Trước mỗi giải đấu lớn, dự đoán nhà vô địch luôn là điều mà nhà cái, công ty phân tích lẫn những người hâm mộ thực hiện.
Trong quá khứ, việc dự đoán dựa nhiều trên danh tiếng đội bóng, cầu thủ và phần nào là phong độ gần nhất. Hiện tại, cũng dựa trên những thông tin cơ bản đó, các công ty phân tích có thể bổ sung thêm nguồn dữ liệu dồi dào thu thập qua các giải đấu để tự đưa ra mô hình tính toán tối ưu.
Trước khi World Cup 2022 diễn ra, công ty dữ liệu thể thao hàng đầu Opta đưa ra dự đoán 16 đội sẽ vào vòng đấu loại trực tiếp, cùng xác suất mỗi đội có thể vô địch. Trong danh sách của Opta, 5/8 đội được đánh giá cao nhất đã vào tứ kết, 2 đội được đánh giá cao hơn đối thủ trong trận chưa đấu. Duy nhất Đức bị loại từ vòng bảng, thay vào đó là vị trí của Croatia (xếp thứ 11).
Cũng là dữ liệu, nhưng quy mô lớn hơn
Từ rất lâu trước khi máy tính trở nên phổ biến, các chuyên gia của nhà cái thường tụ tập quanh những chiếc bảng phấn trong những căn phòng bừa bộn ở Las Vegas để động não, tìm ra những tỷ lệ cược hấp dẫn người chơi mà vẫn sinh lời cho nhà cái.
 |
| Trong 8 đội có khả năng vô địch World Cup 2022 cao nhất theo mô hình của Opta, đến giờ đã 5 đội vào vòng tứ kết. Ảnh: Opta. |
Bởi vì cá cược thể thao đã được hợp pháp hóa ở bang Nevada từ rất lâu, ngày nay, nhiều công ty tính toán và tư vấn tỷ lệ cá cược cho các nhà cái tiếp tục đặt trụ sở tại Las Vegas.
Trước thời đại sức mạnh máy tính bùng nổ, mỗi nhà cái có bảng "xếp hạng sức mạnh các đội" của riêng họ cho các môn thể thao khác nhau. Cách thiết kế và độ chính xác của các bảng xếp hạng này đến nay vẫn còn là bí ẩn, vì họ thường hoạt động bí mật và không muốn tiết lộ những yếu tố nào ảnh hưởng đến tỷ lệ cược đưa ra.
Một số chuyên gia suy đoán các bảng này là kết hợp giữa hiệu suất của từng cầu thủ, lịch tập luyện, hiệu suất của đội và các số liệu truyền thống như số bàn thắng. Sau khi thiết lập bảng, nhà cái sẽ dùng “giác quan nhạy bén" như cách gọi của chuyên gia tính tỷ lệ cược nổi tiếng Jimmy the Greek, để ra kèo “cửa trên”, “cửa dưới” và tỷ lệ cuối cùng.
Tỷ lệ cá cược ngày nay không còn dựa vào cảm nhận cá nhân, thay vào đó là dữ liệu. Những "thợ tính handicap" nổi tiếng như Jimmy the Greek vẫn là một phần không thể thiếu, nhưng không còn đóng vai chính.
 |
| Không chỉ số bàn thắng, mà các chỉ số phức tạp hơn như số lần đưa bóng vượt qua lớp tấn công, tuyến giữa và phòng ngự của đối thủ, cũng được tính đến trong quá trình tìm ra hiệu suất của đội bóng. Ảnh: FIFA. |
Trong mô hình dự đoán của Stats Perform, công ty chủ quản Opta, các yếu tố được tính đến bao gồm sức mạnh đội hình và phong độ của một đội tuyển, các đối thủ trong bảng, sức mạnh từng đối thủ, cũng như con đường của các đội nếu tiến đến trận chung kết.
Khi chạy mô hình trên 40.000 lần, OmniSports cho biết hệ thống đánh giá Pháp có 17,9% khả năng vô địch, còn Brazil là 15,7%.
Trong khi đó, mô hình của FiveThirtyEight tính đến 2 yếu tố chính là chỉ số dựa trên trận đấu (chiếm 75%) và chỉ số đội hình (chiếm 25%). Trong đó, chỉ số đội hình lại cân nhắc các cầu thủ của mỗi đội tuyển, cùng phong độ ở câu lạc bộ của họ trước đó. Chỉ số dựa trên trận đấu lại được tính từ các kết quả ở cấp độ đội tuyển.
Với mô hình trên, FiveThirtyEight xếp Brazil, Tây Ban Nha, Đức, Bồ Đào Nha và Pháp là 5 đội có chỉ số sức mạnh tổng hợp cao nhất.
Sau khi có chỉ số tổng hợp của mỗi đội, kết quả trận đấu được tính toán dựa trên chỉ số bàn thắng kỳ vọng, đưa vào mô hình hồi quy Poisson để nhận định tỷ số mỗi trận đấu. Từ tỷ lệ phân phối tỷ số này, các trận được đưa vào mô hình giả lập hàng nghìn lần để dự đoán kết quả chung cuộc của giải đấu.
Khi lượt đấu vòng 1/16 đã gần kết thúc, mô hình của FiveThirtyEight dự đoán Brazil có tới 32% khả năng vô địch, xếp sau là các đội Argentina, Tây Ban Nha, Anh và Pháp với tỷ lệ tương đương nhau, đều trên 10%.
