|
|
Trầm cảm là rối loạn tâm thần phổ biến. Ảnh: SD. |
Các rối loạn trầm cảm ở trẻ tuổi học đường thường giống ở người lớn, tuy nhiên có vài sự khác biệt.
Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm tuổi học đường
Trầm cảm là rối loạn tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi sự buồn bã, mất đi hứng thú, khoái cảm, cảm thấy tội lỗi hoặc tự hạ thấp giá trị bản thân, bị rối loạn giấc ngủ hoặc ăn uống và kém tập trung.
Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Lê Công Thiện, Trưởng phòng Tâm thần Trẻ em và Vị thành niên, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết tuổi học đường là lứa tuổi đang phát triển tâm sinh lý. Vì vậy, trẻ rất nhạy cảm với những tác động xung quanh. Trẻ em ở độ tuổi này có khả năng nhận thức được các tác nhân gây căng thẳng như xung đột gia đình, sự chỉ trích hoặc không đạt thành tích trong học tập...
"Trầm cảm ở tuổi học đường ảnh hưởng đến sự tăng cân và phát triển cơ thể, kết quả học tập cùng các mối quan hệ bạn bè, gia đình. Tỷ lệ trẻ mắc trầm cảm có ý tưởng và hành vi tự sát cao hơn ở người lớn. Có thể nói, rối loạn trầm cảm chính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến hành vi tự sát ở trẻ em", bác sĩ Lê Công Thiện cho hay.
Theo bác sĩ Thiện, trầm cảm ở lứa tuổi học đường có thể từ nhiều nguyên nhân. Về mặt sinh học, chúng có thể do di truyền, thay đổi nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh, cấu trúc giải phẫu não bộ hay nồng độ hormone.
Nguyên nhân về tâm lý xã hội, trẻ có thể bị áp lực từ cuộc sống, gia đình, xã hội. Bên cạnh đó là sự thay đổi tâm sinh lý của trẻ theo tuổi, ám ảnh bởi những đau thương thời thơ ấu hoặc do lối sống không lành mạnh.
"Những sự kiện tiêu cực trong đời sống như sự mất mát người thân yêu, cha mẹ ly hôn, chứng kiến tự sát đều có liên quan đến sự khởi phát trầm cảm ở trẻ em. Tuy nhiên, sự khởi phát trầm cảm ở trẻ em không chỉ từ những biến cố lớn mà sự kiện căng thẳng nhỏ trong đời sống như phải bỏ học, bố mẹ mất việc, gia đình mâu thuẫn, người thân ốm... cũng có thể gây nên các triệu chứng của trầm cảm", ông nói.
BS Thiện nhấn mạnh tương tác gia đình có vai trò quan trọng đối với sự khởi phát triệu chứng trầm cảm. Phong cách giáo dục của cha mẹ đã được xác định là yếu tố chính trong sự điều chỉnh về mặt tâm lý ở trẻ em và trẻ vị thành niên.
Hành vi của cha mẹ được nghiên cứu trên 2 góc độ: Sự ấm áp và kiểm soát. Sự ấm áp có liên quan đến những khía cạnh như gắn bó, bày tỏ tình cảm, sự tôn trọng và quan tâm tích cực của cha/mẹ hoặc người chăm sóc chính. Trầm cảm ở trẻ em có liên quan đến nhận thức của chúng về việc được chấp nhận hoặc bị từ chối bởi người chăm sóc.
Ngoài ra, di truyền cũng là yếu tố tăng nguy cơ trầm cảm ở trẻ. Nghiên cứu trên trẻ sinh đôi cho kết quả hệ số di truyền của rối loạn trầm cảm điển hình đã được xác định là 40-50%, trong đó, khoảng 40% ở nữ và 30% ở nam.
 |
| Trầm cảm ở lứa tuổi học đường có thể từ nhiều nguyên nhân. Ảnh: Epsilonmelia. |
Bác sĩ Thiện cũng cho hay khả năng di truyền ở trẻ nữ bị trầm cảm cao hơn ở trẻ nam. Tỷ lệ trầm cảm ở trẻ sinh đôi cùng trứng là 65-75%, trong khi trẻ sinh đôi khác trứng là 14-19%. Điều đáng chú ý, những cặp cha mẹ bị trầm cảm có tỷ lệ con cái mắc trầm cảm tăng gấp 3-4 lần so với những gia đình khỏe mạnh. Mức độ phơi nhiễm với trầm cảm trong các giai đoạn trước/sau khi sinh rất quan trọng.
Dấu hiệu trẻ trầm cảm
Bác sĩ Thiện cũng chỉ ra các dấu hiệu cho thấy trẻ rối loạn trầm cảm. Về mặt cảm xúc, trẻ dễ bị kích thích, khả năng kiềm chế thấp. Vì vậy, trẻ dễ cáu giận, bùng nổ. Trẻ trở nên thờ ơ, tuyệt vọng, từ chối mọi hoạt động, sống thu mình.
Khí sắc của trẻ thường trầm vào buổi sáng, gương mặt bơ phờ và thiếu động lực, mất quan tâm, tư duy, vận động chậm chạp, gặp các vấn đề về hiệu suất/thành tích, suy giảm nhận thức. Trẻ bị rơi vào trạng thái lo âu, chán ghét, thiếu tự tin, tự trách bản thân, nghiền ngẫm, lo sợ tương lai.
Nhiều trẻ thể hiện qua triệu chứng cơ thể như ăn uống kém ngon miệng, mệt mỏi, mất ngủ gặp nhiều hơn ở thanh thiếu niên so với người lớn, không có khả năng thư giãn và nghỉ ngơi.
Một số trẻ trầm cảm cố gắng bù đắp cho lòng tự trọng thấp bằng cách cố gắng làm hài lòng người khác nên có thể xuất sắc trong học tập và cư xử tốt. Vì vậy, trầm cảm của trẻ có thể không được chú ý.
Khi thấy trẻ có các dấu hiệu trên, đặc biệt khi con thoáng có nói đến ý tưởng muốn chết, cha mẹ hoặc người thân nên đưa bé đến tư vấn ở các bệnh viện chuyên khoa.
Từng tiếp nhận điều trị nhiều trường hợp trầm cảm từ nặng đến nhẹ, Bác sĩ Trần Duy Tâm - Chuyên khoa Tâm thần kinh, Bệnh viện Tâm thần TP.HCM - cho biết khó khăn nhất là người bệnh không hợp tác, không chấp nhận có bệnh, giai đoạn này cần rất nhiều sự kiên nhẫn từ bác sĩ và gia đình để thuyết phục người bệnh đồng ý tiếp nhận điều trị.
Bác sĩ Tâm cho biết thêm vì tâm lý ngại ngùng, e dè khi nhắc đến “bệnh tâm thần” cho rằng đây là điều không bình thường, xã hội kì thị do đó người bệnh có tâm lý che giấu và không nhờ đến sự giúp đỡ hay các cơ sở y tế để điều trị sớm.
