'Canh bạc AI' lọt Top sách khoa học - công nghệ nổi bật

Năm 2024, thị trường sách Việt Nam vừa nỗ lực nắm bắt những xu hướng công nghệ mới, vừa tiếp tục đào sâu những câu hỏi muôn thuở như bản chất của thế giới và con người. Từ trí tuệ nhân tạo, toán học, vật lý thiên văn cho đến cuộc chiến vi mạch giữa các quốc gia, những khám phá khoa học, công nghệ này đã và đang định hình cuộc sống của chúng ta.

Canh bạc AI

Canh bạc AI là cuốn sách thứ hai của TS Ngô Di Lân - người chuyên nghiên cứu về xung đột vũ trang, chính sách ngoại giao nước lớn và ứng dụng của AI trong hoạch định chính sách an ninh quốc gia. Thông qua hàng loạt phân tích, dự báo xu hướng, tác giả bày tỏ niềm tin rằng con người và máy móc hoàn toàn có thể chung sống một cách hòa bình.

Trong phần đầu tiên, Ngô Di Lân đã mời độc giả tham gia một cuộc “phỏng vấn” đặc biệt giữa một bên là nhân loại đầy những trăn trở hiện sinh, và bên kia là ChatGPT - một bộ óc nhân tạo với khả năng tổng hợp thông tin chớp nhoáng. Giống một cuộc “thử lửa”, Ngô Di Lân đã phát hiện các điểm mù khiến nó vẫn chỉ là một cỗ máy tổng hợp thông tin chứ không phải một sinh vật có tư duy.

Tiếp đó, anh lui lại một bước để đánh giá tác động của trí thông minh nhân tạo nói chung lên nhiều lĩnh vực: giáo dục, việc làm, sáng tạo, an ninh quốc gia và cuối cùng là vận mệnh của loài người trong tương lai.

Sinh năm 1994, tác giả Ngô Di Lân vừa có sự cởi mở với công nghệ vừa thấu hiểu những trăn trở thế hệ trẻ. Bản thân anh cũng đem đến những chiêm nghiệm triết học, như làm sao để có thể chung sống hòa bình với trí tuệ nhân tạo mà không đánh mất chính mình.

Bản đồ AI

Trong số nhiều cuốn sách về trí tuệ nhân tạo (AI) được ra mắt năm nay, công trình của tác giả Kate Crawford để lại ấn tượng qua việc khai thác những khía cạnh ít được nhắc đến khi nói về AI, đó là tài nguyên thiên nhiên, nhiên liệu, sức lao động của con người…

Là một nhà nghiên cứu cấp cao tại Microsoft Research, Kate Crawford đã đưa ra những lý giải thấu đáo về bản chất cũng như nguồn gốc của trí tuệ nhân tạo. Không chỉ khẳng định AI không hề thông minh như chúng ta tưởng tượng mà phần lớn phải dựa vào con người và thuật toán, Kate còn đưa ra bằng chứng cho thấy ngành công nghiệp này đang tiêu tốn lượng lớn tài nguyên của Trái Đất với các hệ thống khai thác và hậu cần khổng lồ.

Cuốn sách là lời nhắc nhở khẩn thiết của Kate rằng AI không phải là một công cụ kỹ thuật “thần thánh” được ban cho loài người. Thực chất, đó là cơ sở hạ tầng vật chất đang định hình lại Trái đất và tương lai nhân loại. Theo đó, những chi phí về môi trường, sức lao động cần phải được công khai và ý thức rõ rệt bởi cộng đồng lẫn những người làm chính sách, để đưa ra quyết định liệu chúng ta có muốn trả cái giá đó không.

Sóng thần công nghệ

Nếu như Bản đồ AI tập trung vào khía cạnh hình thành nên AI, thì cuốn Sóng thần công nghệ lại gợi lên một tương lai khi mà đạo đức và giá trị con người bị thách thức trước công nghệ. Câu chuyện về AI được kể bởi Mustafa Suleyman, đồng sáng lập công ty DeepMind về AI của Google và là một trong những người có ảnh hưởng nhất trong lĩnh vực AI hiện nay.

