Vợ ba là bộ phim đầu tay được thực hiện bởi Nguyễn Phương Anh một nữ đạo diễn sinh năm 1985. Chuyện phim xoay quanh thân phận một nàng dâu 14 tuổi về làm vợ lẽ trong một gia đình giàu có ở vùng trung du phía Bắc Việt Nam vào cuối thế kỷ 19. Một bộ phim như thế sẽ được đặt vào đâu trong bối cảnh thị trường phim chiếu rạp Việt Nam đang đậm đặc tính giải trí?
Nguyễn Phương Anh (Ash Mayfair) chịu ảnh hưởng rất lớn từ phong cách làm phim của đạo diễn Trần Anh Hùng, vì vậy không quá lạ khi màu sắc điện ảnh của đạo diễn Xích lô ẩn hiện gần như xuyên suốt Vợ ba. Những hình ảnh đầy chất thơ, những khuôn hình nhiều ẩn dụ và cả sự duy mỹ trong từng góc máy của bộ phim… đều có thể làm cho khán giả xao xuyến.
Vừa nên thơ, vừa ngột ngạt
Bộ phim mở ra với chi tiết cô bé Mây (Nguyễn Phương Trà My) được gả làm vợ ba cho điền chủ giàu có Hùng (Vũ Long) khi mới 14 tuổi. Sự xuất hiện của Mây cùng với vợ cả do Trần Nữ Yên Khê thủ vai và vợ hai do Maya đảm nhiệm mở ra một cuộc chiến ngầm trong gia đình.
Ai cũng muốn giành lấy sự ưu ái trong mắt người chồng. Và để cho vị trí của mình trở nên chắc chắn, đảm bảo cho tương lai không bị ghẻ lạnh, họ cần sinh một đứa con trai.
 |
| Vợ ba không khai thác cuộc chiến của những người vợ mà xoáy vào những trăn trở về xác thịt của họ khi luôn phải phục tùng chồng. |
Thế nhưng bộ phim lại không tập trung vào cuộc chiến “hậu cung” cũng không hướng sự chú ý vào câu chuyện về những đứa trẻ được ra đời… Vợ ba chỉ nhấn mạnh thông điệp nữ quyền, mà ở đây chính là sự giải phóng những uẩn ức về tình dục của người phụ nữ trong xã hội đề cao sự phục tùng của phụ nữ với nam giới.
Rất nhiều những khuôn hình cận cảnh chất đầy cảm xúc về tính dục như hình ảnh ẩn dụ của lòng đỏ trứng trôi xuống người Mây trong đêm tân hôn, hành động tìm kiếm một sự thỏa mãn cá nhân của Mây lúc ngủ một mình hoặc lúc Mây bám víu vào một cảm xúc đồng giới với Xuân (Maya) để mong nhận thức được chính xác bản thể… Tất cả đều có một sức gợi rất lớn nhưng lại không hề nặng nề theo kiểu cảnh nóng mà khán giả mặc định lâu nay.
Sẽ như thế nào khi một nàng dâu ở tuổi 14, gần như phải một mình chống chọi cũng như khám phá thế giới phức tạp trong nội tâm lẫn cuộc sống gia đình của một người trưởng thành?
Cái đẹp lãng đãng của âm nhạc, trang phục, bối cảnh và không gian sống của một ngôi nhà đậm chất văn hóa Bắc Bộ trong phim… vẫn không thể nào khỏa lấp được những đè nén mà thân phận một người phụ nữ ngay từ khi sinh ra đã phải gánh chịu.
Sự tù túng của những câu thoại rất ít và rất ngắn của hầu hết nhân vật trong phim hàm chứa sức nặng rất lớn về tư tưởng của bộ phim mà chính bản thân khán giả có thể cảm nhận được.
Đóng cảnh gợi tính dục khi mới 13 tuổi
Nữ diễn viên chính Trà My chỉ mới 13 tuổi khi đóng bộ phim này. Kịch bản Vợ ba dày đặc cảnh nóng, cảnh nhạy cảm, dù được đặc tả nhiều bởi cảm xúc của nhân vật hơn là hình thể, nhưng vẫn để lại không ít băn khoăn đối với công chúng.
Chỉ vài phút đầu phim, Trà My xuất hiện trong cảnh tân hôn, để lộ gần hết phần trên của cơ thể. Chi tiết lòng đỏ trứng trượt xuống theo chiều dọc thân thể của cô bé, sau đó được bạn diễn nam húp, có thể sẽ là điều khó chấp nhận với nhiều người.
 |
| Cảnh phim Trà My hôn Maya sau khi tỏ tình với cô bị cắt đi khi kiểm duyệt tại Việt Nam. |
Những ái ân với bạn diễn nam dù không được thể hiện rõ nhưng qua âm thanh hay những khung hình đặc tả vẫn có thể khiến nhiều người xem không khỏi rùng mình. Tiếp theo sau đó là cảnh cô bé lần đầu tự thỏa mãn chính mình, hôn đồng giới dù lướt qua khá nhanh nhưng cũng đủ để lại ám ảnh dai dẳng với một số khán giả.
