Trong vòng 5 tháng trở lại đây, truyền thông Nhật Bản sáu lần rúng động vì các vụ tự tử của người nổi tiếng. Một nhà hoạt động trong lĩnh vực giải trí ở đất nước mặt trời mọc dùng tính từ "tàn bạo" để miêu tả môi trường làm việc này.
Hồi cuối tháng 9, Hiệp hội Bảo vệ quyền nghệ sĩ phát hành thông cáo với tựa đề "Người nổi tiếng tự tử", nội dung chỉ điểm "môi trường căng thẳng khốc liệt" là một trong những nguyên nhân khiến số lượng ngôi sao tự sát ở Nhật tăng lên mức đáng báo động. Theo đó, tổ chức này kêu gọi chính phủ triển khai hệ thống chăm sóc sức khỏe dành riêng cho nghệ sĩ.
Kiến nghị của hiệp hội được đưa ra chỉ vài ngày sau cái chết của Yuko Takeuchi. Hiện tại, nhà chức trách đánh giá vụ việc của Takeuchi là tự tử dù không tìm thấy di chúc hay thư tay. Chính phủ cũng không có động thái phản hồi kiến nghị trên.
Những vụ tự tử liên hoàn
Takeuchi khởi nghiệp diễn xuất năm 1996 với bộ phim truyền hình Cyborg và nhanh chóng trở thành gương mặt được săn đón tại Nhật Bản. Những năm về sau, cô hoạt động tích cực trong cả lĩnh vực điện ảnh và truyền hình với tần suất nhận phim liên tục.
 |
| Yuko Takeuchi tự sát hồi tháng 9. Ảnh: Sky News. |
Trong sự nghiệp, Takeuchi có 18 lần chiến thắng các giải thưởng điện ảnh. Trong đó, cô gây ấn tượng khi ba năm liên tiếp (từ năm 2003) được xướng tên tại hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc tại lễ trao giải thường niên của Viện Hàn lâm Nhật Bản.
Độ phủ sóng của Takeuchi cũng có cơ hội mở rộng sang thị trường nước ngoài. Cô được khán giả ngoại địa quan tâm và theo dõi khi đảm nhận vai Sherlock Holmes phiên bản nữ trong Miss Sherlock (2018) - dự án hợp tác giữa nền tảng phim trực tuyến Hulu và HBO châu Á.
Với bảng thành tích trên, việc nữ diễn viên tự tử khiến khán giả hụt hẫng và tiếc nuối. Trước Takeuchi, công chúng đón nhận năm tin buồn khác chỉ trong thời gian ngắn. Hai nghệ sĩ Sei Ashina, Takashi Fujiky tự sát hồi giữa tháng 9, nam diễn viên Miura Haruma tự tử vào tháng 7 và đô vật Hana Kimura (diễn xuất trong Terrace House) tự sát hồi tháng 5 do bị chỉ trích nặng nề trên không gian mạng.
Gần nhất, ngày 19/10, tờ Kyodo News đưa tin nữ ca sĩ Maisa Tsuno được tìm thấy tại nhà riêng ở Suginami, Nhật Bản vào khoảng 9h sáng ngày 18/10 trong tình trạng nguy kịch. Maisa qua đời trên đường được đưa đến bệnh viện.
Katsunobu Kato, chánh văn phòng Nội các, cho biết: “Số vụ tự tử tăng lên kể từ tháng 7”. Theo số liệu của chính phủ, trong tháng 8, có 1.900 vụ tự tử ở nước này, tăng 15,3% so với cùng kỳ năm trước dù tỷ lệ nhận thức về vấn đề tâm lý phát triển theo chiều đi lên. Trong đó, phụ nữ chiếm đa số.
Yasuyuki Shimizu, giám đốc Trung tâm Xúc tiến Biện pháp Đối phó Tự sát Nhật Bản nhận định về xu hướng tử tự: “Đó là tính chất của xã hội Nhật Bản. Chúng tôi không cho phép bản thân để lộ điểm yếu. Vấn đề không nằm ở việc họ có tìm sự giúp đỡ của chuyên gia tâm lý hay không. Nhiều người thậm chí còn không mở lòng được với người thân cận".
Vỏ bọc hoàn mỹ "giết" chết nghệ sĩ Nhật Bản
Nhìn từ bên ngoài, Yuko Takeuchi dường như có cuộc sống vàng son. Cô có sự nghiệp được vinh danh bởi các giải thưởng, sinh hai người con, gìn giữ được nhan sắc và vẫn có những hợp đồng quảng cáo từ công ty hàng đầu Nhật Bản. Thế nhưng, không ai biết cuộc sống cá nhân của nữ diễn viên bất trắc ra sao.
 |
| Miura Haruma qua đời ở tuổi 30 trong sự tiếc nuối của khán giả. Ảnh: Sky News. |
New York Time nhận định xã hội Nhật Bản coi trọng “gaman” - sự chịu đựng hoặc sự từ chối bản thân. Những gánh nặng sẽ thêm phần khốc liệt với người nổi tiếng tại Nhật Bản vì sự thành công của ngành nghề phụ thuộc vào độ hoàn mỹ của hình ảnh bề ngoài.
