Tim đập nhanh, vã mồ hôi mỗi khi phải tiêm

Tiêm là một trong những thủ thuật y tế phổ biến, nhưng lại khiến nhiều trẻ em và thanh niên sợ hãi. Ảnh: Reuters.

Trong suốt quá trình mang thai, Thúy Hằng (29 tuổi, Cầu Giấy, Hà Nội) thường xuyên phải lấy máu xét nghiệm, tiêm thuốc để giữ thai. Sử dụng kim tiêm quá nhiều khiến cô hình thành nỗi sợ hãi với dụng cụ y tế này.

"Sau khi sinh, mỗi lần nhìn thấy kim tiêm, tôi lại rùng mình, tim đập nhanh, vã mồ hôi. Khi phải đưa con đi tiêm chủng, tôi sẽ đưa con cho chồng bế vào phòng tiêm chứ không dám trực tiếp nhìn. Một số người nói tôi 'làm quá' nhưng tôi thực sự bị ám ảnh. Công việc bận rộn và phải chăm sóc con nhỏ nên tôi chưa có thời gian đi gặp bác sĩ tâm lý để tìm hiểu và khắc phục nỗi sợ hãi này", Thúy Hằng tâm sự.

BS Đoàn Thu Hồng, Viện Y học ứng dụng Việt Nam, cho hay tiêm là một trong những thủ thuật y tế phổ biến, nhưng lại khiến nhiều trẻ em và thanh niên sợ hãi. Trypanophobia (hội chứng sợ tiêm) phổ biến hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên so với người lớn vì họ không quen với cảm giác da bị chích bởi một vật gì đó sắc nhọn. May mắn khi hầu hết mọi người đến tuổi trưởng thành, họ có thể chịu đựng kim tiêm dễ dàng hơn nhiều.

Tuy nhiên, đối với một số người, những nỗi sợ hãi này trở nên nghiêm trọng hơn khi họ lớn lên ở tuổi vị thành niên và thanh niên.

Nguyên nhân của hội chứng sợ tiêm

Theo bác sĩ Thu Hồng, hội chứng sợ tiêm đề cập đến nỗi sợ hãi cực độ khi tiêm hoặc đặt kim tiêm dưới da. Cả trẻ em và người lớn đều có thể bị ảnh hưởng. Ở trẻ em, nỗi sợ bị tiêm có thể được thể hiện bằng cách khóc, nổi cơn thịnh nộ, lạnh cóng và bám víu vào người lớn. Một sự cố đau thương với kim tiêm trong thời thơ ấu cũng có thể gây ra các giai đoạn lo lắng ngay cả khi nghĩ đến việc tiêm. Đôi khi, nó có thể tiến triển thành các cơn hoảng loạn, mất ngủ và tránh đi khám bác sĩ khi bạn già đi.

Hội chứng sợ tiêm có thể là một vấn đề lớn đối với các bác sĩ và y tá. Nó gây khó khăn cho việc quản lý các liệu pháp điều trị quan trọng như liệu pháp tiêm tĩnh mạch.

Hội chứng sợ tiêm đề cập đến nỗi sợ hãi cực độ khi tiêm hoặc đặt kim tiêm dưới da. Ảnh: Publika.

Nguyên nhân chính xác của hội chứng sợ tiêm vẫn chưa được biết, nhưng một số yếu tố có thể dẫn đến nỗi sợ hãi này. Những yếu tố này bao gồm:

• Các thủ thuật y tế trước đây liên quan việc sử dụng kim tiêm có thể đóng vai trò trong việc phát triển chứng sợ thủ thuật này. Chứng sợ tiêm thường gặp ở những trẻ có tiền sử sử dụng thuốc qua đường tiêm.
• Tiền sử gia đình: Rất nhiều người trưởng thành mắc hội chứng sợ tiêm cũng có người thân từng trải qua hội chứng này. Tuy nhiên, tình trạng này được phát triển tại một số thời điểm trong cuộc sống và không di truyền.
• Phản ứng thần kinh phế vị: Việc nhìn thấy kim tiêm hoặc bị kim đâm vào da có thể làm giảm nhịp tim và huyết áp của bạn. Điều này khiến bạn mất ý thức do giảm lưu lượng máu trong não.
• Thích nghi tiến hóa: Nỗi sợ bị thủng da có thể bắt nguồn từ các kỹ thuật sinh tồn cổ xưa trước khi thuốc kháng sinh hiện đại ra đời.
• Lo lắng quá mức và băn khoăn về việc bị bệnh.
• Nỗi sợ hãi của sự kiềm chế: Một số người phải kiềm chế bản thân khi tiêm và điều này có thể làm tăng sự sợ hãi của họ.
• Nhạy cảm với cơn đau: Sự nhạy cảm gây ra sự lo lắng cao độ trong các thủ thuật y tế liên quan đến kim tiêm.

Các triệu chứng của hội chứng sợ tiêm

Bác sĩ Thu Hồng cho hay để chẩn đoán tình trạng của bạn, bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về kinh nghiệm trước đây với kim tiêm được sử dụng trong môi trường y tế. Họ cũng có thể hỏi về tiền sử bệnh tật, xã hội và gia đình của bạn liên quan việc tiếp xúc với kim tiêm.

