Thuận lợi, thách thức của đơn vị xuất bản khi mua bản quyền sách hot

Ông Nguyễn Xuân Minh, Giám đốc Kế Hoạch và Bản Quyền của Nhã Nam (phải) trao đổi cùng cùng đại diện nhóm thực hiện series sách For beginners. Ảnh: FBNV.

Đại diện Công ty CP Sách Thái Hà và Công ty CP Văn hóa và Truyền Thông Nhã Nam cho biết khó khăn chung mà các đơn vị thường gặp phải khi thương thảo bản quyền các đầu sách hot trên thế giới là vấn đề tài chính: "Đầu sách hot thường có phí bản quyền trả trước đắt đỏ, trong khi kinh nghiệm thực tế cho thấy không phải tác phẩm nào thành công ở nước ngoài thì cũng sẽ nổi tiếng ở Việt Nam", đại diện Nhã Nam nói.

Đại diện Thái Hà lý giải rằng khác biệt về văn hóa và ngôn ngữ khiến một số tác phẩm nổi tiếng quốc tế có thể không phù hợp với thị hiếu độc giả Việt Nam, hoặc phải được biên dịch và điều chỉnh nội dung để đảm bảo dễ hiểu và hấp dẫn đối với độc giả trong nước.

Đơn cử, tác phẩm Cứ an nhiên rồi sẽ bình yên (Shumyo Masumo) đã bán bản quyền và xuất bản gần 20 ngôn ngữ trên toàn thế giới, Thái Hà cũng chi trả một khoản phí bản quyền lớn, nhưng sức bán tại Việt Nam lại không được như kì vọng.

Tuy tiềm ẩn những rủi ro như vậy, song thị trường sách ngoại văn, đặc biệt là những đầu sách bán chạy, nổi tiếng trên thế giới vẫn được nhiều đơn vị xuất bản tại Việt Nam săn đón.

Cuộc đua bản quyền cạnh tranh gay gắt

Chia sẻ với Tri thức - ZNews, Giám đốc Hợp tác Quốc tế của Thái Hà Vũ Thị Thủy nhận định đầu tư mua bản quyền những đầu sách hot trên thế giới mang lại nhiều lợi ích lớn. Trước nhất, những đầu sách đã có sức hút quốc tế thường dễ dàng tạo tiếng vang khi xuất hiện tại thị trường Việt Nam: "Người đọc Việt Nam có xu hướng quan tâm đến những tác phẩm đã thành công ở nước ngoài, dựa vào đánh giá từ cộng đồng quốc tế, giải thưởng, hay độ phổ biến trên các nền tảng mạng xã hội để chọn lựa sách".

Bà Thủy cho ví dụ cuốn sách bán chạy tại nhiều thị trường nước ngoài Think and grow rich - 13 nguyên tắc nghĩ giàu làm giàu của Napoleon Hill cũng được đón nhận nồng nhiệt tại Việt Nam. "Khi đầu tư vào bản quyền những tác phẩm này, chúng tôi có thể dự đoán được mức độ thành công, giảm thiểu rủi ro kinh doanh", đại diện Thái Hà nói.

Hứa hẹn mang lại doanh số tốt nhưng những đầu sách hot cũng mang đến thách thức cho đội ngũ khai thác bản quyền của nhiều đơn vị.

Theo Giám đốc Kế Hoạch và Bản Quyền của Nhã Nam Nguyễn Xuân Minh, thị trường xuất bản đang phát triển rất đa dạng. Bên cạnh những đơn vị cũ, các năm qua nhiều đơn vị xuất bản mới ra đời, do đó không tránh khỏi việc cạnh tranh gay gắt về bản quyền, nhất là đối với các đầu sách hot. "Có những đầu sách phải trải qua nhiều vòng đấu giá mới có thể chốt được hợp đồng", ông cho biết.

