Ca sĩ, người mẫu, diễn viên tại Việt Nam được cho là nghề có thu nhập hậu hĩnh từ nhiều nguồn nhưng lại chưa kê khai thuế rõ ràng. Tình trạng thất thu thuế trong nhóm này đã được quan tâm từ lâu, nhưng có vẻ vẫn chưa có giải pháp đủ mạnh và hiệu quả.
Không thiếu cách để ngôi sao “né” thuế
Thực tế, giới nghệ sĩ luôn biết cách để giảm khoản thuế họ phải nộp. Trưởng ban Dân nguyện của Quốc hội, bà Nguyễn Thanh Hải, từng chỉ ra thực tế các ca sĩ thường thành lập doanh nghiệp, công ty để trốn thuế TNCN.
Theo quy định hiện hành, phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân (TNCN) dựa trên biểu thuế lũy tiến từng phần, tức thu nhập càng cao thì mức thuế suất áp dụng càng lớn. Cụ thể, tỷ lệ điều tiết của thuế TNCN cao nhất lên đến 35%, tương đương mức thu nhập tính thuế lớn hơn 80 triệu đồng/tháng.
Trong khi đó, mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đa phần ở mức 20%, thấp hơn nhiều so với mức cao nhất của thuế TNCN. Đó là chưa kể doanh nghiệp khai báo lỗ, không phải đóng thuế.
Các chuyên gia tài chính nhận định việc các nghệ sĩ thành lập doanh nghiệp chưa hẳn là để trốn thuế, nhưng cách thức này luôn có lợi cho các nghệ sĩ, đặc biệt khi nhìn từ góc độ nộp thuế TNCN.
 |
| Trào lưu lập công ty để hợp thức hóa chi phí bùng nổ gần đây, khi giới ca sĩ không còn được hưởng mức khấu trừ 25% thu nhập trước khi tính thuế TNCN. Ảnh minh họa: Alamy. |
Bằng chiêu thành lập doanh nghiệp, tiền thù lao hàng trăm triệu mỗi show diễn của nghệ sĩ biến thành doanh thu công ty. Các công ty cũng nhận đủ toàn bộ cát-xê thay vì khấu trừ 10% thuế tạm thu bởi công ty biểu diễn. Trong khi họ ghi nhận thu nhập đóng thuế trên sổ sách bằng tiền công, tiền lương, thưởng và thường "tự biên" giá trị hợp đồng xuống mức khiêm tốn.
Công ty cũng dễ dàng kê khai cao chi phí hoạt động, dẫn đến lợi nhuận thấp nhằm nộp thuế ít, thậm chí xuất hiện tình trạng doanh nghiệp quản lý ca sĩ không có lãi, thua lỗ, không phải nộp thuế TNDN.
Trào lưu lập công ty để hợp thức hóa chi phí bùng nổ gần đây, khi giới ca sĩ không còn được hưởng mức khấu trừ 25% thu nhập trước khi tính thuế TNCN cho các chi phí như đi lại, quần áo...
Nguyên Trưởng phòng Thuế thu nhập cá nhân, Cục Thuế TP.HCM, ông Nguyễn Thái Sơn, chỉ ra một chiêu phổ biến khác để né thuế là thanh toán bằng tiền mặt, không hóa đơn.
Khi đơn vị tổ chức biểu diễn bắt tay với nghệ sĩ, trả tiền không hóa đơn, hợp đồng, thì việc truy thu thuế là bất khả thi, một chuyên gia thuế ở TP.HCM nói với Zing.vn. Ngay cả khi sau đó họ nộp tiền vào tài khoản cũng khó có thể yêu cầu giới nghệ sĩ chứng minh nguồn tiền từ đâu mà có, gây mất kiểm soát.
Đại diện một công ty nghệ thuật kiêm tổ chức sự kiện ở Hà Nội và TP.HCM từng tiết lộ với báo giới các nghệ sĩ hạng A khi ký hợp đồng bao giờ cũng có câu cửa miệng “tiền cầm tay nhé”. Họ chỉ quan tâm đến số tiền “ba-rem” ứng với tên tuổi của họ, còn khoản nộp thuế thế nào là việc của bên tổ chức.
Một nữ diễn viên từng nói với Zing.vn rằng cô luôn có hợp đồng đầy đủ, quy định đơn vị tổ chức khấu trừ 10% hợp đồng, và vì thế mặc nhiên đã đóng thuế đủ. Cô và nhiều nghệ sĩ "quên" rằng đó chỉ là mức tạm khấu trừ, và căn cứ vào thu nhập thực tế của nghệ sĩ trong năm mà mức thuế áp dụng có thể lên tới 35%.
Trong khi đó, ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng cũng từng trả lời báo chí rằng: "Bản tính của người nghệ sĩ vẫn thường phóng khoáng và hơi bất thường một tí nên chuyện đóng trước, đóng sau, nhớ nhớ, quên quên là chuyện rất bình thường".
