Mất đến hơn năm năm, sau Bản đồ và vùng đất mới có thêm một cuốn tiểu thuyết của Michel Houellebecq đến với bạn đọc Việt Nam. Cuốn tiểu thuyết đang được nói đến ở đây là Chênh vênh (NXB Trẻ), được dán nhãn 18+, qua bản dịch của Việt Anh.
Người ta có thể làm gì trong cuộc đời này ngoài làm tình và chết đi?
Cuốn tiểu thuyết này khi ra đời ở Pháp, tất nhiên cũng nằm trong tranh cãi. Bởi người ta khó có thể đọc, đón nhận những cuốn sách của Michel Houellebecq theo cách thông thường được. Từ Hạt cơ bản, Mở rộng phạm vi đấu tranh, Bản đồ và vùng đất, rồi Chênh vênh, tất cả đều là những cuộc đào sâu vào sự cô đơn, bản chất dục tính, tự hủy của thể xác con người.
Người ta có thể làm gì được trong cuộc đời này ngoài làm tình và chết đi?
 |
| Với Chênh vênh, thêm một lần nữa Houellebecq đào sâu vào sự cô đơn, bản chất tình dục, tự hủy hoại của thể xác con người. |
Tất cả bắt đầu với nhân vật Michel, một nhân viên Bộ Văn hóa Pháp, ngoài ngũ tuần, cô đơn, sống tẻ nhạt với công việc giấy tờ và các show truyền hình kể về việc bố chết, cùng đám tang của người sinh thành.
Tất cả đều dửng dưng, tròn vai với khuôn mặt ủ rũ, và trên hết anh ta đón nhận sự việc ấy chẳng bất ngờ gì lắm. Dù sau đó cảnh sát cho biết bố anh bị giết, thì cũng vẫn vậy, ngày bắt được hung thủ, dựng lại hiện trường anh ta đi xem như một khán giả bắt buộc.
Điều này làm ta nhớ đến nhân vật Mersault trong tiểu thuyết Người xa lạ của nhà văn Albert Camus. Với câu mở đầu nổi tiếng: “Mẹ tôi chết ngày hôm nay. Hay có lẽ từ hôm qua, tôi cũng không biết nữa”. Việc tác động của những sợi dây tình cảm gia đình ngày càng phai nhạt với các thành viên trong đó.
Khi mà Michel một năm đến thăm bố một đôi lần, ăn cùng bữa ăn, nghe ông kể về cuộc sống đầy các hoạt động thể chất của ông và mỉa mai đứa con trai lười biếng, không cá tính.
“Bố tôi chết đã được hơn một năm. Tôi không tin cái lý thuyết cho rằng con người ta trưởng thành thực sự sau cái chết của bố mẹ. Người ta chẳng bao giờ thực sự trưởng thành cả”. Michel sau cái chết của bố nhận được một khoản thừa kế khổng lồ, anh ta quyết định đi du lịch, điểm đến là Thái Lan.
Ở Thái Lan Michel khám phá các địa điểm du lịch nổi tiếng, từ Bangkok đến Surat Thani, Patong Beach đến Koh Phi Phi, mà điểm mấu chốt của nó là các hoạt động tình dục. Các hoạt động tình dục này giúp Michel kết nối tốt hơn với thế giới xung quanh; khi mà mọi thứ đều tuần tự phủ định nhau, công việc, tuổi tác, giới tính, quan niệm xã hội. Và anh đặt ra câu hỏi: “Con người là gì trong đời?”.
Khi mà xã hội phương Tây đã qua cuộc giải phóng tình dục, với người Pháp nói riêng (và người phương Tây nói chung) giờ đây tình dục không còn khiến họ hứng thú nữa. Người phương Tây dần dần đi đến cuối chặng của nó với các hoạt động tính dục khổ dâm, nghiêng về khoái cảm đau đớn, hành hạ chứ không phải dâng hiến. Và đến một lúc nào đó cảm giác “bị” hành hạ hay “được” hành hạ cũng không làm họ thấy khoái cảm nữa.
Ngược lại với điều này, những cô gái Châu Á vẫn giữ được trong mình nét nguyên sơ, hồn nhiên, làm tình với khoái cảm tận hưởng cảm xúc sâu bên trong tâm hồn mình.
Cũng ở Thái Lan, Michel làm quen với Valérie, người làm việc trong công ty du lịch Nouvelles Frontières. Ở chặng cuối chuyến đi Thái họ trao đổi số điện thoại với nhau, và ngay khi về đến Pháp họ đến gặp nhau, làm tình, bắt đầu thiết lập một mối quan hệ mới.
Khi yêu đương chấm dứt, cuộc sống trở nên tầm thường, gượng ép
Ở trong mối quan hệ này Valérie đã có vai trò lớn tác động đến Michel, làm anh có những suy nghĩ tích cực hơn trong cuộc sống, biết nấu ăn, thiết lập thêm một vài mối quan hệ con người.
