Khi PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái giới thiệu chùm thơ nhỏ 20 bài trong tập thơ với bạn học vào năm 2009, nhà thơ Dương Kỳ Anh bình: “Đó chính là tiếng lòng cất lên, khi đau đớn, khi phẫn nộ, khi giận, khi hờn, khi lặng câm như hoá đá! Một nhà thơ Nga từng viết: 'Anh có thể dối em, thơ anh không thể dối'. Nguyễn Thị Minh Thái sống với đời không dối! Thơ của chị cũng vậy…”.
Còn khi Nguyễn Thị Minh Thái chuẩn bị ra mắt tập thơ riêng đầu tiên với tựa đề Tị nạn chiều, người bạn thân TS khoa học Đoàn Hương viết: “Đọc thơ chị chúng ta thấy một người đàn bà thật mạnh mẽ nhưng không phải là người có trái tim bằng thép, mà là một người bình thường, cũng mềm yếu, cũng đau đớn đến tận cùng. Chỉ có điều khác là sau mỗi đau đớn, chị lại gượng dậy, đứng lên và làm lại tất cả từ những số không và mảnh vỡ. Đây là thơ của một người phụ nữ đầy nghị lực.”
 |
| PGS.TS Nghệ thuật học Nguyễn Thị Minh Thái là một nhà phê bình nối tiếng trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật. Ảnh: Phạm Thị Ngọc Liên
|
PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái gây bất ngờ khi làm thơ, bất ngờ khi chuẩn bị ra mắt cả tập thơ. Nhưng bất ngờ trở nên “kinh khủng” hơn (chữ Nguyễn Thị Minh Thái hay dùng) khi được “ra lò” vào thời điểm nữ tác giả đang phải đối đầu với căn bệnh ung thư trực tràng “từ trên trời rơi xuống”. Nguyễn Thị Minh Thái không bi quan trước bệnh tật, bà coi như một cuộc chiến và trong cuộc chiến đó, bà đang là người dành ưu thế khi không ngừng làm việc, nói đúng hơn, không ngừng viết và không ngừng để lại.
Đám học trò nhắn hỏi thăm sức khỏe, nữ nhà giáo bảo “Cứ đến. Tôi là bệnh nhân người Việt, lúc nào cũng ở nhà”. Nhưng kỳ thực, Nguyễn Thị Minh Thái đâu chịu ở nhà dù mỗi ngày phải uống mấy đợt thuốc và ăn 3 lần hoa quả. Bà bận rộn với đủ thứ việc, khi thì làm MC cho một buổi ra mắt tác phẩm văn chương mới, lúc lại tham gia tranh luận trong một hội thảo về việc gìn giữ và phát huy một loại hình nghệ thuật truyền thống. Đến lúc ở nhà cũng không chịu ngồi yên, khi thì nghiên cứu sinh đến xin ý kiến, lúc lại báo chí – truyền hình đặt lịch phỏng vấn.
Và PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái vẫn sang sảng và quyết liệt trong các cuộc đối thoại và ngay cả với bệnh tật của mình, bà cũng không chịu lép vế ai. Bà kể về việc phát hiện ra bệnh, chuyện ở bệnh viện, chuyện bác sĩ, chuyện điều trị,... với giọng nói tự tin đúng phong cách một chuyên gia sắc sảo thường thấy, nào để ai có thời gian hỏi thăm mình. Nhìn thần sắc của người phụ nữ 65 tuổi không ai nghĩ rằng Nguyễn Thị Minh Thái đang mang trọng bệnh.
 |
| Nguyễn Thị Minh Thái học làm trà sen ở Hồ Tây, ở nhà một nghệ nhân làm trà.
Ảnh: FBNV |
Dù vậy, tác giả Mặt người mặt hoa tâm sự rằng, bệnh tật cũng khiến cuộc sống của bà có nhiều thay đổi. Bà phải ở nhà nhiều hơn, giảm thời gian giảng dạy xuống, đi ngủ sớm hơn và hạn chế các chuyến đi xa dài ngày. Bù lại, bà dành thời gian đến Tây Hồ vào những ngày cuối tuần để thưởng sen và học cách làm trà. Ngoài ra, nhà phê bình cũng ngồi đọc sách nhiều hơn, thậm chí đọc lại cả những tác phẩm văn học đầy ắp kỷ niệm một thời.
