Khi Tiến sĩ, bác sĩ phẫu thuật thần kinh Susan Mackinnon thuộc Đại học Washington, Mỹ cần sự giúp đỡ để hoàn thành một ca phẫu thuật, bà luôn tìm đến một bộ sách về giải phẫu, xuất bản từ giữa thế kỷ 20.
Bộ sách mà bà dùng tới, có tựa Pernkopf Topographic Anatomy of Man, là một trong những kho tài liệu tốt nhất trên thế giới về giải phẫu cơ thể người. Theo đó, cơ thể người được thể hiện rõ qua từng lát cắt và các bộ phận như da, cơ, gân, dây thần kinh, hệ thống nội tạng và xương được miêu tả hết sức chi tiết.
Bộ sách này, thường được biết tới với cái tên Atlas của Pernkopf, không còn được tái bản và một bộ đầy đủ, gồm nhiều tập, hiện có thể được bán với giá hàng nghìn bảng Anh trên Internet.
 |
| Hình ảnh trực quan trong cuốn sách vô cùng chi tiết. Ảnh: BBC |
Mặc dù có mức giá cao như vậy nhưng rất ít người có thể công khai bày những cuốn sách này trong phòng khám, thư viện hoặc nhà của họ. Đó là bởi vì những phát hiện trong cuốn sách này đến từ quá trình cắt và mổ xẻ cơ thể của hàng trăm người bị Đức quốc xã sát hại. Nhiều nhà khoa học đã vật lộn với phạm trù đạo đức liên quan đến việc sử dụng cuốn sách này.
Tác giả và quá khứ "đẫm máu" của cuốn sách
Tác giả của cuốn sách là Eduard Pernkopf, một người nổi tiếng với lập trường ủng hộ đảng của Adolf Hitler. Các đồng nghiệp của Pernkopf mô tả ông rất hăng hái với lý tưởng của Hitler và mặc đồng phục của Đức Quốc xã đi làm mỗi ngày. Khi ông được bổ nhiệm vào vị trí trưởng khoa y tại Đại học Vienna, ông đã sa thải tất cả các thành viên Do Thái trong khoa, bao gồm ba người đoạt giải Nobel.
Năm 1939, một đạo luật được đưa ra đã quy định thi thể của tất cả các tù nhân bị xử tử phải ngay lập tức chuyển đến khoa giải phẫu gần nhất để phục vụ nghiên cứu và giảng dạy.
Trong thời gian này, Pernkopf đã làm việc liên tục 18 giờ mỗi ngày để mổ xẻ các xác chết, trong khi một nhóm các họa sĩ vẽ hình ảnh minh họa cho cuốn sách của ông. Đã có những lúc khoa giải phẫu có quá nhiều thi thể và lúc đó các vụ hành quyết phải hoãn lại.
 |
| Pernkopf (áo đen) và đội ngũ vẽ minh họa cho cuốn sách. Ảnh: BBC. |
Ấn bản đầu tiên, được xuất bản năm 1937, có chữ ký của họa sĩ minh họa Erich Lepier và Karl Endtresser cùng hình chữ vạn và phù hiệu tia sét kép của SS (lực lượng vũ trang của Đức Quốc xã). Ngay cả phiên bản tiếng Anh xuất bản năm 1964 cũng vẫn còn những chữ kí gốc trên và các biểu tượng của Đức quốc xã. Các cuốn được tái bản sau đó đã xóa đi những dấu hiệu này.
Hàng nghìn cuốn Atlas của Pernkopf đã được bán trên khắp thế giới và được dịch ra năm thứ tiếng. Trang bìa lót và lời giới thiệu chỉ đề cập đến "những bức vẽ ấn tượng bằng hình ảnh ... và những tác phẩm nghệ thuật nổi bật" về cơ thể người, trong khi tránh nói tới nguồn gốc của chúng.