Giống những cơn sóng lớn ở xa tầm mắt khiến chúng ta tưởng rằng trời đang yên bình, một khi chúng vào bờ, những công nghệ mới sẽ làm thay đổi hoàn toàn những gì có trên mặt đất. Với niềm tin về những biến động sắp tới, tác giả Mustafa đã đưa ra những phân tích sâu sắc về cơ hội, thách thức và những tình huống khó xử về mặt đạo đức nảy sinh từ sự tiến bộ không ngừng của AI. Qua đó, ông cũng kêu gọi chúng ta cần chuẩn bị từ ngay bây giờ để không rơi vào thế bị động khi làn sóng công nghệ này thật sự ập đến.

Cuốn sách được trao giải Sách Hay 2024 ở hạng mục tác phẩm dịch chủ đề Quản trị.

Chiến trường bán dẫn

Nếu cán cân quyền lực của thế kỷ 20 xoay quanh tài nguyên dầu mỏ, thì đến thế kỷ 21, cuộc chiến này chuyển sang một thứ còn quan trọng và khan hiếm hơn: vật liệu bán dẫn.

Theo khảo sát của TS Phạm Sỹ Thành (nguyên Giám đốc Chương trình Nghiên cứu kinh tế Trung Quốc thuộc VEPR) và TS Nguyễn Tuệ Anh (chuyên gia chính sách công tại Anh), cuộc đua bán dẫn đã tăng tốc mạnh mẽ trong vòng 5 năm qua. Đối với Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc hay Liên minh châu Âu (EU), đây được coi là một hợp phần của an ninh quốc gia và phát triển chiến lược.

Nếu một ngành công nghiệp có thể ảnh hưởng đến cán cân quyền lực thế giới, vậy các quốc gia đang làm gì với nó? Cuốn sách Chiến trường bán dẫn của hai tác giả Phạm Sỹ Thành và Nguyễn Tuệ Anh đã vén màn bí mật về cuộc đua không khoan nhượng giữa các cường quốc nhằm kiểm soát một trong những ngành công nghiệp quan trọng nhất của thế giới.

Chiến trường bán dẫn đào sâu các cách thức chạy đua giữa các quốc gia, tập đoàn, đặc biệt là hai cường quốc đối trọng Trung Quốc và Mỹ. Không chỉ tập trung vào những thành công rực rỡ, cuốn sách còn phân tích những thất bại và bài học lớn mà cả Mỹ và Trung Quốc đã trải qua trong hành trình 70 năm qua.

Những câu chuyện về sự trỗi dậy và sụp đổ của các tập đoàn công nghệ lớn, mặc dù có sự hỗ trợ của nhà nước, là lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự cần thiết của chiến lược dài hạn, tầm nhìn xa và sự đầu tư liên tục vào nghiên cứu và phát triển.

Sức mạnh vô hạn

Giải tích toán học là một chủ đề ít được chúng ta ứng dụng sau khi rời ghế nhà trường. Nhưng với Sức mạnh vô hạn, Steven Strogatz cho thấy những khía cạnh kỳ diệu của toán học đã làm thay đổi vĩnh viễn lịch sử thế giới. Không chỉ được xem là ngôn ngữ của vũ trụ, nó còn hiện diện ở khắp nơi trong đời sống hiện đại như điện thoại di động, máy tính, GPS,...

Nhìn lại lịch sử thế giới một lần nữa qua lăng kính toán học, Sức mạnh vô hạn kể lại việc phép tính đã trêu ngươi và làm kinh ngạc những nhà phát minh tài ba như thế nào, bắt đầu từ những tia sáng đầu tiên của nó ở Hy Lạp cổ đại cho đến việc phát hiện ra sóng hấp dẫn - một hiện tượng được tiên đoán bởi giải tích.

Theo GS Hà Huy Khoái, đây vừa có thể được xem là giáo trình cơ bản về giải tích toán học, vừa có thể xem như cuốn tiểu thuyết lịch sử về những phát minh quan trọng trong lịch sử loài người. Cuốn sách được trình bày với các hình ảnh, các ẩn dụ và những giai thoại nhằm đưa giải tích toán học đến với độc giả phổ thông, đồng thời làm nổi bật một số phương trình và chứng minh nổi tiếng từng được con người tạo ra.

Điều gì đó ẩn sâu

Điều gì đó ẩn sâu là một cuốn sách thú vị về cơ học lượng tử và thuyết đa vũ trụ. Là một nhà vật lý lý thuyết và triết gia, tác giả Sean Carroll đã khéo léo biến cơ học lượng tử, vốn bị xem là khó hiểu kể cả đối với các nhà vật lý, trở thành một chủ đề đáng thảo luận và suy ngẫm.

