|
|
Ảnh: Zephyr_p/Shutterstock |
Internet Archive là một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập vào năm 1996, cho công chúng mượn các bản sao kỹ thuật số của sách, nhạc, phim và các nội dung số hóa khác. Mục đích của trang này nhằm hỗ trợ những người khuyết tật in ấn, bảo tồn nội dung kỹ thuật số cho các thế hệ tương lai và dân chủ hóa việc tiếp cận kiến thức.
Các nhà xuất bản nói rằng các hoạt động cho mượn kỹ thuật số của Internet Archive là cố ý vi phạm bản quyền. Các tác giả cũng đã phàn nàn rằng trang web lưu trữ nội dung vi phạm bản quyền.
Internet Archive cho biết nó hoạt động giống một thư viện thông thường, vì nó chỉ cho mượn các bản sao kỹ thuật số của những cuốn sách vật lý mà nó sở hữu.
Chiếc áo choàng dịch vụ công cộng
Các nhà xuất bản đặc biệt lo ngại về “Thư viện Khẩn cấp” do Internet Archive thành lập vào tháng 3 năm 2020. Dự án tạm thời này nhằm cung cấp cho giáo viên quyền truy cập vào tài liệu giảng dạy kỹ thuật số trước tình trạng đóng cửa thư viện trên diện rộng do đại dịch Covid-19.
Vào tháng 6 năm 2020, các nhà xuất bản Hachette, Penguin Random House, HarperCollins và John Wiley & Sons đã đệ đơn kiện Internet Archive vi phạm bản quyền. Các nhà xuất bản dường như muốn đóng cửa không chỉ Thư viện Khẩn cấp, mà tất cả hoạt động cho mượn sách của Internet Archive.
Các nhà xuất bản cho rằng Internet Archive đang cố ý vi phạm bản quyền hàng loạt bằng cách cho mượn sách kỹ thuật số không thuộc sở hữu của Internet Archive và không trả tiền cho các nhà xuất bản. Họ gọi chương trình Thư viện Khẩn cấp này là bình phong cho việc vi phạm bản quyền hàng loạt.
 |
| Ảnh: Internet Archive |
Internet Archive lập luận rằng họ chỉ cho phép một người tại một thời điểm mượn một ebook, đây chỉ đơn giản là sao chép hoạt động cho mượn sách thông thường của thư viện mà thôi. Tuy nhiên, hạn chế này tạm thời được nới lỏng đối với Thư viện Khẩn cấp Quốc gia.
Thư viện thông thường không yêu cầu người mượn phải thanh toán tiền sách cho nhà xuất bản. Khi thư viện mua một cuốn sách, thư viện có thể cho người đọc mượn miễn phí.
Các nhà xuất bản đang lập luận rằng sách kỹ thuật số không tương đương với sách giấy và Internet Archive "đã khoác cho trang web vi phạm quy mô lớn của mình bằng một chiếc áo choàng dịch vụ công cộng".
Google từng thắng trong vụ kiện về sách kỹ thuật số
Google bắt đầu số hóa sách thư viện vào năm 2002. Năm 2005, các nhà xuất bản sách và tác giả đã khởi kiện Google về vi phạm bản quyền và vụ kiện này phải mất một thập kỷ mới được giải quyết.
Trong trường hợp Google, tòa án Mỹ đã quyết định rằng việc tạo các bản chụp sách đầy đủ và hiển thị các đoạn trích của những cuốn sách đó cho công chúng trong cơ sở dữ liệu Sách của Google là "việc sử dụng hợp pháp".
Khi ra quyết định, tòa án đã đặc biệt chú ý đến mục đích lịch sử của bản quyền, đó là phục vụ lợi ích công cộng trong việc tiếp cận kiến thức.
Nhưng trường hợp GoogleBook thắng không có nghĩa là các nhà xuất bản sách sẽ lại thua trước Internet Archive.
Tại Mỹ, khi quyết định xem việc sử dụng có hợp lý hay không, các tòa án cần xem xét mức độ tổn hại đến thị trường của chủ sở hữu bản quyền.
Các nhà xuất bản sách thường cho mượn sách điện tử vì mục đích thương mại (bao gồm cả cho các thư viện), Internet Archive có thể bị coi là gây hại cho khía cạnh đó của thị trường nhà xuất bản.
Có thể nói rằng, bằng cách cung cấp đầy đủ quyền truy cập sách trực tuyến, Internet Archive đang làm miễn phí những gì nhà xuất bản làm để bán.
Điều này khác với GoogleBook, việc Google cung cấp quyền truy cập vào các đoạn trích của sách trong cơ sở dữ liệu của GoogleBook được coi là có khả năng nâng cao khả năng quảng bá bán sách và mở rộng thị trường sách.
Tuy nhiên, Internet Archive sẽ nhấn vào điểm lợi ích của mình đó là tính linh hoạt của việc sử dụng hợp lý.
Tòa án Mỹ sẽ đánh giá lợi ích công cộng các hoạt động cho mượn của Internet Archive, như lợi ích của Thư viện Khẩn cấp là một ví dụ điển hình, không thể phủ nhận.
Chìa khóa để quyết định ai sẽ thắng trong vụ kiện này, dựa vào việc đánh giá giữa lợi ích công cộng và tác hại đối với thị trường xuất bản.
Internet Archive cũng có thể gặp khó khăn trong việc chứng minh rằng các hoạt động của nó chỉ đơn giản là sự mở rộng vai trò truyền thống của các thư viện và vượt ra ngoài ranh giới thị trường hợp pháp của nhà xuất bản.
 |
| Một số thư viện sách số khoác áo "dịch vụ công cộng". Điều này gây tranh luận về vấn đề bản quyền. Ảnh: The Washington Post. |
Vấn đề quyền truy cập trong thời đại kỹ thuật số
Cơ sở cho cuộc tranh chấp lần này là kết quả của sự căng thẳng đã kéo dài hàng thập kỷ giữa các ngành truyền thông ra đời trước và sau sự xuất hiện của Internet.
Trước khi có Internet, các doanh nghiệp truyền thông và giải trí kiếm tiền bằng cách bán các bản sao nội dung riêng lẻ (sách, CD, DVD).
Nhưng các bản sao riêng lẻ đã mất giá trị trong thời đại Internet. Người dùng giờ đây chuyển sang tìm kiếm quyền truy cập vào nội dung hơn là quyền sở hữu các bản sao của nội dung.
Trong ngành công nghiệp âm nhạc và video, các dịch vụ phát trực tuyến có hỗ trợ quảng cáo hoặc đăng ký trả phí như Spotify và Netflix phần lớn đã chiếm ưu thế.
Tuy nhiên, vụ kiện chống lại Internet Archive cho thấy ở thời điểm này, vào năm 2022, chúng ta vẫn chưa tìm thấy các cơ sở pháp lý, kinh tế và giải pháp phù hợp để phát triển các mô hình xuất bản sách điện tử dựa trên quyền truy cập.