Pernkopf đã bị bắt giữ sau chiến tranh và bị giam tại một nhà tù của quân Đồng minh trong ba năm nhưng không bị cáo buộc bất kỳ tội danh nào.
Sau khi được trả tự do, ông trở lại trường đại học và tiếp tục hoàn thành bộ sách này. Ông xuất bản tập thứ ba của bộ sách vào năm 1952. Ông Pernkopf chết năm 1955, ngay trước khi xuất bản tập thứ tư.
Chỉ đến những năm 1990, sinh viên và các học giả mới thực sự bắt đầu đặt câu hỏi những người xuất hiện trong cuốn sách này là ai. Sau khi bức màn lịch sử được vén lên, vào năm 1994, bộ sách này không còn được tái bản nữa.
Giới học giả trăn trở với cuốn sách
Đại học Giải phẫu Hoàng gia Anh cho biết bộ sách này không được sử dụng ở Anh, ngoài việc được các thư viện giữ lại vì giá trị lịch sử.
 |
| Thư viện Anh đang lưu giữ một số cuốn Pernkopf Topographic Anatomy of Man được tái bản. Ảnh: BBC. |
Tuy nhiên, hãng tin BBC của Anh dẫn kết quả từ một cuộc khảo sát gần đây đối với các bác sĩ phẫu thuật thần kinh cho thấy 59% đã biết về cuốn Atlas của Pernkopf và 13% đang sử dụng nó. Trong số những người được khảo sát, 69% cho biết họ cảm thấy thoải mái khi sử dụng bộ sách sau khi hiểu được nguồn gốc của nó, 15% không thoải mái và 17% còn lưỡng lự.
Bác sĩ Mackinnon nói rằng bà cảm thấy không thoải mái với nguồn gốc của cuốn sách, nhưng bà không thể hoàn thành công việc của mình mà không có nó và những tri thức cuốn sách mang lại giúp bà trở thành một “bác sĩ phẫu thuật có đạo đức” với người bệnh.
 |
| Các cuộc phẫu thuật phức tạp đòi hỏi bác sĩ Mackinnon viện tới sự hỗ trợ của bộ sách này. Ảnh: BBC. |
Bác sĩ Mackinnon cho biết không tài liệu nào có thể so sánh về độ chính xác và chi tiết của cuốn sách và nó đặc biệt hữu ích cho các ca phẫu thuật phức tạp vì nó giúp bà “tìm ra những tế bào gây tổn thương trong số rất nhiều dây thần kinh nhỏ trong cơ thể con người”. Bà cũng bảo đảm rằng tất cả y, bác sĩ tham gia phẫu thuật đều biết về quá khứ đau buồn của bộ sách này.
Bà Mackinnon nói: "Khi tôi nhận thức được nguồn gốc của bộ sách này, tôi bắt đầu cất giữ nó an toàn trong chiếc tủ được khóa kín của mình ở phòng phẫu thuật".
Ít nhất một nửa trong số 800 hình ảnh của cuốn sách này được vẽ từ các tù nhân chính trị. Tiến sĩ, bác sĩ Sabine Hildebrandt của Trường Y Harvard chia sẻ thêm rằng hơn 60 năm sau khi Pernkopf chết, bộ sách này vẫn là một trong những nguồn tài liệu tốt nhất khi đưa ra những hình ảnh trực quan giúp vạch rõ chi tiết cho quá trình giải phẫu và phẫu thuật.
Bà Sabine nói rằng: "Trong phẫu thuật thần kinh ngoại biên, một số bác sĩ phẫu thuật nhận thấy đây là một nguồn thông tin đặc biệt và không thể thay thế".
Rabbi Joseph Polak - một người sống sót sau thảm họa diệt chủng Holocaust và hiện là giáo sư về luật y tế - cho rằng dù cuốn sách này bắt nguồn từ “một tội ác nhưng nó có thể được sử dụng để phục vụ những điều tốt đẹp”.
