Khi số phận của chuyến bay số hiệu JT610 của hãng hàng không Indonesia chỉ còn tính bằng giây, cơ trưởng Suneja với kinh nghiệm hơn 6000 giờ bay đã chuyển tay lái cho người cơ phó.
Ông giở nhanh từng trang trong quyển sách hướng dẫn sử dụng chiếc Boeing 737 MAX, cố tìm lý do vì sao máy bay mất kiểm soát và chúi mũi xuống biển. Bất lực khi không thấy cơ hội xoay chuyển tình hình, cơ phó Harvino bắt đầu cầu nguyện.
Những lời cầu khẩn phép màu giải cứu chuyến bay chở theo 189 hành khách và phi hành đoàn được ghi lại trong những giây cuối cùng của hộp đen thu âm buồng lái, theo New York Times.
 |
| Hộp đen ghi âm buồng lái trên chuyến bay JT610 của Lion Air được công bố tại buổi họp báo này 14/1 ở Jakarta. Ảnh: Reuters. |
Cuộc đối thoại cuối cùng
"Thượng đế vĩ đại", người cơ phó dày dạn kinh nghiệm bay của hãng hàng không Indonesia Lion Air, bắt đầu đọc một đoạn kinh Quran cầu thượng đế ban cho chuyến bay một phép màu.
Nhưng phép màu đã không xảy ra vào ngày 29/10/2018. Chiếc Boeing 737 Max 8 lao thẳng xuống biển Java đang trong điều kiện thời tiết tốt chỉ 12 phút sau khi khởi hành.
Nurcahyo Utomo, lãnh đạo Tiểu ban Tai nạn Hàng không thuộc Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia (KNKT) Indonesia, mô tả các phi công đều có vẻ bình tĩnh và nhận thức rõ hoàn cảnh vào thời điểm tiếng cầu nguyện cất lên.
"Tôi nghĩ rằng ông ấy hiểu rõ không còn cách nào để quay đầu", ông nhận định về đoạn ghi âm trong hộp đen máy bay được tìm thấy hồi tháng 1. Một nguồn tin giấu tên của Reuters cho biết cơ trưởng Suneja dường như đã chết lặng trước khi dữ liệu ghi âm kết thúc.
Sau khi chiếc Boeing 737 Max 8 thứ hai rơi tại Ethiopia ngày 10/3, gần bốn tháng sau thảm họa hàng không ở Indonesia, các nỗ lực điều tra về nguyên nhân rơi máy bay Lion Air càng thêm quan trọng. Cơ quan điều tra tai nạn hàng không Pháp (BEA) ngày 19/3 đã thông báo dữ liệu chuyến bay trong thảm họa hàng không Ethiopia, khiến 157 hành khách và phi hành đoàn thiệt mạng, có "nhiều điểm tương đồng rõ nét" với vụ rơi máy bay Lion Air.
Các quan chức giao thông Indonesia nói kết luận điều tra khó hoàn thành trước tháng 7 hoặc tháng 8 năm nay. Một báo cáo sơ bộ dựa trên hộp đen dữ liệu chuyến bay đã được công bố vào tháng 11/2018.
Hộp đen ghi âm buồng lái được tìm thấy sau khi Indonesia công bố kết luận điều tra sơ bộ. Cuộc đối thoại định mệnh giữa Bhavye Suneja, cơ trưởng 31 tuổi người Ấn Độ, và Harvino, cơ phó 41 tuổi người Indonesia, không nằm trong những ghi chép điều tra ban đầu.
 |
| Một chiếc Boeing 737 Max 8 của hãng hàng không Lion Air trên đường băng sân bay quốc tế Soekarno Hatta, gần Jakarta. Ảnh: Reuters. |
Nhiều điều tra viên cho rằng đã có lỗi kích hoạt hệ thống anti-stall (MCAS - chống hiện tượng thất tốc khi máy bay rơi vào vị trí mất lực đẩy khí động học). Hệ thống tự động này là sự bổ sung mới cho mẫu máy bay Boeing Max.
