Trung Quốc tăng thu mua gạo Việt Nam

Từ đầu năm, Trung Quốc liên tục tăng thu mua gạo tại Việt Nam, và trở thành thị trường nhập khẩu gạo hàng đầu với nhiều doanh nghiệp Việt.

Trước đây khách hàng châu Á mua gạo của Công ty Vinh Phát (TP.HCM) chủ yếu là Philippines, Malaysia, Iraq, còn lại là khách hàng từ châu Phi, châu Âu. Thế nhưng hơn 1 năm trở lại đây, xuất khẩu gạo của đơn vị này sang Trung Quốc đã tăng mạnh. Dù không tiết lộ thị trường Trung Quốc đang chiếm bao nhiêu phần trăm tổng lượng gạo xuất của Vinh Phát, nhưng ông Trần Ngọc Trung - Tổng giám đốc công ty - cho biết Trung Quốc đã trở thành thị trường nhập khẩu gạo hàng đầu.

Những năm trước đây Trung Quốc cũng mua gạo của Việt Nam nhưng số lượng rất nhỏ, chỉ vài ba trăm ngàn tấn mỗi năm. Tuy nhiên, năm nay đơn đặt hàng của nước này đã tăng đột biến, kéo dài liên tục từ đầu năm đến nay và vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.

Vận chuyển gạo xuất khẩu tại Cái Bè, Tiền Giang.

Lý giải hiện tượng xuất khẩu gạo sang Trung Quốc tăng đột biến, ông Phạm Văn Bảy, Phó chủ tịch Hiệp hội Lương thực VN (VFA), cho hay do nước này thật sự có nhu cầu nhập khẩu lương thực vì tác động xấu của thời tiết tại nhiều vùng khác nhau. Trung Quốc nhập khẩu nhiều chủng loại gạo của VN từ gạo 5% tấm, gạo thơm đến cả gạo chất lượng thấp, và khách hàng Trung Quốc thích gạo đóng vào các container để họ vận chuyển sâu vào nội địa hơn là đóng bao rời 50kg.

Cũng theo VFA, việc xuất khẩu gạo sang Trung Quốc theo cơ chế thị trường tự do, tức các doanh nghiệp đủ điều kiện xuất khẩu gạo nếu có khách hàng Trung Quốc thì được xuất khẩu. Ngoài các khách hàng từ Trung Quốc mua trực tiếp, gạo Việt Nam còn được các công ty đa quốc gia mua gom rồi mới bán lại sang thị trường này.

Trong khi đó, ông Nguyễn Đình Bích, Viện Nghiên cứu thị trường của Bộ Thương mại, phân tích việc Trung Quốc mua nhiều gạo của Việt Nam là do giá lúa gạo trong nước của họ tăng rất mạnh trong năm 2012. Cụ thể là giá mua lúa của nông dân nội địa mà nhà nước Trung Quốc quy định đã tăng 7-19% so với năm 2011. “Với mức giá mới này, giá lúa nội địa Trung Quốc tăng lên trên 400 USD/tấn, trong khi giá lúa tại Việt Nam bán chỉ có 260 USD/tấn nên việc các thương nhân Trung Quốc mua gạo từ VN là chuyện dễ hiểu”, ông Bích cho biết.

Thận trọng và cảnh giác

Dù Trung Quốc là nhà nhập khẩu lớn nhất nhưng đến nay các doanh nhân cũng như cơ quan quản lý VN vẫn bó tay trước nhu cầu thật sự của nước này. “Họ rất kín tiếng về nhu cầu mua hàng nên các doanh nghiệp trong nước không thể biết để lên kế hoạch kinh doanh”, ông Phạm Văn Bảy cho biết.

Trước đó, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch VFA, đã cảnh báo các doanh nghiệp phải cực kỳ thận trọng khi ký hợp đồng với khách hàng Trung Quốc, trong đó phải chặt chẽ trong khâu thanh toán. Theo ông Phong, Trung Quốc là thị trường tiềm năng nhưng phải lưu ý “các trò hề” của các nhà nhập khẩu.

Các thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2012 - Nguồn: Tổng cục Hải quan, VFA

Hồi đầu năm, một số thương nhân Trung Quốc đã liên hệ với các nhà xuất khẩu của Việt Nam đề nghị trộn gạo 5% tấm vào gạo thơm rồi bán cho họ với giá xuất khẩu gạo thơm để hai bên cùng kiếm lời. Theo VFA, đây là một hành động nguy hiểm nhằm phá hoại thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam. Nếu không ngăn chặn kịp thời có thể dẫn đến mất thị trường gạo thơm Hong Kong và Trung Quốc sau rất nhiều công sức các doanh nghiệp mới thâm nhập và phát triển được.

Hơn nữa, các doanh nghiệp cần cảnh giác về vấn đề thanh toán và khâu giao nhận hàng. “Nếu chưa nhận được tiền, chưa nhận được bộ chứng từ thì hàng hóa phải còn ở VN, tránh trường hợp hàng sang đến Trung Quốc nhưng tiền vẫn chưa nhận được”, ông Phong nói. Theo ông Phong, nhiều nhà nhập khẩu dùng các xảo thuật trong thanh toán, móc ngoặc với chủ tàu để chậm nhận hàng... gây khó cho doanh nghiệp xuất khẩu, khi xảy ra tranh chấp thì các doanh nghiệp VN thường thua kiện. “Rủi ro với Trung Quốc thì vô phương kiện”, ông Phong nhấn mạnh.

Hiệp hội Lương thực VN (VFA) cho biết không biết thương nhân Trung Quốc tiếp tục mua bao nhiêu trong thời gian tới và khi nào thì họ ngưng mua. Do đó, VFA đề nghị các doanh nghiệp vẫn nên thận trọng khi xuất khẩu sang thị trường này, đặc biệt là vấn đề thanh toán.

Theo Tuổi Trẻ