Đó là suối cá nằm trên địa bàn thôn Chiềng Ban, xã Văn Nho, huyện Bá Thước (Thanh Hóa). Nhiều người cho rằng, suối cá Chiềng Ban đã từng được phát lộ đầu tiên, và xung quanh nó là rất nhiều câu chuyện bí ẩn và thú vị.
Tận mắt suối cá thiêng
Lời đồn về một suối cá còn thiêng hơn cả hai “suối cá thần” phát hiện ở huyện Cẩm Thủy đã thôi thúc chúng tôi vượt qua gần 200 km theo đường mòn Hồ Chí Minh để tới xã Văn Nho, Bá Thước (Thanh Hóa).
Theo quốc lộ 217, qua UBND xã Văn Nho chừng 7 km, chúng tôi đã đến được với “khu cấm địa” của hang “cá thần”. Nói là khu cấm địa, bởi lẽ địa hình tại đây khá trắc trở, ngoài tuyến đường đã được bêtông hóa, thì hầu hết các con đường đều chung cảnh lầy lội, trơ trọi.
 |
| Đông đảo du khách đến xem suối cá. |
Từ đường lớn đi vào hang cá chỉ cách chừng gần một cây số nhưng đường quá nhỏ hẹp nên chúng tôi phải gửi lại xe để cuốc bộ. Hang cá thần nằm dưới chân một ngọn núi đá vôi, bên trên, cây cối um tùm hoang sơ, tịch mịch. Bên dưới, một con suối ngầm chảy từ trong lòng núi ra, được người dân xây đập ngăn lại lấy nước tưới tiêu cho đồng ruộng và đây cũng chính là suối cá của xã Văn Nho.
“Về đây (huyện Bá Thước) mà không tìm tới suối cá thì tiếc lắm, nhất là với những người mong cầu may, vì suối cá rất thiêng”, ông Hà Văn Tần, người dân tộc Mường, sống tại thôn Quyết Thắng (xã Thiết Ống, huyện Bá Thước) cho chúng tôi hay khi được hỏi đường về suối cá.
May mắn là trong chuyến đi hôm ấy, chúng tôi đã gặp ông Hà Văn Thân, người dân tộc Mường, sống tại thôn Chiềng Ban. Ông cũng chính là người được cử trông coi suối cá và ban thờ trên núi.
Thấy chúng tôi có vẻ băn khoăn, khi trông xuống dòng nước, ông Thân như hiểu ý. “Các cậu muốn thấy cá, thì phải làm thế này này”. Nói rồi, ông vỗ nhẹ hai bàn tay và rắc xuống mặt nước một ít bột, giống như cám ngô. Bất ngờ, một đàn cá lớn, lưng đen lao đến, vây kín mặt nước trước sự sững sờ của chúng tôi.
 |
| Toàn cảnh ngọn núi, dưới chân là suối cá thần. |
Từ trong hang, từng đàn cá lớn nhỏ cũng nối nhau bơi ra, trước những tiếng động nhẹ phát ra từ đôi bàn tay của ông lão. Lấy làm lạ, chúng tôi ghé sát mặt nước và vỗ nhẹ, tức thì, đàn cá vây đến mỗi lúc một đông. Trong số đó, có không ít con cá với kích thước lớn, dễ chừng nặng đến chục cân. “Nhằm nhò gì đâu, hôm rồi trời mưa, nước ngập tràn bờ, tôi còn bắt được một con cá mắc cạn nặng tới 12kg”, ông Thân nói thêm.
Theo ông Thân, đàn cá này đã có từ rất lâu, từ bé, ông đã được nghe ông nội và bố của ông kể là từ khi còn nhỏ đã thấy ở đây có cá nhiều như vậy... Ông Thân cho hay, bình thường thì cá không hay ra khỏi hang như suối cá ở huyện Cẩm Thủy; cá ở đây chủ yếu là cá rộc, các loại khác cũng có nhưng ít hơn…
Theo ông Thân, nhiều người cho rằng, suối cá Văn Nho là suối cá thứ ba tại Thanh Hóa và mới được phát hiện, tuy nhiên, ông lại cho rằng, suối cá xã Văn Nho đã được phát hiện từ trước đó rất lâu, thậm chí là trước cả hai suối cá kia.
“Tiếc là không còn văn bản nào ghi lại về sự xuất hiện của suối cá này, chứ nếu không nó đã được ghi nhận từ lâu rồi”, ông Thân nói giọng tiếc nuối. Rồi, như để làm rõ hơn những gì vừa nói, ông Thân dẫn chúng tôi đến nhà ông Lục Văn Trút, người ở xã Thiết Kế, cựu chiến binh từng tham gia hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, biết khá rõ về suối cá.
Theo ông Trút, bản thân ông từng tận mắt chứng kiến ngọn nguồn của suối cá. “Đây là một con suối ngầm chảy qua núi, bắt đầu từ cây số 8 ở đường 217 về đến Chiềng Ban”, ông Trút cho biết.