Kể từ sau thảm họa trên biển Java, Boeing đã đẩy mạnh nghiên cứu nâng cấp phần mềm, điều chỉnh quyền kiểm soát tự động của hệ thống MCAS. Nhiều phi công đã lên tiếng khiếu nại phía Boeing không thông báo cho họ về hệ thống mới được bổ sung và cách ứng phó trong trường hợp máy tính nhận sai dữ liệu và chiếm quyền kiểm soát.
Không biết máy tính kiểm soát máy bay
Những điều tra viên KNKT cho biết họ nghe thấy tiếng chuông báo động trong những phút cuối của máy bay Lion Air gặp nạn. Theo chuyên gia điều tra an toàn hàng không Ony Soerjo Wibowo, âm thanh này được cho là của thiết bị cảnh báo máy bay rơi vào trạng thái thất tốc, thường xảy ra khi máy bay tăng cao độ quá nhanh.
Báo cáo tháng 11/2018 cho biết chiếc Boeing 737 Max 8 đã có hơn 20 lần chúi mũi bất ngờ trước khi rơi xuống biển Java. Phi hành đoàn ban đầu tìm cách tăng cao độ máy bay thành công. Tuy nhiên, hệ thống máy tính vẫn cho rằng máy bay rơi vào tình trạng thất tốc và lại điều chỉnh mũi máy bay thông qua cánh tà sau.
Các điều tra viên cho rằng sai lệch về dữ liệu đã khiến máy tính tự động kích hoạt chuông cảnh báo và hệ thống MCAS. Dữ liệu hộp đen cho thấy có sự chênh lệch đến 20 độ giữa hai cảm biến đo góc của mũi máy bay so với trục cánh và hướng di chuyển của máy bay. Nhiều ngày trước khi tai nạn xảy ra, chiếc máy bay cũng thu thập nhiều dữ liệu không đáng tin cậy về vận tốc gió, cao độ và góc bay.
 |
| Một nhân viên của KNKT kiểm tra mảnh vỡ động cơ máy bay Boeing 737 Max 8 rơi trên biển Java tháng 10/2018. Ảnh: Reuters. |
Điềm báo đầu tiên của thảm họa ngày 28/10 là khi máy bay bất ngờ hạ cao độ hơn 213 m và chỉ vài phút sau hệ thống MCAS tiếp tục điều chỉnh mũi máy bay chúi xuống. Các phi công phải tìm cách tăng góc bay, sử dụng công tắc kiểm soát hệ thống ổn định đuôi máy bay.
Phi hành đoàn gọi về trung tâm kiểm soát không lưu ở Jakarta, yêu cầu được quay lại sân bay. Cơ trưởng còn đề nghị được thiết lập một vùng bay trống hơn 900 m để đảm bảo an toàn khi đang di chuyển không khác gì "tàu lượn".
Trong đoạn ghi âm buồng lái, các phi công đều cho rằng các số liệu do máy tính thu thập không còn đáng tin cậy. Cơ trưởng Suneja và cơ phó Harvino chuyển sang chế độ tự điều khiển để giải quyết các vấn đề bất thường của máy bay.
Tuy nhiên, theo ghi nhận của các điều tra viên, phi hành đoàn không đề cập đến nguyên nhân máy bay liên tục bị đặt vào thế chúi mũi. Họ dường như cũng không biết rằng Boeing 737 Max 8 đã được bổ sung hệ thống MCAS. "Các phi công dường như không biết cánh tà đã lật xuống. Họ chỉ trao đổi về vận tốc và cao độ máy bay", một nguồn tin giấu tên trong KNKT tiết lộ với Reuters.
Chỉ vài giây sau khi Harvino bắt đầu cầu nguyện, chuyến bay số hiệu JT610 biến mất khỏi màn hình radar. Dữ liệu ghi âm của hộp đen kết thúc vào cùng thời điểm. Máy bay đã lao 1.500 m thẳng xuống biển Java với áp lực mạnh đến mức nhiều bộ phận của thân máy bay bị nghiền nát thành bụi.
Thi thể của cơ phó Harvino đến nay vẫn chưa được tìm thấy.