Đến thăm PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái, bà khoe chuẩn bị ra mắt hai tác phẩm mới: tập thơ Tị nạn chiều và cuốn sách Mặt hoa da phấn. Trong đó, Tị nạn chiều đặt theo tên một bài thơ mà bà viết năm 1993 khi vừa kết thúc một cuộc tình, còn Mặt hoa da phấn là tuyển tập các bài chân dung, bình luận về các nữ văn nghệ sĩ. Nữ tiến sĩ đặc biệt bật mí rằng, trong cuốn sách sẽ có một vài bài viết về Hồng Nhung – giọng ca mà bà luôn dành những ngợi khen đặc biệt. Hơn nữa, Nguyễn Thị Minh Thái và Hồng Nhung từng là người một nhà.
Còn về tập thơ Tị nạn chiều, PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái chia sẻ: “Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đang biên tập và chọn lựa. Tôi đã giao cho anh ấy 60-70 bài thơ, bảo chọn bao nhiêu thì chọn. Biên tập xong sẽ xuất bản ngay, nếu nhanh thì trong tháng 8 này sẽ có tác phẩm giới thiệu với bạn bè và những người yêu mến. Trước đó, tôi cũng đã đăng tải trên facebook bài thơ Tị nạn chiều để mọi người đọc trước và cho cảm nhận".
 |
| Chân dung Nguyễn Thị Minh Thái được một người bạn họa sĩ vẽ tặng. Ảnh: Quang Đức |
Ngay khi đăng tải bài thơ trên trang cá nhân, một người bạn của nữ tác giả bình luận: “Mắt Xanh thơ thế mà hay/ Nghe như giọt đắng giọt cay giữa đời”, còn một người bạn khác chia sẻ cảm nhận: "Diết da, đau đáu, buồn thương và tao nhã giữa cuộc đời. Kính quý một bài thơ hay”. Nguyễn Thị Minh Thái kể chuyện chính mình trong Tị nạn chiều, ở đó người đàn bà đanh thép, sắc sảo bỗng nhiên mải miết với nỗi buồn, với niềm tự sự chất chứa:
Tôi lang thang giữa chiều
hàng nghìn cánh - cửa - người đã đóng
một mảy gió vô tình cũng khó thấu
chỉ còn chiều với tôi
chỉ còn tôi với cả một chiều
tiếng đàn ghi ta gỗ
giọng hát em gầy
không bắc nổi cây cầu đưa tôi về xưa cũ
bướm và hoa
mây trôi bèo dạt
con cò đâu phải cành mềm
con sáo sang sông bạt gió
con diều lên giời đứt dây
lãng đãng trôi con thuyền quá vãng…
Dễ thấy thơ Nguyễn Thị Minh Thái đậm chất hình ảnh và không ngừng chuyển cảnh. Người đọc cảm như bà đang vẽ một bức tranh bằng ngôn ngữ rồi gửi gắm tâm sự vào trong đó. Bà sử dụng liên tiếp quan hệ từ “và” như vừa muốn nối, vừa muốn tách, mạnh mẽ và vẫn không tránh khỏi những yếu mềm, vừa như muốn dứt khoát ra đi vừa như thể vẫn còn tiếc nuối một điều gì đó. Thơ của Nguyễn Thị Minh Thái mang đến nhiều cảm nhận khác nhau, như những cảnh cửa mở để người bước vào và tìm một chỗ đứng, tìm một điểm tựa…
Điểm tựa quan trọng lắm thay! Và nơi tị nạn cũng quan trọng lắm thay! PGS.TS Nghệ thuật học Nguyễn Thị Minh Thái tị nạn vào thơ, vào văn chương, vào nghệ thuật, để rồi có là số không, bà cũng không ngại bắt bầu…
Tôi chỉ còn nơi bấu víu là chiều
chỉ còn nơi tị nạn là chiều
Để sớm mai tôi sẽ lại
lên đường
từ số không và mảnh vỡ.