Một cô bé chỉ mới 13 tuổi đã phải thể hiện hầu hết cột mốc quan trọng của cuộc đời người phụ nữ như lần đầu làm tình, mang thai, sinh nở... Điều này chắc chắn sẽ làm dấy lên ít nhiều tranh cãi. Văn hóa Việt Nam nói riêng và Á Đông nói chung vẫn có những giới hạn nhất định ở khía cạnh này.
Với quan điểm của người viết, rõ ràng việc đạo diễn Nguyễn Phương Anh chọn cách để bộ phim tiếp cận với khán giả của các liên hoan phim quốc tế trước khi trình chiếu chính thức tại Việt Nam, là một quyết định cần rất nhiều sự liều lĩnh và mới mẻ.
Một câu chuyện mang đậm tính Việt Nam, có yếu tố về ý thức hệ và bình đẳng giới cũng như có những chi tiết đặc biệt như một người vợ lẽ chỉ mới 14 tuổi trong phim… hoàn toàn có thể tạo nên đột phá ở các giải thưởng. Và bài toán này hoàn toàn đúng với hàng loạt giải thưởng từ các liên hoan phim quốc tế mà đạo diễn cùng ê-kíp sản xuất nhận được.
 |
| Những cảnh nhạy cảm của nữ chính Trà My có thể sẽ khiến nhiều khán giả rùng mình khi xem. |
Thế nhưng, lại có thêm một câu hỏi đặt ra là một diễn viên 13 tuổi thì có đủ nhận thức để tham gia một bộ phim "người lớn" như thế? Và những người giám hộ - mà ở đây là cha mẹ - thì sẽ phải chịu trách nhiệm tới đâu nếu không lường trước được những hậu quả về tâm lý với con mình?
Dĩ nhiên, đam mê nghệ thuật sẽ là một cú hích quan trọng để thúc đẩy việc một diễn viên nhỏ tuổi nhận một vai diễn có thể gây ra tranh cãi trong mắt khán giả. Thế nên đúng hay sai trong trường hợp này vẫn là một ranh giới rất mong manh.
Thực tế đạo diễn hoàn toàn có thể chọn một diễn viên 16 tuổi để đóng vai một nhân vật 14 tuổi. Nhưng đoàn phim, đạo diễn Nguyễn Phương Anh đã chọn Trà My và Trà My cùng gia đình cũng đã chọn tham gia bộ phim này, bỏ ngỏ những phản ứng trái chiều có thể đến với mình.
28 tỷ và cuộc chơi nghệ thuật đầy rủi ro
Với chi phí sản xuất lên đến 28 tỷ đồng, Vợ ba chính xác là một phim bom tấn Việt, so với mặt bằng chung chỉ khoảng 12-18 tỷ đồng kinh phí sản xuất trung bình cho mỗi phim điện ảnh chiếu rạp tại Việt Nam.
Một đạo diễn nữ 34 tuổi chọn làm một phim khó nhằn với kinh phí cao đến mức như vậy, nếu không gọi là cuộc chơi thì rất khó để có một cái tên gọi khác phù hợp hơn.
Mặc dù nếu nhìn vào việc bộ phim đạt các giải thưởng quốc tế hay bán được cho các thị trường phim khác thì việc hòa vốn hay thậm chí lời hoàn toàn có khả năng. Nhưng vấn đề là với một dự án phim nghệ thuật Việt đi theo cách này, đầu ra cho sản phẩm vẫn là những đáp án rất mơ hồ.
 |
| Được đầu tư kinh phí khủng như Vợ ba đứng trước nguy cơ không thể hoàn vốn vì đề tài không đủ sức hút với thị trường phim ảnh Việt. |
Việc bộ phim được khán giả quốc tế tiếp nhận không hoàn toàn đồng nghĩa với việc khán giả Việt Nam cũng thế, nhất là khi phân khúc khán giả ra rạp phần lớn tập trung vào khoảng 16-28 tuổi, độ tuổi mà nhu cầu thưởng thức sản phẩm thuần giải trí được ưu tiên hàng đầu.
Và nhìn vào câu chuyện của bộ phim Vợ ba, của một nữ đạo diễn làm phim đầu tay với kinh phí làm phim khổng lồ, có thể thấy bức tranh điện ảnh đương đại Việt Nam đang có sự phân hóa rất mãnh liệt với rất nhiều nghịch lý.
Trong khi các đạo diễn nhiều trải nghiệm yêu cầu tính giải trí rất cao trong sản phẩm thì ở hướng ngược lại các đạo diễn trẻ với những tác phẩm đầu tay lại dấn thân vào những câu chuyện có chiều sâu và giá trị nghệ thuật, dù có thể chưa tới.
Vì vậy, khoảng trống ở giữa hai thế hệ, hai cách làm phim ấy đã và vẫn đang rất lớn. Mà để lấp đầy nó, dung hòa nó không thể là câu chuyện có thể giải quyết trong 5 hay 10 năm sắp tới.