Trước khi tiêm, một người mắc hội chứng sợ tiêm có thể gặp các triệu chứng như:

• Đổ mồ hôi
• Lo lắng
• Buồn nôn
• Nhịp tim tăng nhanh
• Thở nhanh
• Run sợ
• Mất ngủ
• Chóng mặt
• Ngất xỉu
• Hoảng loạn

"Trong khi đa số những người này thường lựa chọn tránh kim tiêm, người khác (như y tá) cần sự hỗ trợ chuyên nghiệp. Bạn nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ nếu nỗi sợ này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe của bạn. Việc không tiêm chủng và các phương pháp điều trị khác có thể dẫn đến các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng", bác sĩ Hồng nói.

Vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh sự lo lắng về việc tiêm thuốc không nên ngăn cản bạn thực hiện các hoạt động lành mạnh như kiểm tra sức khỏe hoặc chăm sóc y tế khi cần thiết.

Hội chứng sợ tiêm được điều trị như thế nào?

Các chuyên gia về hành vi đã phát triển nhiều kỹ thuật khác nhau để giúp bạn đối phó với nỗi sợ hãi và lo lắng khi tiếp xúc với kim tiêm. Những kỹ thuật này bao gồm:

• Đi cùng một người bạn đáng tin cậy: Nghe giọng nói hoặc nắm tay một người bạn đáng tin cậy hoặc thành viên gia đình sẽ giúp bạn giữ bình tĩnh khi tiêm ngừa.
• Hít thở sâu chậm rãi: Học cách hít thở sâu và các kỹ thuật thư giãn khác để lấy lại bình tĩnh trước khi tiêm.
• Thư giãn cánh tay của bạn: Thử thư giãn cơ bị tiêm để giảm bớt cơn đau do kim đâm.
• Đánh lạc hướng tâm trí của bạn trong khi chờ đợi tiêm: Đánh lạc hướng bản thân bằng cách đọc sách, nghe nhạc, xem phim hoặc làm bất cứ điều gì khác giúp bạn không chú ý đến kim tiêm.
• Nhìn ra xa: Đừng xem khi bác sĩ chuẩn bị kim tiêm để tiêm. Xem chỉ làm cho mọi thứ tồi tệ hơn.
• Lên tiếng: Hãy cho bác sĩ biết rằng bạn đang vật lộn với chứng sợ kim tiêm và cho họ biết điều gì phù hợp nhất với bạn để cảm thấy thoải mái hơn.
• Yêu cầu giảm đau: Bạn có thể hỏi bác sĩ xem họ có thể sử dụng kem hoặc thuốc xịt gây tê để làm tê da trong khi tiêm hay không.
• Bình tĩnh: Nếu bạn từng bị ngất do kim đâm, hãy ngồi hoặc nằm xuống và kê cao chân một chút để đảm bảo máu lưu thông trong não. Nằm xuống cũng làm giảm nguy cơ bị ngã.

Các chuyên gia về hành vi đã phát triển nhiều kỹ thuật khác nhau để giúp bạn đối phó với nỗi sợ hãi và lo lắng khi tiếp xúc với kim tiêm. Ảnh: News24.

Theo bác sĩ Hồng, làm việc với chuyên gia tâm lý không chỉ giúp bạn khám phá suy nghĩ của mình mà còn có thể học các kỹ năng và kỹ thuật đối phó mới để quản lý hội chứng sợ tiêm tốt hơn. Một số phương pháp điều trị độc đáo được sử dụng trong tâm lý trị liệu bao gồm:

• Liệu pháp tiếp xúc: Loại trị liệu này được thiết kế để giúp giải quyết mọi loại ám ảnh. Đầu tiên, bệnh nhân được tiếp xúc với ống tiêm không có kim, sau đó là ống tiêm có kim trong vài giờ, cho đến khi họ vượt qua được sự lo lắng và đau khổ với việc bị tiêm.
• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): Hình thức trị liệu này giúp giảm lo lắng và đau khổ do tiếp xúc với kim tiêm. Nó có thể được kết hợp với các kỹ thuật khác để dạy cho bạn những cách mới để đối phó với chứng sợ. Phương pháp điều trị hành vi nhận thức nhấn mạnh đến việc tiếp cận nỗi sợ hãi của bạn thay vì trốn tránh nó và học cách làm dịu tâm trí và cơ thể của bạn.
• Thuốc: Thuốc an thần và các loại thuốc khác có thể được kê toa để giúp giảm lo lắng.

"Chìa khóa để khắc phục hội chứng sợ tiêm là giải quyết nguyên nhân của nó thay vì cố gắng tránh kim tiêm hoàn toàn. Điều quan trọng để vượt qua nỗi ám ảnh của bạn là đối mặt với nỗi sợ hãi từng bước một và tuân theo kế hoạch điều trị để quản lý chúng một cách hiệu quả. Bạn có thể sẽ không bao giờ vượt qua được nỗi sợ kim tiêm, nhưng ít nhất, bạn có thể học cách chung sống với nó", bác sĩ Thu Hồng cho hay.