Tổng thống Donald Trump đã khoe khoang ở nhiều thời điểm khác nhau rằng ông là "một trong những người có trí nhớ vĩ đại nhất mọi thời đại" hay thậm chí là "trí nhớ vĩ đại nhất thế giới".
Song trí nhớ vĩ đại nhất thế giới đó đã không giúp được ông rất nhiều lần khi các công tố viên hỏi ông những câu hỏi kinh điển đó từ hàng chục vụ bê bối của tổng thống - ông biết được điều gì và ông biết điều đó khi nào?
"Tôi chẳng nhớ gì hết"
Theo New York Times, trong hơn một năm, ông Trump từ chối đề nghị thẩm vấn của công tố viên đặc biệt Robert S. Mueller III và cuối cùng đã đồng ý chỉ trả lời các câu hỏi bằng văn bản. Ngay cả khi đó, với sự giúp đỡ của các luật sư, tổng thống vẫn gặp khó khăn trong việc nhớ lại chi tiết chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016, thông tin có thể làm sáng tỏ những gì đã xảy ra.
Hơn 30 lần, ông nói với các công tố viên rằng ông hoàn toàn không có ký ức về những gì họ đang hỏi, sử dụng một số công thức để đưa ra cùng một quan điểm.
"Tôi không nhớ".
"Tôi chẳng nhớ gì hết".
"Tôi không có ký ức nào".
"Tôi không có ký ức riêng nào".
"Tôi không có ký ức nào lúc này".
 |
| Ông Trump tại Florida hôm 18/4. Ảnh: NYT. |
Ông không nhớ đã biết về cuộc gặp diễn ra vào tháng 6/2016 tại Trump Tower khi con trai, con rể và chủ tịch chiến dịch của ông tiếp xúc với những người Nga hứa hẹn tung ra thông tin "bẩn" về bà Hillary Clinton mà Nga nắm được. Ông không nhớ đã được thông báo trước về việc Nga đã tấn công email của đảng Dân chủ trước khi số thư tín bị đánh cắp được đăng lên mạng.
Ông không nhớ bất kỳ cuộc trò chuyện cụ thể nào với Roger J. Stone Jr., một cố vấn gây tranh cãi lâu năm, trong những tháng cuối của chiến dịch, càng không nhớ đã thảo luận với ông ta về WikiLeaks. Ông không nhớ đã thảo luận về một chuyến đi dự kiến đến Nga để thúc đẩy một dự án cao ốc tại Moscow. Ông không nhớ lời mời từ phó thủ tướng Nga để tham dự một diễn đàn kinh tế ở St. Petersburg.
Trí nhớ lờ mờ không thực sự là điều bất thường với bất kỳ tổng thống nếu tính đến chuyện họ có bao nhiêu thứ để lo nghĩ, huống hồ là một tổng thống 72 tuổi, người cao tuổi nhất từng đắc cử trong lần đầu tiên chạy đua vào Nhà Trắng. Song các công tố viên trong đội ngũ của ông Mueller, không vui vẻ với việc ông Trump mất trí nhớ và một lần nữa gây sức ép với luật sư của tổng thống để có thể tiến hành thẩm vấn trực tiếp, nhưng họ không thành công.
"Các câu trả lời bằng văn bản, chúng tôi đã thông báo cho luật sư, 'cho thấy sự không phù hợp của hình thức văn bản, vì chúng tôi không có cơ hội đặt câu hỏi bám theo để đảm bảo câu trả lời đầy đủ và có khả năng gợi lại ký ức của thân chủ ông hoặc làm rõ mức độ hoặc bản chất của việc không còn ký ức'", báo cáo của ông Mueller nêu.
Jay Sekulow, một trong những luật sư riêng của ông Trump, đã lên tiếng bào chữa cho các câu trả lời của tổng thống. "Tổng thống đã trả lời các câu hỏi", ông nói. "Đó là các câu trả lời, không phải là suy đoán".
Quên có chọn lọc
Các luật sư thường khuyên thân chủ của họ tránh trả lời một cách dứt khoát nếu họ không chắc chắn về câu hỏi và diễn đạt sự phủ nhận bằng cách nói rằng họ không thể nhớ lại một sự kiện, đề phòng trường hợp bằng chứng trái ngược xuất hiện. Là người đã quá quen với việc kiện tụng, ông Trump hiếm khi thiếu sự chắc chắn trong các tuyên bố công khai trước ống kính máy quay, nhưng tỏ ra thận trọng hơn khi tuyên thệ.
Ông nói "tôi không nhớ" tới 24 lần trong một vụ kiện năm 2012 trong một vụ kiện liên quan đến Đại học Trump giờ không còn tồn tại nữa và 35 lần trong một vụ kiện khác liên quan đến vụ kiện đại học ba năm sau đó. Đó là chưa kể 10 lần nữa trong hai cuộc phỏng vấn mà ông đã nói "tôi không nhớ" hoặc "không thể nhớ được". (Cuối cùng ông đã giải quyết các tranh chấp pháp lý với số tiền 25 triệu USD).
 |
| Ông Trump tại lễ công bố thành lập Đại học Trump năm 2005. Ảnh: AP. |
Các công tố viên cho biết trí nhớ chọn lọc như vậy có xu hướng làm cho họ nghi ngờ.
"Luôn luôn đáng ngờ khi nhân chứng dường như quên có chọn lọc những sự kiện có khả năng gây tổn hại nhất", Dwight C. Holton, người đã có 14 năm làm công tố viên, nói.
"Và khi bạn có một nhân chứng liên tục và công khai vỗ ngực nói trí nhớ của anh ta tuyệt vời như thế nào, rồi đột nhiên anh ta bị mất trí nhớ đột ngột - ồ, hãy nói rằng đó là mục tiêu tôi muốn kiểm tra chéo trước bồi thẩm đoàn".