Đối với nghệ sĩ, áp lực xã hội bình thường có thể bị nhân lên nhiều lần bởi kỳ vọng của khán giả. Khác với nhiều quốc gia, việc tìm kiếm trợ giúp về tâm lý thậm chí bị coi như điều cấm kỵ ở Nhật Bản. Các ngôi sao cũng có xu hướng tự trách bản thân và cho rằng mọi sai lầm trong cuộc sống đều bắt nguồn từ nguyên nhân chủ quan.
Tamaki Tsuda, nhà sản xuất truyền hình, tiết lộ: “Nếu bạn là người của công chúng và bị lộ ra là đang chữa bệnh tâm lý, sự nghiệp coi như bỏ. Không ai muốn ngỏ lời làm việc với nghệ sĩ như vậy".
Thêm vào đó, Kaori Shoji, nhà phê bình phim của tờ The Japan Times, đánh giá nghệ sĩ nước nhà dễ dàng bị dồn vào thế bấp bênh bất kể độ nổi tiếng. "Phần lớn của vấn đề nằm ở việc Nhật Bản không có những tổ chức như Hiệp hội Diễn viên màn ảnh ở Hollywood để bảo vệ hoặc hỗ trợ nghệ sĩ. Điều này khiến ngành giải trí thêm phần tàn bạo", Shoji nhận định.
Chưa hết, Shoji chỉ thêm rằng nghệ sĩ giải trí làm việc cho các công ty thường có ít quyền hạn và phải cống hiến dù mức lương thấp. Lĩnh vực này càng trở nên khốc liệt khi nhà phê bình tiết lộ việc thực tập sinh thất bại ở một công ty đồng nghĩa với sự nghiệp chấm dứt. Bởi lẽ, các công ty bị đồn là liên kết thành mạng lưới và có liên hệ tới Yakuza - tổ chức mafia ngầm ở Nhật.
 |
| Tỷ lệ tự tử trong tháng 8 tại Nhật Bản tăng 15,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Ảnh: AP. |
Một nghịch lý ở đất nước mặt trời mọc được Shoji nói rõ: “Các tập đoàn Nhật Bản đổi mới và hiện đại hóa hoạt động, nhưng ngành công nghiệp giải trí lại tụt hậu xa so với phần còn lại của xã hội và hoạt động dựa trên luật và 'quy tắc' đã lỗi thời 100 năm trước".
Ngoài những khó khăn chung, nghệ sĩ nữ được đánh giá gặp nhiều áp lực hơn trước những giới hạn về định kiến giới và sức khỏe lao động.
Hiện tại, nhân loại phát triển theo hướng hội tụ. Hệ quả là áp lực cạnh tranh gia tăng. Nhiều nghệ sĩ không có thu nhập vì Nhật Bản trả lương theo công sức làm việc. "Điều này còn trở nên nặng nề hơn với các nghệ sĩ nữ vì họ có tuổi thọ trung bình và tuổi lao động ngắn hơn nam giới", Shoji nói.
Shoji tiết lộ: "Các nữ diễn viên thường khó được trao vai diễn khi bước sang tuổi 30. Takeuchi là trường hợp cá biệt khi giữ được sự nghiệp ở tuổi 40. Tuy nhiên, vụ tự sát biểu thị rõ nữ diễn viên đã giấu kín những mệt mỏi cá nhân khác".
Dịch bệnh Covid-19 góp phần làm tăng tỷ lệ tự tử
Vicki Skorji, giám đốc dịch vụ tư vấn TELL Lifeline tại Tokyo, cho biết tỷ lệ tự tử thường giảm trong giai đoạn đầu của một cuộc khủng hoảng. Chẳng hạn, trong mùa dịch Covid-19, mọi người có xu hướng trở nên thân thiết và giúp đỡ nhau khi dịch bệnh mới xảy ra.
 |
| Tạo hình của Yuko Takeuchi trong Miss Sherlock. Ảnh: Amazon. |
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng sẽ dần chuyển biến người dân Nhật Bản lâm vào thế trầm cảm, hoặc tệ hơn là tự sát sau những nỗ lực sinh tồn, làm quen với điều kiện sống bất thường. Với bản chất ngại "cầu cứu", người Nhật có xu hướng khép mình và bị đè nén mạnh mẽ hơn do hậu quả tiêu cực của dịch bệnh.
Với trường hợp của Takeuchi, nữ diễn viên phải đối mặt liên tiếp với các vấn đề như mất việc, thu nhập giảm, nợ tăng. “Mọi người đang trong tình trạng bất ổn kéo dài, ở các mức độ khác nhau. Chúng ta dần kiệt sức và gia tăng lo lắng vì không có nhiều kinh nghiệm sống trong những bối cảnh khó khăn như hiện tại", Vicki Skorji nói.
Sau vụ việc của Takeuchi, truyền thông Nhật Bản gia tăng thời lượng phổ cập vấn đề sức khỏe tâm thần.
Mặt khác, trước bối cảnh số vụ tự tử gia tăng, nhà phê bình phim Kaori Shoji vẫn quan ngại: “Tôi cho rằng ngành công nghiệp giải trí ở Nhật sẽ không hoặc khó mà thay đổi. Vì vậy, chính phủ cần phải nỗ lực nhiều hơn những gì đang làm. Dù đau lòng, nhiều người trong ngành mà tôi có dịp nói chuyện dự đoán những làn sóng đau thương mới chuẩn bị ập tới".