Nhà toán học ngày càng quan trọng
Các nhà toán học và chuyên gia thống kê giữ vai trò quan trọng hơn. Như nhà tính toán tỷ lệ cược Todd Furhman mô tả, việc hình thành tỷ lệ cược "là dữ liệu, các con số và sự hiểu biết về thị trường". Được hỗ trợ bởi sức mạnh tính toán, các nhà toán học và nhà thống kê bao gồm trong phép tính của họ lượng dữ liệu kéo dài hàng thập kỷ.
Các con số mà họ tính đến không chỉ bao gồm số liệu đơn giản như số bàn thắng, mà còn bao gồm các hành động, đường chuyền và chiến thuật trên sân.
Chẳng hạn, có một mô hình đánh giá liệu một hành động nhất định của một cầu thủ trên sân có tạo ra nhiều bàn thắng hơn hay không. Mô hình này do nhóm dữ liệu của Liverpool FC, bao gồm các nhà vật lý từng làm việc tại CERN và Đại học Cambridge, Vương quốc Anh, phát triển.
 |
| Italy giành chiến thắng trước Anh ở Euro 2020, như đã được dự đoán trước bởi một mô hình tính toán. Ảnh: marca. |
Hợp tác với FC Barcelona, các nhà khoa học thể thao tại Đại học Lisbon, Bồ Đào Nha, năm ngoái đã công bố một phân tích về thời gian cửa sổ cơ hội ghi bàn mà mỗi loại đường chuyền khác nhau đem lại. Những đội bóng thường xuyên sử dụng những đường chuyền và chiến thuật "có lý" về mặt thống kê sẽ được nhà cái đánh giá là có khả năng thắng cao, phản ánh trong tỷ lệ cược.
Minh chứng cho độ chính xác của dự đoán khả năng thắng dựa trên dữ liệu, một mô hình toán học được phát triển bởi các nhà dịch tễ học tại Đại học Oxford, Vương quốc Anh, đã dự đoán chính xác rằng Italy sẽ đánh bại Anh ở Euro 2020. Mô hình này cũng đã dự đoán đúng 6 trong số 8 đội vào tứ kết.
Dự đoán chính xác như vậy không phải là bất thường, Matthew Penn, nghiên cứu sinh tại Oxford, người đã phát triển mô hình dự đoán Euro 2020, cho biết. Đối với World Cup Qatar, mô hình của Penn gợi ý rằng Bỉ có cơ hội nâng cúp cao nhất, theo sau là Brazil và Pháp. Dù vậy, sau vòng bảng thì Bỉ đã về nước.
Tiết kiệm chi phí tính toán
Nhưng việc thuê một đội quân gồm nhiều nhà toán học và nhà thống kê làm tăng chi phí hoạt động. Vì vậy, nhiều tổ chức tìm cách thuê ngoài hoặc đơn giản là sao chép tỷ lệ cược của các đối thủ cạnh tranh.
Mirio Mella, chuyên gia lâu năm trong ngành, nói rằng các nhà cái thể thao đang ngày càng chi ít hơn cho quá quá trình tự tính toán tỷ lệ cược, để dồn tiền cho các chương trình quảng cáo và khuyến mãi. Các nhà cái thể thao cần tạo ra sự khác biệt ngoài tỷ lệ cược, và cần chi tiền cho các chiến dịch tiếp thị lớn.
Thậm chí, nhiều nhà cái "tiết kiệm" chi phí bằng cách "copy" hoặc lấy trung bình tỷ lệ cược qua các đối thủ cạnh tranh, vì dù sao cũng rất khó tìm ra được tỷ lệ hoặc thể thức độc đáo trong bối cảnh thị trường cá cược thể thao đang bùng nổ.
 |
| Line Break (Xuyên tuyến), một chỉ số mới mà FIFA đưa vào World Cup năm nay. Arsène Wenger, Giám đốc Phát triển Bóng đá Toàn cầu của FIFA cho biết đây là một trong những hành động quan trọng nhất trong một trận đấu. Ảnh: FIFA. |
Theo Scott Kaminsky, một chuyên gia từng làm việc cho công ty tính tỷ lệ cược của Roxy Roxborough, 99% nhà cái thể thao đi theo tỷ lệ và thể thức của một nhà cái "đầu ngành".
Dựa trên tỷ lệ ban đầu này, các nhà cái điều chỉnh một chút để phù hợp với khách hàng của họ, theo Kaminsky. Nhưng không thể biết chính xác nhà cái thể thao nào đang sao chép lẫn nhau, bởi vì các chi tiết đằng sau mỗi tỷ lệ cá cược được coi là bí mật thương mại và hiếm khi được tiết lộ.
Cũng có những công ty dịch vụ, chuyên tính toán tỷ lệ và phương thức cược theo yêu cầu của các nhà cái, chẳng hạn như CG Technology, công ty có trụ sở tại Las Vegas. CG cho biết khách hàng của họ là các nhà cái thể thao có tiếng như Palms, Hard Rock Hotel và Cosmopolitan.
Các công ty như CG Technology kết hợp các thuật toán độc quyền và phương pháp phân tích dữ liệu để tạo ra tỷ lệ cược. Jason Simbal, phó chủ tịch quản lý rủi ro của CG Technology, cho biết công ty cũng cân bằng giữa phân tích dữ liệu, thị hiếu khách hàng và so sánh giá cả thị trường trước khi trả kết quả cho khách hàng.
Một số chuyên gia dự đoán trong tương lai, AI và các thuật toán sẽ ngày càng làm giảm yếu tố con người trong việc tìm ra tỷ lệ cược thể thao.
Những chiếc bẫy vô hình trên mạng xã hội
Cuốn sách Vũ trụ kĩ thuật số của giáo sư Kim Sang Kyun đã đi sâu phân tích, mổ xẻ một cách tường tận, những tác động các thiết bị thông minh, thế giới ảo và mạng xã hội trong cuộc sống hiện đại.