Barbara L. McQuade, cựu chưởng lý tại Michigan, cho biết các câu trả lời của tổng thống "cho thấy tại sao việc trả lời bằng văn bản là sự thay thế tệ hại cho việc thẩm vấn trực tiếp".
Bà nói trong cuộc gặp mặt trực tiếp, các công tố viên có thể khơi gợi trí nhớ của nhân chứng bằng cách cung cấp thêm chi tiết hoặc cho người đó xem tài liệu. Họ cũng có thể đưa ra phán quyết dựa trên ngôn ngữ cơ thể.
"Tôi chưa từng đối phó với một nhân chứng tuyên bố không nhớ sự thật nhiều lần như ông Trump đã làm, nhưng không thể đọc được suy nghĩ của một nhân chứng để biết liệu anh ta có nói dối hay không", bà nói.
"Việc ông Trump từ chối thẩm vấn trực tiếp đã cản trở cuộc điều tra của Mueller, và mâu thuẫn với sự khẳng định của Bộ trưởng Tư Pháp William P. Barr rằng tổng thống đã hợp tác đầy đủ".
Song điều đó có thể đã giúp ông Trump tránh được một kết quả tồi tệ hơn. Ông Mueller bắt đầu đề nghị thẩm vấn trực tiếp ông Trump vào tháng 12/2017, nhưng việc này đã bị trì hoãn trong nhiều tháng. Các luật sư của tổng thống đã phản đối ý kiến này, lo rằng ông Trump, người có lịch sử đưa ra những khẳng định sai sự thật, sẽ làm chứng một cách sai lệch và sa vào thứ mà họ coi là cái bẫy khai man.
Lời của luật sư?
Chấp nhận các yêu cầu của luật sư tổng thống, ông Mueller đã đồng ý gửi để ông Trump trả lời bằng văn bản, và chỉ trả lời về các liên hệ với Nga trước khi ông Trump nhậm chức, không phải về cáo buộc cản trở công lý khi ông vào Nhà Trắng. Khi các câu trả lời được đưa ra vào tháng 11, chúng "không hoàn thiện hoặc không chính xác", báo cáo cho biết, và ông Mueller đã phàn nàn với đội ngũ pháp lý của tổng thống về "sự thiếu sót của những câu trả lời đó".
Những câu trả lời mà ông Trump đưa ra nghe có vẻ giống luật sư nói hơn là phát ngôn thẳng thắn của vị tổng thống có cách ăn nói đầy màu sắc. Chúng bao gồm các cụm từ như "các thực thể hoặc cá nhân được nêu tên", "sự ủng hộ hữu hình", "không có quan hệ có ý nghĩa".
Thật khó có thể tưởng tượng ông Trump nói hoặc viết những lời này: "Trong quá trình chuẩn bị trả lời các câu hỏi của quý vị, tôi nhận ra rằng các tài liệu về chiến dịch đã được gửi đến quý vị phản ánh việc soạn thảo, sự phát triển và nguồn thông tin của bài phát biểu tôi dự kiến có thể sẽ đọc vào thứ Hai sau ngày 7/6/2016".
Song nếu trí nhớ của ông Trump mơ hồ trong nhiều trường hợp, thì trí nhớ đó lại rất rõ ràng trong ít nhất một trường hợp. Khi được hỏi về một ngày cụ thể vào tháng 6, ông Trump lưu ý rằng ông đã thắng thế trong các cuộc tranh đua đề cử của đảng Cộng hòa ở California, New Jersey, New Mexico, Montana và Nam Dakota ngày hôm đó. "Tôi nhớ đã thắng những cuộc bầu cử sơ bộ đó", ông viết.
Sau khi ông Mueller một lần nữa nhấn mạnh yêu cầu thẩm vấn trực tiếp vào tháng 12, các luật sư của ông Trump lại tiếp tục từ chối. Công tố viên đặc biệt đã không chọn cách dùng trát tòa để buộc tổng thống nói chuyện, không giống như Ken Starr, công tố viên độc lập năm 1998 đã triệu tập Tổng thống Bill Clinton và rút lại lệnh chỉ sau khi đội nghũ pháp lý của tổng thống đồng ý điều trần trực tiếp.
 |
| Công tố viên đặc biệt Robert S. Mueller III là người phụ trách cuộc điều tra Nga can thiệp bầu cử Mỹ, thông đồng với ông Trump. Ảnh: Getty. |
Ông Mueller nói rằng ông đã quyết định không nhấn mạnh vấn đề này vì ông đã "có được tiến triển đáng kể" và một cuộc đấu tranh tại tòa án về việc dùng trát tòa cho một tổng thống tại nhiệm, ngay cả khi thành công, có thể sẽ kéo dài cuộc điều tra.
"Vì vậy, chúng tôi đã cân nhắc cái giá của vụ kiện hiến pháp có thể kéo dài, dẫn đến sự chậm trễ trong việc kết thúc cuộc điều tra của chúng tôi, đi ngược các lợi ích được kỳ vọng về từ cuộc điều tra và báo cáo của chúng tôi", báo cáo cho biết.
Những người chỉ trích ông Trump đã đặt câu hỏi về quyết định đó, nói rằng công tố viên đặc biệt lẽ ra nên tiến hành một cuộc thẩm vấn chính thức. Như chuyện đã diễn ra, bằng cách bám sát các câu trả lời được soạn thảo cẩn thận trong văn bản, tổng thống đã tránh được mọi cáo buộc rằng ông đã đánh lừa các nhà điều tra.
Đó là kết quả mà cả ông và ông Mueller đều không thể quên.
