phía tây Nhật Bản này còn có nhiều điều lý thú hơn là cảnh đẹp và sản lượng nông nghiệp. Nagi đang âm thầm ươm mầm cho thứ phần còn lại của đất nước Mặt Trời mọc đang thiếu: Trẻ em.
Tỷ lệ sinh ở Nagi đi ngược với phần còn lại của Nhật Bản
Vào một buổi chiều đẹp trời gần đây, một nhóm học sinh khoác trên vai những chiếc randoseru nặng trĩu ghé vào bảo tàng nghệ thuật đương đại trên đường về nhà.
Trong một tòa nhà công cộng gần đó, những học sinh mẫu giáo gây náo động cả một góc.
Đó là âm thanh của một cộng đồng hiếm hoi đi ngược với tỷ lệ sinh liên tục suy giảm của Nhật Bản.
Tỷ lệ sinh ở Nagi đã tăng hơn gấp đôi từ 1,4 lên 2,95 vào năm 2019, giảm nhẹ xuống 2,68 vào năm 2021 - vẫn cao hơn gấp đôi so với mức trung bình toàn quốc.
Bộ Y tế Nhật Bản ngày 2/6 cho biết tỷ lệ sinh của nước này đã giảm năm thứ bảy liên tiếp, xuống mức thấp kỷ lục vào năm 2022. Tỷ suất sinh, hay số trẻ trung bình mà một phụ nữ sinh ra trong đời, là 1,2565 ở Nhật vào năm 2022. Con số này thấp hơn nhiều so với tỷ lệ sinh 2,07 được coi là cần thiết để duy trì dân số ổn định.
 |
| Tỷ lệ sinh của Nhật Bản vào năm 2022 chạm mức thấp kỷ lục. Ảnh: Reuters. |
Giữa những lời cảnh báo bức thiết từ Thủ tướng Fumio Kishida rằng tỷ lệ sinh thấp khiến đất nước trên bờ vực "không thể duy trì các chức năng xã hội", 5.700 cư dân của thị trấn Nagi có thể đã tìm ra câu trả lời.
Tỷ lệ sinh tăng cao của Nagi là kết quả của hai thập kỷ các sáng kiến địa phương được đưa ra để biến thị trấn nông nghiệp này thành nơi lý tưởng để nuôi dạy trẻ em và, có lẽ, bắt kịp xu hướng nhân khẩu học mà theo dự báo gần đây nhất của chính phủ, sẽ khiến dân số Nhật Bản giảm mạnh từ 125 triệu người hiện nay xuống còn 87 triệu vào năm 2070. Cùng với sự suy giảm dân số, nền kinh tế đang bị thu hẹp, gây áp lực rất lớn đối với các gia đình và lực lượng lao động đang phải gánh vác quá mức.
Nagi đã gặt hái biệt danh “thị trấn phép màu” của Nhật Bản nhờ sự kết hợp của các ưu đãi tài chính hào phóng và biện pháp lôi kéo mọi thành viên trong cộng đồng vào công việc nuôi dạy những cư dân nhỏ tuổi nhất.
"Chúng tôi yêu tiếng trẻ con"
Bất cứ ai tới Nagi cũng có thể dễ dàng cảm nhận được điều đó tại Nagi Child Home, một cơ sở chăm sóc ban ngày cho phép các phụ huynh gửi con với chi phí 300 yen (2,1 USD) một giờ. Tại đây, trẻ em sẽ được các bà mẹ, nhân viên, người tình nguyện lớn tuổi chăm sóc.
“Chúng tôi đang cố gắng giúp việc nuôi dạy trẻ trở nên thú vị bằng cách loại bỏ những lo lắng mà các bậc cha mẹ có thể gặp phải về tài chính hoặc nếu con họ bị ốm. Điều này cho phép phụ huynh cân bằng cuộc sống gia đình và công việc… và họ không cần lý do đặc biệt để sử dụng dịch vụ”, Takamasa Matsushita, một người đàn ông có hai con nhỏ và là người đứng đầu bộ phận thông tin và kế hoạch của thị trấn, cho biết.
“Làm điều gì đó để giảm tỷ lệ sinh không chỉ là vì trẻ em. Chúng tôi đang thực hiện một cách tiếp cận toàn diện và đó là lý do chúng tôi cố gắng thu hút những cư dân lớn tuổi tham gia”, ông nói thêm.
Cô Yukie Kaneko, người có hai con gái, ba tuổi và ba tháng tuổi, chia sẻ: “Tôi đến đây khoảng ba lần một tuần. Nơi này thực sự hữu ích vì con cái chúng tôi sẽ không có cơ hội chơi với nhau nếu không có nó. Gặp mặt như vậy tốt hơn nhiều so với việc ở nhà cả ngày”.
 |
| Yukie Kaneko cùng cô gái gái 2 tuổi tại cơ sở chăm sóc trẻ tại Nagi. Ảnh: Guardian. |
Người phụ nữ 28 tuổi cho biết cô và chồng đã nói chuyện về việc sinh con thứ ba, thậm chí là thứ tư.
Và đây không phải trường hợp hy hữu. Các hộ gia đình có ba con không phải là hiếm ở Nagi, nơi các gia đình trẻ được khuyến khích với nhiều lợi ích tài chính, bao gồm khoản thanh toán một lần 100.000 yen (720 USD) mỗi khi sinh con.
Theo thống kê của thị trấn, 47% hộ gia đình ở Nagi có từ ba con trở lên. “Ở nhiều thành phố của Nhật Bản, trẻ em bị coi là ồn ào và quậy phá, đó là lý do của nhiều lệnh cấm chơi bóng đá và bóng chày ở các công viên công cộng”, ông Matsushita nói. “Nhưng ở đây, chúng tôi yêu âm thanh giọng nói của trẻ em”.