Sách được chia làm 3 phần chính. Trong đó, phần đầu chỉ ra những bước tiến trong việc thấu hiểu cơ học lượng tử và nhấn mạnh việc cần phải gạt bỏ các định kiến thường gặp.

Tiếp theo, ông đi sâu vào cách diễn giải đa Vũ Trụ về cơ học lượng tử, lý thuyết được ông ủng hộ và xem như một cách tiếp cận thuần túy nhất về cơ học lượng tử hiện nay. Sau cùng, ông bổ sung thêm nhiều lý thuyết khác với sự cân nhắc của bản thân.

Với niềm đam mê dành cho khoa học, Sean Carroll đã đem đến một tác phẩm thú vị mà táo bạo, sẵn sàng vạch ra những sai lầm lẫn định kiến trong giới khoa học trong nhiều thập kỷ. Theo Sean Carroll, cuốn sách chính là nỗ lực của ông nhằm lấy lại vị thế của cơ học lượng tử như "trái tim và linh hồn của vật lý hiện đại"

Khởi nguyên của vũ trụ

Chủ đề về khởi nguyên luôn có sức hút lớn đối với những bộ óc tò mò về thế giới và con người. Kết hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau, tác phẩm cập nhật những khám phá và phát hiện mới nhất trong ngành vật lý thiên văn. Việc vận dụng nhiều nhánh khác nhau của khoa học để tìm lời giải đáp cho câu hỏi “Ta đến từ đâu?” đã mang lại cho các nhà nghiên cứu một nguồn sức mạnh mới để tìm hiểu về cách thức vận hành của vũ trụ.

Với phong cách viết lôi cuốn, dễ hiểu và nét hóm hỉnh đặc trưng, Neil deGrasse Tyson được ví như người kế thừa của Carl Sagan trong việc hòa trộn giữa tri thức và sức mạnh giao tiếp.

Cơ thể người

Cơ thể người là cuốn sách gần đây của Bill Bryson, tác giả của công trình nổi tiếng Lược sử về vạn vật. Điểm nhấn của cuốn sách này nằm ở hành trình khám phá cơ thể con người với sự pha trộn giữa sinh học, y học và nhân học.

Cuốn sách được chia làm 23 chương. Mỗi chương của cuốn sách cung cấp một cái nhìn chi tiết và dễ hiểu về các bộ phận và chức năng của cơ thể, từ góc độ sinh học đến y học, với lối viết hài hước và giàu thông tin.

Bên cạnh đó, cuốn sách cũng đi sâu vào các bệnh lý phổ biến, như ung thư, bệnh tim mạch, và tiến trình lão hóa, giúp độc giả hiểu rõ hơn về các mối đe dọa sức khỏe mà cơ thể phải đối mặt.

Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao

Nổi tiếng với phong cách viết sách khoa học đầy chất thơ, tác giả Trịnh Xuân Thuận đem đến một cuốn từ điển mới lạ, tựa một cẩm nang khám phá ngôn ngữ của bầu trời.

Trước hết, cuốn sách đề cập đến các mục từ mô tả thế giới lạ lùng và kỳ diệu của vật lý thiên văn, chẳng hạn sao lùn trắng là gì, rồi các pulsar, lỗ đen vũ trụ hay các chuẩn tinh (quasar). Ngoài ra, nó cũng bao gồm các mục từ nói về nguồn gốc của nhân loại - những “hạt bụi” của các vì sao.

Tất cả tạo nên một thiên sử thi hùng tráng của vũ trụ, một bức họa tráng lệ không ngừng được tô điểm bởi những thay đổi trải trong khoảng 14 tỷ năm.

Cuốn sách được trao giải tại Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII năm 2024.

10 tác phẩm văn học Việt nổi bật Văn học Việt năm 2024 ghi nhận đa dạng thể loại tiểu thuyết, truyện ngắn, tản văn, bút ký… từ các nhà văn thuộc nhiều thế hệ. 05:41 28/12/2024

10 tác phẩm lịch sử nổi bật Trong năm vừa qua, nhiều tác phẩm lịch sử ấn tượng đã được ra mắt. Trong đó có tác phẩm đã cán một vạn bản 06:11 27/12/2024