Nhiều đề xuất thay đổi cách thu thuế được đưa ra thảo luận
Năm 2015, Cục Thuế TP.HCM lật lại hồ sơ khai thuế thu nhập cá nhân của 26 nghệ sĩ và truy thu 6,3 tỷ đồng. Năm 2016, cơ quan này truy thu thuế 6,7 tỷ đồng từ 12 nghệ sĩ. Tới năm 2017, theo Cục Thuế TP.HCM, trong số cá nhân chưa kê khai đầy đủ thu nhập có 6 văn nghệ sĩ, tổng số tiền thuế truy thu hơn 5,2 tỷ đồng. Nửa đầu năm 2018, cơ quan thuế phát hiện 2 ca sĩ và thực hiện thu thêm hơn 2,2 tỷ đồng.
Thực tế, năm nào Cục Thuế TP.HCM cũng phải lo truy thu thuế những người nổi tiếng.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn từng cho rằng nên sửa đổi quy định theo hướng khoán thuế TNCN cho nghệ sĩ thay vì tạm khấu trừ sau đó thu theo hướng lũy tiến. Như vậy sẽ thuận lợi hơn cho cơ quan thuế lẫn người nộp thuế trong khi ngân sách lại thu được số thuế thu nhập cá nhân nhiều hơn.
Cụ thể, ông Tuấn nhận định khi chi trả thu nhập cho nghệ sĩ bao giờ đơn vị chi trả cũng khấu trừ 10% nhưng sau khi khấu trừ cuối năm nhiều nghệ sĩ không quyết toán thuế để nộp thêm. Thứ trưởng Bộ Tài chính đưa ra phương án điều chỉnh mức khấu trừ tại nguồn lên 20%, nhằm giải quyết tình trạng trên mà cơ quan thuế cũng không phải truy thu như hiện nay.
Trong phiên làm việc của Quốc hội sáng 20/5, Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải mới đây cũng cho biết Bộ Tài chính đã giải trình về các biện pháp để siết chặt thu thuế đối với hoạt động hoạt động quảng cáo trên mạng, hay biểu diễn nghệ thuật của ca sĩ, người mẫu...
Bà Hải cũng cho biết cử tri TP.HCM đề nghị sớm cải cách chính sách để giảm dần giao dịch bằng tiền mặt và tăng cường thanh toán qua thẻ tín dụng, ngân hàng.
Trao đổi với Zing.vn về việc sử dụng tiền mặt để trả thù lao cho giới nghệ sĩ, một cán bộ ngành thuế tại Hà Nội khẳng định đối với cá nhân hiện chưa có quy định giao dịch hạn mức bao nhiêu phải thanh toán qua ngân hàng, trong khi con số này của doanh nghiệp là 20 triệu đồng.
Vị cán bộ thuế này đề xuất khống chế mức sàn thanh toán tiền thù lao mà cá nhân buộc phải thanh toán qua ngân hàng, ví dụ ở mức 10 triệu đồng. Ngoài ra, vị này cho rằng cần tăng chế tài xử lý đối với hành vi gian lận để phương án có tính thực tiễn cao.
Trong khi đó, khi được hỏi về thực trạng một số người mẫu, ca sĩ có thu nhập cao nhưng có biểu hiện không đóng đầy đủ thuế thu nhập, ông Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nêu quan điểm cần phải xem xét lại trách nhiệm công dân, trách nhiệm cá nhân của những đối tượng này.
“Chúng ta chưa đảm bảo những người nộp thuế hiểu được nộp thuế là quyền lợi và nghĩa vụ. Họ chưa thấy nộp thuế là vinh dự và trách nhiệm. Cũng cần xem xét trách nhiệm cá nhân của họ” ông Kiên nói.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng cho rằng nếu ca sĩ, người mẫu không nộp thuế thì phải phạt cả nơi trả tiền và người nhận. Nghĩa là phạt cả đơn vị thuê ca sĩ, người mẫu và chính họ.
“Cơ quan đó cần ghi rõ cá nhân trả hay cơ quan trả, hợp đồng như thế nào. Qua đó, cơ quan thuế có thể kiểm tra doanh thu của doanh nghiệp và biết được việc làm ăn như thế nào để quản lý thuế”, ông Kiên đề xuất.
Nhiều ý kiến cho rằng nên mạnh dạn bêu tên nghệ sĩ cũng như công khai số thuế của họ đã nộp trong năm để công chúng biết. Như vậy, dư luận sẽ đánh giá một ngôi sao đình đám, cát-xê ngất ngưởng nhưng số thuế thu nhập cá nhân nộp hàng năm chỉ vài chục triệu, thậm chí không kê khai thuế, khi đó chính ngôi sao bị bêu tên cũng sẽ cảm thấy xấu hổ và tự giác khai thuế.