Suối cá Chiềng Ban có thể được xuất hiện trước hai suối cá ở Cẩm Thủy, và còn vang tiếng sang một số nước trong khu vực. Phía sâu trong núi còn có một cái hang rộng khoảng 50 m2 với trần hang khá cao chính là nơi đàn cá tập trung với số lượng đông nhất. Bình thường đàn cá ở trong đó hết, chỉ khi có người tới thả thức ăn xuống đập cá mới ra nhiều. “Muốn vào được hang phải lặn qua một cửa hang ngầm dài chừng 25 m, có gặp đàn cá, thì cứ lẳng lặng mà bởi, đừng làm gì cả”, ông Trút nói thêm.
Trước thông tin cho rằng, một số cá ở suối giống với cá tại hai suối cá ở Cẩm Thủy, liệu các suối cá này có thông với nhau? Ông Trút cũng cho hay, hồi còn chiến đấu bảo vệ địa bàn, ông đã có quá trình tìm hiểu khá rõ về địa hình khu vực. Theo đó, khả năng 3 suối cá thông với nhau là ít xảy ra. “Tuy nhiên, cũng không loại trừ do địa hình biến đổi theo thời gian nên các rãnh, suối có sự thông nhau, muốn rõ được phải có cuộc khảo sát lại”, ông Trút cũng nói thêm.
 |
| Lối lên am thờ. |
Những chuyện ly kỳ về hang cá thiêng nhất xứ Thanh
Trở lại với hành trình tìm về suối cá, sau khi rảo một vòng quanh khu vực suối, chúng tôi đã men theo một đường dẫn lên lưng chừng núi. Thấy lạ vì trên núi không có người, song lại có chiếc am thờ với tượng ngựa gỗ mà hương khói vẫn thoang thoảng, chúng tôi được ông Thân lý giải rằng, chiếc am thờ chính là minh chứng cho tính thiêng tại suối cá.
Theo ông Thân, khi thực dân Pháp đô hộ và đóng quân gần suối cá, không biết vì lý do gì mà họ lại không đánh bắt cá ở suối cá này, ngược lại còn lập bàn thờ trong một hang động nằm phía trên suối cá khoảng 10 m để thờ chúng.
Thời gian này, trong vùng có hai ông là Hà Văn Nho và Hà Công Bộ là thủ lĩnh trong phong trào Cần Vương, hai người này lãnh đạo quân dân địa phương chống lại thực dân Pháp và bị Pháp bắt, bị chém đầu tại động thờ “cá thần”.
Sau khi cách mạng thành công, người dân cũng không phá đền và lấy nơi đây làm nơi thờ tự hai thủ lĩnh địa phương từng bị giặc Pháp giết hại, cùng với thần cá. Hằng ngày người dân thay phiên nhau mang thức ăn ra suối cho cá. Còn theo Chủ tịch UBND xã Văn Nho Phạm Minh Xuân, tên gọi xã Văn Nho hiện nay chính là được lấy từ tên của một trong hai thủ lĩnh địa phương đã ngã xuống.
Theo một số cụ cao niên tại xã Văn Nho, nơi đây còn lưu truyền một truyền thuyết khá nổi tiếng. Đó là truyền thuyết về con thuồng luồng lấy cô gái dệt vải làm vợ, dù câu chuyện mang sắc thái truyền thuyết, song theo ông Thân, người dân trong, ngoài vùng đều rất tôn sùng.
Vào mùa mưa, có những năm nước lụt tràn ngập lên cả mặt đập nhưng lạ là đàn cá vẫn không hề ra khỏi đập. Xung quanh suối cá hiện vẫn còn nhiều câu chuyện khó lý giải, đan xen vào đó là những câu chuyện lịch sử có thực.
“Việc bắt cá ở đây cũng từng xảy ra những chuyện không hay. Đã có trường hợp, có người bắt cá ở đây mang về ăn thì gặp chuyện chẳng lành. Có trường hợp thì bị điên, có trường hợp thì mất mạng, đây là những trùng hợp lạ lùng không rõ ràng, tạo nên sự linh thiêng, kỳ bí…”, ông Thân nói với vẻ mặt nghiêm nghị.
Trước kia, khi còn thời Pháp thuộc, có tên chánh tổng tham lam, do ăn cá ở hang này sau đó bị chết thảm. Khoảng năm 1982, có người tên Tháp từ Cẩm Thủy lên, khi ngang qua suối cá đã đánh mìn để bắt cá ở đây về ăn thì bị sét đánh… Từ đó, nhiều người dân thấy vậy càng tỏ ra kính trọng thần cá. Tuy nhiên, vẫn còn những trường hợp người dân do sơ ý hay không biết chuyện, nên vẫn đánh bắt cá tại suối. Kết quả là phải đón nhận những kết cục không hay.
Ông Thân bảo, những lời đồn có thể vô căn cứ, song chính nó đã giúp cho việc gìn giữ được đàn cá, tạo nên sức hút của suối cá Chiềng Ban, tạo nên được một điểm du lịch hoang sơ, lý tưởng cho tương lai.
Chủ tịch UBND xã Văn Nho Phạm Minh Xuân khẳng định, xã đang thực hiện khảo sát và sẽ sớm có văn bản đề nghị cơ quan chức năng xây dựng “suối cá thần” Chiềng Ban là một điểm đến du lịch của vùng.