Không cảm thấy cô độc khi nuôi con
Sau khi cư dân Nagi bỏ phiếu không sáp nhập với các thành phố lân cận trong một cuộc trưng cầu dân ý năm 2002, các quan chức nhận ra rằng Nagi sẽ chỉ tồn tại nếu nó có thể ổn định và thậm chí tăng dân số.
Trẻ em ở đây được chăm sóc sức khỏe miễn phí cho đến năm 18 tuổi và các gia đình không phải trả một xu nào cho sách giáo khoa cho đến khi chúng hoàn thành chương trình giáo dục bắt buộc ở tuổi 15. Bữa ăn ở trường được trợ cấp và thanh thiếu niên học trung học phổ thông ở ngoại thành được hỗ trợ phần lớn giá xe buýt. Trong nỗ lực thu hút các gia đình trẻ, thị trấn cung cấp những ngôi nhà ba phòng ngủ với giá thuê hàng tháng tương đối thấp, chỉ khoảng 50.000 yen.
Yuko Sugawara, người mẹ có con gái một tuổi và đang mang thai đứa con thứ hai, nói rằng việc trợ cấp tài chính chỉ là một phần sức hấp dẫn của Nagi.
“Đó không hẳn chỉ là vấn đề tiền bạc”, Sugawara nói. “Chúng tôi muốn con gái mình có em trai và em gái. Hẳn là không vui lắm khi bạn chỉ là con một. Và khi nhìn xung quanh các gia đình đều có ba hoặc thậm chí bốn đứa con, bạn sẽ nghĩ rằng mình cũng có thể làm được điều đó”.
 |
| Yuko Sugawara (trái) và Manami Kuroyabu tại cơ sở chăm sóc trẻ em ở Nagi. Ảnh: Guardian. |
Hiroko Kaihara, một nhân viên tại nhà trẻ, luôn sẵn sàng đưa ra lời khuyên về mọi thứ cho các bà mẹ đến đây, từ việc cho con bú và thay tã cho đến cách đối phó với những cơn giận dữ.
“Họ đến đây để trải lòng bất cứ điều gì đang xảy ra trong cuộc sống, không chỉ về con cái. Chẳng hạn, một số người có thể lo lắng về người thân lớn tuổi”, cô Kaihara nói. “Một số đến mỗi ngày, số khác chỉ một lần một tuần. Mọi người đều được chào đón… chúng tôi muốn cư dân nuôi dạy con cái của họ một cách cởi mở”.
Thủ tướng Kishida dự kiến sớm công bố gói tài trợ đầy tham vọng để giải quyết cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của Nhật Bản. Ông có thể đã học được điều gì đó từ chuyến thăm Nagi vào tháng 2, khi dữ liệu của Bộ Y tế cho thấy tổng số ca sinh vào năm 2022 là 799.728 - con số thấp nhất trên toàn quốc kể từ khi bắt đầu ghi nhận vào năm 1899.
 |
| Thủ tướng Fumio Kishida đến thăm trung tâm chăm sóc trẻ ở Nagi, nơi các gia đình được trợ giúp nuôi dạy trẻ em. Ông đã đặt việc giải quyết tỷ lệ sinh thấp của Nhật Bản lên hàng đầu trong chương trình nghị sự của mình. Ảnh: Văn phòng Thủ tướng Nhật Bản. |
Ở Nagi, sự tham gia của cộng đồng mở rộng đến cả công việc. Tại cửa hàng tiện lợi Shigoto no Conbini, cư dân ở độ tuổi từ 20 đến 70 làm những công việc do hội đồng thị trấn giao, từ dọn dẹp nhà vệ sinh công cộng đến xếp bì thư. Yoshikazu Kuwamura, người quản lý cơ sở, cho biết chương trình này kết nối các doanh nghiệp với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và những người đã nghỉ hưu, cùng với những người đã không làm việc trong nhiều năm. “Các bậc cha mẹ có thể để con cái của họ ở đây trong khi làm việc, có thể là trên cánh đồng, và chúng sẽ được chăm sóc”, ông Kuwamura cho hay. “Sau đó, họ sẽ đáp trả vào một ngày khác”.
“Họ có thể đến đây làm việc trong một hoặc hai giờ, bất cứ khi nào phù hợp với lịch trình của bản thân. Chương trình này mang lại cho mọi người sự linh hoạt để cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình. Họ biết rằng họ không phải nuôi nấng con cái một mình”.
Giống như nhiều cộng đồng nông thôn ở Nhật Bản, Nagi cũng đang phải hứng chịu tình trạng giảm dân số khi số ca tử vong tiếp tục nhiều hơn số ca sinh nở, mặc dù số người chuyển đến thị trấn - bao gồm cả các gia đình có liên hệ với căn cứ lực lượng phòng vệ Nhật Bản gần đó - đang tăng lên và dự kiến tiếp tục tăng.
“Đó là một nơi nuôi dạy con cái rất thuận lợi. Tôi không cảm thấy mình đơn độc. Luôn có người túc trực để giúp đỡ bọn trẻ và có rất nhiều cơ hội để bọn trẻ chơi với nhau”, Manami Kuroyabu, người có ba đứa con từ một đến tám tuổi, trải lòng.
“Tôi đã nghĩ đến việc sinh đứa con thứ tư… nhưng phải thừa nhận rằng tôi khá mệt mỏi”.
Cuốn sách thức tỉnh hàng triệu người dân Nhật
Mục Thế giới giới thiệu cuốn sách Khuyến học bàn về những yếu tố cơ bản khi xây dựng quốc gia hưng thịnh, về tinh thần học tập để quốc dân tự cường, dựa trên kinh nghiệm của người Nhật.
Độc giả có thể xem thêm tại đây.
