Những giờ giảng 'thực chiến' của một giám đốc nhà xuất bản

Năm 2008, khi đang là Giám đốc Chi nhánh Nhà xuất bản Lao Động tại TP.HCM, tôi bất ngờ nhận quyết định ra Hà Nội làm Quyền Giám đốc Nhà xuất bản. Lúc ấy, tôi không khỏi ngỡ ngàng bởi bản thân chưa từng nằm trong diện “quy hoạch” hay mơ tới vị trí này. Nhưng với tinh thần người lính, tôi chấp nhận nhiệm vụ, xem đây là cơ hội để góp sức “vực dậy con tàu” đang chao đảo trong cơn lốc tự chủ tài chính.

Ông Lê Huy Hòa - nguyên Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Lao động. Ảnh: NVCC.

Cũng trong thời gian này, tôi tình cờ gặp lại cô Vũ Thùy Dương - một đồng nghiệp cũ từng làm phóng viên Đặc san Thông tin Phụ nữ Quân đội, nay là giảng viên Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Biết tôi có kinh nghiệm “thực chiến” trong nghề sách, cô Dương đã mời tôi tham gia giảng dạy chuyên đề cho sinh viên cuối khóa.

Ban đầu, tôi còn do dự vì công việc mới còn bộn bề. Nhưng nghĩ đến việc được truyền đạt kinh nghiệm thực tế cho thế hệ trẻ, tôi nhận lời.

Tôi tự tay xây dựng hai chuyên đề từ chính trải nghiệm của mình: Cách xây dựng đề cương một cuốn sách và Công tác biên tập: viết Lời Nhà xuất bản và giới thiệu sách - những nội dung chưa từng có trong giáo trình chính thức.

Những buổi lên lớp của tôi và các sinh viên diễn ra sôi nổi, thực tế. Chúng tôi cùng nhau “làm ra một cuốn sách” từ A đến Z: từ đặt tên, lên bố cục, chọn khổ giấy, font chữ, tính toán chi phí in ấn, đến viết lời giới thiệu, lên kế hoạch phát hành và định giá bán. Sau phần hướng dẫn, các em làm việc nhóm, thuyết trình và cùng nhau góp ý để hoàn thiện đề cương.

Tôi còn hướng dẫn các em cách viết bài giới thiệu sách sao cho vừa hấp dẫn, vừa giữ được tính trung thực, tránh rơi vào lối quảng cáo giật gân. Những buổi thảo luận về “vòng đời của sách”, cách ứng xử với tác giả, hay kỹ năng phỏng vấn xin việc trong ngành xuất bản… đã giúp các em thêm tự tin và thêm yêu cái nghề “cõng chữ” cao quý.

Sinh viên khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Ảnh: FOP.

Nhìn lại những kỷ niệm ấy, tôi càng tin rằng, việc đào tạo người làm xuất bản hôm nay cần kiên định theo ba mục tiêu then chốt. Thứ nhất là tính chuyên nghiệp: người làm sách phải vững tay nghề, từ biên tập, thiết kế đến tiếp thị, am hiểu thị trường và luật xuất bản.

Thứ hai là tính nhân văn: giữ cho sách cái hồn, cái tâm, tôn trọng sự thật và trân quý tri thức, không vì lợi nhuận mà đánh mất sứ mệnh "chuyển tải tri thức qua các thế hệ".

Và cuối cùng là tính hiện đại: phải làm chủ công nghệ số, từ xuất bản điện tử, tiếp thị trực tuyến đến việc sử dụng dữ liệu lớn để thấu hiểu bạn đọc, đưa sách đến với công chúng bằng những con đường mới, nhanh nhất và hiệu quả nhất. Có như vậy, nghề xuất bản mới thực sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.

Giờ đây, khi đã về hưu và chuyển vào sống ở một thành phố khác, tôi ít có dịp gặp lại các học trò cũ. Nhưng cứ đến ngày 20/11, chúng tôi lại tìm về nhau trên Zalo, cùng nhau ôn lại những ký ức đẹp về một thời “thầy trò” đặc biệt - kỷ niệm của một người thầy “bất đắc dĩ” nhưng tràn đầy nhiệt huyết.