Đồng tình với nhận định trên, đại diện Thái Hà quan sát thấy nhiều đơn vị xuất bản tại Việt Nam đang nỗ lực mở rộng danh mục sách bằng cách săn đón các hợp đồng bản quyền quốc tế, nhất là những đầu sách đã thành công ở thị trường thế giới. Điều này khiến cho việc đàm phán với các đại diện bản quyền của tác giả hoặc nhà xuất bản nước ngoài trở nên khó khăn hơn.

Đại diện một nhà xuất bản từng bày tỏ trăn trở về bất lợi trong cạnh tranh với các đơn vị khác khi mua bản quyền những đầu sách mới, hot. Vì là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước nên lợi nhuận sau thuế toàn bộ sẽ nộp vào ngân sách, đơn vị không có nhiều vốn để tái đầu tư, đặc biệt trong những trường hợp phải cạnh tranh về chi phí bản quyền.

Một số đầu sách được đơn vị phát hành cho biết phải cạnh tranh bản quyền gay gắt để có được.

Bà Thủy đưa ra ví dụ một số đầu sách Thái Hà đã phải trải qua cạnh tranh khốc liệt để mua được bản quyền phát hành như Chú Thỏ muốn đi ngủ (Carl Johan Forssén Ehrlin) hay Mối quan hệ 5.0: Trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo và robot sẽ tái định hình đời sống cảm xúc của con người như thế nào? (Elyakim Kislev). "Đôi khi, chỉ cần chậm chân một chút trong đàm phán là đơn vị có thể mất cơ hội mua bản quyền cho một cuốn sách hot, nhất là với những đầu sách có thời gian độc quyền nhất định", bà chia sẻ.

Giám đốc Công ty TNHH Văn hóa Sáng tạo Trí Việt (First News) Nguyễn Vũ Phương cho biết để thành công thương thảo bản quyền hồi ký Britney Spears Người đàn bà trong tôi - một trong những cuốn sách hot nhất năm 2023 - đơn vị phải cạnh tranh với 4 đơn vị xuất bản khác tại Việt Nam.

Yêu cầu khắt khe của đối tác

Tuy nhiên, ông Phương lại không xem cạnh tranh là một thách thức quá lớn trong thương thảo bản quyền vì các đơn vị xuất bản luôn có những góc nhìn và cách chọn sách khác nhau, cũng như thế mạnh riêng để thuyết phục đối tác nước ngoài.

Đổi lại, theo ông, khó khăn nhất là làm sao để nhận biết thời điểm nhà xuất bản tại nước ngoài bắt đầu nhận offer (thư ngỏ mua bản quyền) từ các nước cũng như các điều kiện nghiêm ngặt mà đối tác yêu cầu đơn vị xuất bản phải tuân thủ và chấp hành.

Với First News, trong việc đầu tư mua bản quyền thì việc nắm bắt cơ hội về thời gian cũng như gìn giữ các mối quan hệ vốn có là điều rất quan trọng. Theo đó, đội ngũ khai thác bản quyền cần thường xuyên theo dõi và cập nhật thị trường xuất bản thế giới, biết được thời gian sách mới xuất bản, sách nào đang được quan tâm và sách nào sẽ phù hợp với thị trường Việt Nam - những khía cạnh đơn vị sẽ xem xét kỹ lưỡng trước khi quyết định mua một cuốn sách.

Ông Nguyễn Xuân Minh cho biết một số chủ sở hữu bản quyền sẽ có những yêu cầu đặc biệt như bắt buộc phải dùng một phiên bản bìa nhất định. Để sử dụng bìa đó thì đơn vị mua bản quyền phải tự xin phép chủ sở hữu hình ảnh bìa và trả phí riêng, mất rất nhiều thời gian và công sức.

Qua đây có thể thấy trong bối cảnh hội nhập sâu rộng với xuất bản toàn cầu, các đơn vị phát hành tại Việt Nam phải nỗ lực rất nhiều để vừa đáp ứng được những tiêu chuẩn, quy định của đối tác nước ngoài vừa có được lợi thế cạnh tranh nổi bật với các đơn vị khác trong nước.