Lời kể của nhân chứng
Cuối giờ chiều 18/9, con hẻm số 111 đường Vườn Lài, phường Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú bất ngờ bị công an, dân phòng phong tỏa. Ngoại trừ ông tổ trưởng dân phố, không ai trong số các cư dân trong con hẻm này biết rằng ở ngay gần họ là một thiết bị có chứa nguồn phóng xạ rất nguy hiểm bị thất lạc đã 6 ngày.
Theo lời của ông N.B.D – Tổ trưởng dân phố thì khi tiếp nhận thông báo của Sở KHCN TPHCM về việc thất lạc một thiết bị chụp ảnh có chứa nguồn phóng xạ nguy hiểm, công an khu vực đã phát thông báo đến các tổ trưởng dân phố để nắm được thông tin.
Do cũng thường xuyên đọc tin tức trên báo, ông D bỗng thấy ngờ ngợ. Cách nhà ông chưa đầy chục mét có 3 người gồm 1 nam, 2 nữ mới chuyển đến ở trọ trong một căn nhà cho thuê có một thiết bị na ná như những hình ảnh trên báo. Nghi ngờ, ông liền theo dõi để nắm tình hình, báo cho cơ quan công an.
Tuy nhiên, khi ông D vừa nảy ra ý định này thì khoảng cuối giờ chiều, có 2 người thanh niên mặc thường phục đến căn nhà này tìm người thanh niên lớn tuổi nhất tên Đặng Xuân Lưu (SN 1989, quê Quảng Ngãi) để hỏi mua thiết bị này. Sau một hồi trao đổi, hai người này bỏ đi.
 |
| Thiết bị được ông D chụp lại trong căn nhà số 111/15 trước khi được lực lượng chức năng chuyển đi. |
Đến khoảng gần 19h, hai chiến sĩ công an đến căn nhà nơi Lưu ở rồi mời người thanh niên này về trụ sở. Thấy vậy, ông D biết rằng lực lượng công an đã biết việc chiếc máy trên đang ở trong căn nhà số 111/15 – nơi Lưu và 2 cô em gái mới dọn đến được 2 ngày.
Con hẻm được phong tỏa, sau đó một số người với các thiết bị chuyên dụng được điều đến để kiểm tra nồng độ phóng xạ trong khu vực. Sau khoảng 2 giờ, chiếc máy màu vàng với hình ảnh 3 cánh quạt cảnh báo phóng xạ được cho vào một thùng kín, đưa lên xe chuyển đi.
Ngay sau đó, hai cô gái sống cùng với Lưu cũng được mời về trụ sở công an phường để làm việc, căn nhà bị khóa kín. Lúc này, người dân mới tụ họp lại để hỏi sự việc gì mới xảy ra. Khi hay tin chiếc máy với nguồn phóng xạ chết người được nam thanh niên tên Lưu mang đến ngay sát bên nhà mình, sau phút giật mình, một số người đã vuốt ngực thở phào nhẹ nhõm.
Huy động tổng lực truy tìm nguồn phóng xạ chết người
Sau khi thu hồi được thiết bị, chiều 19/9, Sở KHCN TPHCM đã thông tin cụ thể về vụ việc thiết bị chụp ảnh có chứa nguồn phóng xạ bị mất cắp.
Theo đó, ngày 15/9, ông Huỳnh Tấn Hoàng, Phó giám đốc phụ trách công tác kiểm định không phá hủy mẫu (NDT) của Công ty TNHH APAVE Châu Á - Thái Bình Dương - chi nhánh TPHCM (gọi tắt là Công ty APAVE) đã thông báo đến Sở KHCN TPHCM về sự cố bị mất cắp thiết bị chứa nguồn phóng xạ nguy hiểm của công ty.
Dựa theo quy trình ứng phó - xử lý sự cố bức xạ được quy định tại Thông tư của Bộ Khoa học và Công nghệ, Sở đã chủ động họp khẩn với các đơn vị có liên quan (Công ty APAVE, Phòng PA81- công an TP HCM) đánh giá mức độ nghiêm trọng của sự cố, xác định hướng xử lý và triển khai công tác điều tra, xác minh nhằm nhanh chóng thu hồi nguồn phóng xạ bị mất cắp.