Trong đó có mối quan hệ với Jean-Yves, sếp trực tiếp của Valérie tại công ty, đã có một vợ hai con. Cuộc sống gia đình của Jean-Yves là những bế tắc kéo dài, anh cưới vợ khi cô ta bảo có thai, rồi đẻ hai đứa con, anh ta quay cuồng trong việc kiếm tiền để duy trì sự tồn tại của cái gia đình đó.
 |
| Tiểu thuyết do NXB Trẻ phát hành, đánh dấu sự trở lại của tá giả Michel Houellebecq với bạn đọc Việt. |
Dù hai vợ chồng anh chẳng bao giờ ngủ với nhau nữa, họ cũng chẳng còn yêu, nhưng tất cả vẫn cứ phải diễn ra: cố gắng làm việc, vươn lên, chán nản, rồi cố gắng. Từ khi quen với Michel, anh ta đã suy nghĩ nghiêm túc việc bỏ vợ, dù việc chu cấp sau đó nặng nề nhưng anh quyết đi tìm tự do cho mình.
Đỉnh điểm của nó là việc anh ta ngủ với cô vú em Eucharistie, mười lăm tuổi. Anh ta cảm thấy thoải mái, hứng khởi trong mối quan hệ “bất chính đó”.
Michel cũng chính là người đề xuất ra ý tưởng du lịch tình dục trong việc phát triển các khu nghỉ dưỡng ở tập đoàn Aurore, nơi mà Valérie và Jean-Yves được “săn” về làm.
Ý tưởng này sau đó được thực hiện khá tốt, khi mà nó đánh vào những điều khó nói của con người, những điều người ta muốn mà không dám làm. Nhưng rồi, tất cả kết thúc với vụ khủng bố ở Krabi (Thái Lan) của những phần tử cực đoan lên án du lịch tình dục khiến hơn một trăm người chết, trong đó có Valérie.
Jean-Yves chỉ bị thương nhẹ, sau đó mất công việc ở tập đoàn Aurore. Michel hầu như không bị thương gì, nhưng những mất mát của anh quá lớn, “mất (không muốn có) những mối quan hệ với con người và phủ nhận thực tại”. Tất cả thế giới với Michel đã sụp đổ, trước đó anh và Valérie còn tính định cư lâu dài ở Krabi và sinh những đứa con.
Kết thúc Chênh vênh là khi Michel từ Pháp quay về Thái Lan lần thứ ba, một mình. Anh lang thang trong các khu nhà trọ cho người ngoại quốc, thử làm tình nhưng vô cảm, trơ lì, không biết đến bất cứ sự được mất nào nữa.
“Cuộc sống của tôi là một cái vỏ trống rỗng, và nó cứ như thế sẽ tốt hơn. Nếu tôi để cho sự đam mê len lỏi vào trong mình, sự đau đớn sẽ nhanh chóng tiếp tục”.
Michel xin nghỉ việc tại Bộ Văn hóa, mua nhiều gam giấy A4 viết lại thứ tự sự kiện trong cuộc đời. Khi việc viết đã xong, Michel nhận ra: “Khi cuộc sống yêu đương chấm dứt, cuộc sống nói chung trở nên tầm thường và gượng ép. Chúng ta duy trì một hình hài con người, những hành vi quen thuộc, một sự tổ chức nhất định, nhưng chúng ta không để tâm vào nó nữa”. Và kết thúc cuộc đời con người là hiểu, hình dung ra cái chết. Khi mà “người ta sẽ quên tôi một cách nhanh chóng”.
 |
| Michel Houellebecq - tác giả gây nhiều tranh cãi, đồng thời là một trong nhà văn đương đại Pháp nổi tiếng nhât. |
Tác giả tên thật là Michel Thomas, là một nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình người Pháp. Tiểu thuyết đầu tay của ông là Mở rộng phạm vi đấu tranh năm 1994, tác phẩm Hạt cơ bản năm 1998 đã đem ông tới đông đảo độc giả.
Cuốn này, cùng với tiểu thuyết kế tiếp Nền tảng (2001) được xem là những tác phẩm tiên phong của văn học tiếng Pháp trong việc mô tả sắc bén mà không kém phần hài hước về những thiếu thốn tình cảm và tình dục của con người phương Tây thập niên 1990, 2000.
Năm 2010 ông đạt giải Goncourt với tiểu thuyết Bản đồ và vùng đất. Ông trở thành một trong số tác giả đương đại viết bằng tiếng Pháp nổi tiếng nhất trên thế giới.
Song song với những hoạt động văn chương, ông còn được biết đến với vai trò là ca sĩ, đạo diễn và diễn viên thông qua hai bộ phim ra mắt vào năm 2014 là L'Enlèvement de Michel Houellebecq và Near Death Experience.
