Ngày 11/2, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Nghị quyết về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Đây là Nghị quyết quan trọng trong bối cảnh ngành năng lượng nước ta vẫn còn nhiều hạn chế; mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều thách thức; các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu, phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn. Đặc biệt khi một số dự án năng lượng do doanh nghiệp nhà nước đầu tư còn thua lỗ, một số dự án năng lượng đầu tư ra nước ngoài tiềm ẩn nhiều khả năng mất vốn.
Loại bỏ bao cấp, độc quyền ngành năng lượng
Nói về ý nghĩa của Nghị quyết này, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình cho biết sau hơn 30 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn và quan trọng. Trong thành tích chung đó, ngành năng lượng có đóng góp hết sức xứng đáng.
 |
| Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình. Ảnh: Việt Dũng. |
Theo ông Bình, điều này không chỉ được toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta mà còn được bạn bè quốc tế ghi nhận và đánh giá cao.
“Đến nay đất nước chúng ta đang chuyển sang một giai đoạn phát triển mới có những thay đổi về chất, đòi hỏi ngành năng lượng Việt Nam cũng phải có những bước phát triển mới”, ông Bình nhấn mạnh.
Trước tình hình đó, ngày 11/2, Bộ Chính trị đã kịp thời ban hành Nghị quyết số 55 về định hướng chiến lược năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.
Tại Nghị quyết 55, Bộ Chính trị đã đưa ra 5 quan điểm chỉ đạo rất toàn diện và sâu sắc. Song, Trưởng ban Kinh tế Trung ương nhấn mạnh hai quan điểm có ý nghĩa then chốt.
Thứ nhất là bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia, vừa là tiền đề, vừa là động lực phát triển kinh tế xã hội. Ưu tiên phát triển ngành năng lượng nhanh, bền vững, đi trước một bước, gắn với bảo đảm môi trường sinh thái, bảo đảm quốc phòng an ninh, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng và là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
Thứ hai, phát triển năng lượng quốc gia phải phù hợp với thể chế kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và xu thế hội nhập quốc tế. Nhanh chóng xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch với nhiều hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh.
Cùng với đó, áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng. Khuyến khích tạo mọi điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia phát triển năng lượng.
Đặc biệt, kiên quyết loại bỏ mọi biểu hiện bao cấp, độc quyền, cạnh tranh thiếu bình đẳng, minh bạch trong ngành năng lượng.
Sự tham gia của tư nhân sẽ tạo thị trường mới
Một trong những điểm đáng chú ý trong Nghị quyết lần này là việc mở cửa, tạo điều kiện cho tư nhân tham gia đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, vốn chỉ do Nhà nước đầu tư.
Theo ý kiến các chuyên gia, đầu tư vào ngành năng lượng yêu cầu lượng vốn khổng lồ, nếu chỉ có Nhà nước thì không thể theo kịp yêu cầu phát triển, ảnh hưởng đến an ninh năng lượng và sự phát triển bền vững.
Nghị quyết nêu rõ mục tiêu cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước trong lĩnh vực năng lượng; khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia xã hội hoá phát triển năng lượng.
 |
| Bộ Chính trị khuyến khích tư nhân tham gia phát triển năng lượng, thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo. Ảnh: Lê Quân. |
TS. Trần Đình Thiên, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Chính phủ, nhận định những nội dung trong Nghị quyết 55 là bước đột phá mở ra thị trường năng lượng cạnh tranh thực sự của Việt Nam.
Theo ông, việc phát triển năng lượng của quốc gia không chỉ là trách nhiệm của một ngành mà là nhiệm vụ quan trọng, xuyên suốt của các cấp ủy Đảng và chính quyền từ Trung ương đến địa phương. Đặc biệt, phát triển năng lượng quốc gia phải phù hợp với thể chế kinh tế thị trường
TS. Nguyễn Thành Sơn, nguyên Trưởng ban Chiến lược, Tạp đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam, cho rằng tư nhân tham gia đầu tư ngành năng lượng mới có thể tạo ra thị trường, vì tư nhân mới giúp phát triển tư duy của thị trường và tính cạnh tranh khi đó sẽ cao hơn nhiều.
“Tư nhân tham gia sâu hơn vào ngành năng lượng không chỉ đảm bảo vững chắc hơn cho an ninh năng lượng của đất nước, mà còn tạo môi trường minh bạch để nền kinh tế thực sự phát triển bền vững”, ông Sơn nói và lưu ý cần đối xử bình đẳng, có cơ chế cạnh tranh rõ ràng, minh bạch giữa Nhà nước và tư nhân.
Đánh giá cao quy định để tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn vào ngành năng lượng, ông Sơn đồng tình nhận định đây là điểm có thể tháo gỡ được nút thắt trong phát triển năng lượng, giải quyết bài toán năng lượng phát triển bền vững cho Việt Nam.
Ngoài ra, ông cho rằng khi các nguồn năng lượng sơ cấp đã dần cạn kiệt, mục tiêu phát triển các ngành năng lượng tái tạo là hướng đi đúng và tất yếu đối với Việt Nam. Xu hướng này sẽ là kim chỉ nam cho phát triển ngành năng lượng trong tương lai.
Ông Nguyễn Tâm Tiến, Tổng giám đốc Tập đoàn Trung Nam, chia sẻ các nhà đầu tư đang rất hào hứng với việc khuyến khích tư nhân đầu tư vào ngành năng lượng.
“Trước nay lĩnh vực này là độc quyền của Nhà nước, mà Nghị quyết 55 của Bộ chính trị nói rất rõ là bỏ độc quyền, bỏ các rào cản bất hợp lý để xã hội hóa cho tư nhân đi vào truyền tải”, ông Tiến chia sẻ.
Ông Hoàng Anh Đức, Trưởng đại diện tập đoàn năng lượng Enterprize tại Việt Nam, thì cho rằng khi có nhà đầu tư tư nhân và nhà đầu tư nước ngoài tham gia, họ sẽ trực tiếp quản lý và xây dựng, không chịu tác động quá nhiều bởi thu xếp vốn và đầu tư vốn, bởi họ đã đi cùng các tổ chức quốc tế để tham gia ngay từ đầu.
“Không chỉ là vốn, công nghệ, sự tham gia của tư nhân sẽ khiến ngành năng lượng thay đổi cơ bản, tạo lập được thị trường đúng nghĩa cho phát triển”, ông Đức kỳ vọng.
Một số điểm mấu chốt khác được Bộ Chính trị nhấn mạnh trong Nghị quyết 55 là phát triển nhanh và bền vững ngành điện đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; Phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, kết nối khu vực; nâng cao nội lực ngành công nghiệp chế tạo, dịch vụ phục vụ ngành năng lượng; Đổi mới cơ chế, chính sách, phát triển thị trường năng lượng đồng bộ, liên thông, hiện đại và hiệu quả.
TS Trần Đình Thiên cho rằng lâu nay chúng ta thường bị “trói” vào năng lượng than, năng lượng truyền thống, nhưng với Nghị quyết 55 đã có cơ sở để định hướng là ưu tiên phát triển những ngành năng lượng tái tạo dựa trên nền tảng công nghệ cao. “Việc này giúp giải quyết được một vấn đề rất cơ bản, đó không chỉ là vấn đề giá cả mà còn là vấn đề môi trường”, ông Thiên nói.