Ngày 18/9, UBND TPHCM đã ra quyết định thành lập tổ công tác gồm các đơn vị như Sở KHCN, Phòng PA81, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Cục công tác phía Nam - Bộ Khoa học và Công nghệ, Công an quận Tân Bình và Trung tâm hạt nhân TPHCM với nhiệm vụ cụ thể được giao cho các thành viên.
 |
| Thiết bị có nguồn phóng xạ nguy hiểm được thu hồi, chuyển lên xe về đơn vị chủ sở hữu sau 6 ngày bị đánh cắp. |
Sở Khoa học và Công nghệ tiếp nhận thông tin, đánh giá về thiết bị và nguồn phóng xạ trong thiết bị bị mất cắp để lập phương án ứng phó, báo cáo UBND TP về tình hình và mức độ nghiêm trọng đối với việc thất lạc nguồn và khả năng quản lý.
Ngay sau đó, tổ công tác đã phối hợp với Công an quận Tân Bình triển khai 4 nhóm xuống hiện trường để tìm kiếm, rà soát, đo hoạt độ phóng xạ tại những vị trí, khu vực nhà đối tượng nghi vấn trên đường Nguyễn Đình Khơi, nhà mẹ của đối tượng này trên đường Tự Lập, phường 4, quận Tân Bình.
Một hướng khác đi kiểm tra, đo nồng độ phóng xạ tại các cơ sở phế liệu ở các phường trên địa bàn quận Tân Bình và các cửa hàng kinh doanh, mua bán sửa chữa các thiết bị điện cơ trên đường Lý Thường Kiệt, Lạc Long Quân.
Một mũi khác kiểm tra, đo phóng xạ tại các cơ sở chợ Dân Sinh (quận 1), chợ Nhật Tảo (quận 10), chợ Kim Biên, chợ Vật tư cầu Chà Và, đường Tạ Uyên, quận 5, đường Bùi Hữu Nghĩa (Bình Thạnh) và các địa điểm khả nghi ở các quận khác.
Các cán bộ chiến sĩ của Phòng Cảnh sát môi trường - Công an TPHCM đã chủ động phối hợp với Công an các quận, huyện theo chỉ đạo để khảo sát, điều tra các cơ sở ve chai, phế liệu trên địa bàn, vận động, tuyên truyền để thông báo ngay cho cơ quan chức năng khi phát hiện thiết bị phóng xạ đã nêu trên.
 |
| Thiết bị được đóng trong thùng kín sau khi được thu hồi trong sự vui mừng của người dân trong hẻm 111 đường Vườn Lài. |
Với những nỗ lực đó, 18h ngày 18/9, Công an Quận Tân Bình đã phát hiện và cô lập thiết bị tại địa chỉ nhà 111/15 Tổ 46, khu phố 6, đường Vườn Lài, phường Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú. Nhận được thông tin, Tổ công tác lập tức đến hiện trường, phối hợp với Công an quận Tân Bình xác định mức độ nguy hiểm của thiết bị, đồng thời đo nồng độ phóng xạ nơi thiết bị hiện diện.
Đến 20h cùng ngày, các bên liên quan lập biên bản ghi nhận hiện trường (kết quả đo hoạt độ của thiết bị chứa projector và nguồn phóng xạ - Iridium-192), biên bản tạm giữ đồ vật, tài liệu và biên bản trao trả tài sản - trả lại thiết bị cho Công ty APAVE. Kết quả đo hoạt độ phóng xạ tại khu vực đặt thiết bị cho thấy môi trường và con người xung quanh không bị ảnh hưởng.
Một giờ sau đó, thiết bị đã được đưa vào thùng kín, đưa lên xe về cơ quan chủ quản trong sự thở phào nhẹ nhõm của các thành viên tổ công tác cũng nhưng hàng nghìn người dân trong khu vực.
Qua sự việc này, Sở KHCN TPHCM kiến nghị UBND TP sớm có văn bản trình Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt kế hoạch ứng phó sự cố hạt nhân trên địa bàn TP để có quy trình xử lý tốt nhất khi các sự cố không mong muốn xảy ra.