Tháng 3/2007, cảnh sát Nhật Bản châm ngòi cho làn sóng chỉ trích trong nước vì để nghi can giết người Tatsuya Ichihash (32 tuổi) trốn thoát “ngay trước mũi” khi ập vào căn hộ của y ở Ichikawa, tỉnh Chiba.
Ichihashi bị truy nã gắt gao vì là nghi can số một của vụ cưỡng hiếp, giết hại cô giáo người Anh Nova Lindsay Hawker (22 tuổi) và phi tang xác cô. Cảnh sát đã tìm thấy một phần thi thể của Hawker trong bồn tắm chứa đầy cát trên ban công căn hộ của nghi phạm. Hơn 2,5 năm sau, khoảng giữa năm 2009, cảnh sát mới phát hiện dấu vết và bắt được Ichihashi.
Kể từ khi bị bắt, mặc dù cảnh sát tuyên bố có hàng loạt bằng chứng mạnh mẽ về sự liên quan của Ichihashi với cái chết của Hawker, Ichihashi vẫn im lặng và sau đó bác bỏ mọi cáo buộc.
Mãi đến tháng 11/2011, tức là 4,5 năm sau khi vụ án xảy ra, Tatsuya Ichihashi mới bị kết án tù chung thân vì tội hãm hiếp và giết Hawker.
 |
| Nova Lindsay Hawker, sinh viên đại học Leeds (Anh), bị sát hại tại Chiba năm 2007. Ảnh: DailyMail. |
Vụ án của Ichihashi thu hút sự chú ý của dư luận Nhật Bản và quốc tế, không chỉ vì quá trình điều tra tưởng có lúc rơi vào ngõ cụt và vì sự theo đuổi tìm công lý quyết liệt của gia đình nạn nhân. Quá trình xét xử vụ này được cho là cuộc thử nghiệm quan trọng đối với hệ thống tư pháp hình sự của Nhật Bản vừa được cải cách, bao gồm việc giam giữ và thẩm vấn nghi can.
Quy định của luật pháp
Luật pháp Nhật Bản cho phép cảnh sát bắt giữ và thẩm vấn Ichihashi trong 23 ngày đối với mỗi cáo buộc trước khi buộc tội nghi can. Khi một cáo buộc mới được đưa ra vào ngày mà giai đoạn y bị giam giữ vì cáo buộc đầu tiên kết thúc, Ichihashi có thể sẽ bị tra hỏi thêm 23 ngày nữa.
Thông thường, nghi phạm bị giam giữ tại đồn cảnh sát suốt cả giai đoạn này. Ichihashi cũng vậy, nhưng nhất quyết không khai điều gì với cảnh sát.
 |
| Thủ phạm Tatsuya Ichihashi. Ảnh: PA |
Khi đó, gia đình nạn nhân rất nóng lòng, trong khi dư luận Nhật Bản cho rằng những vụ án trong quá khứ cho thấy cảnh sát sẽ không bó tay, mà “sẽ làm việc chăm chỉ” để buộc Ichihashi phải thừa nhận từng tội danh cũng như động cơ gây án.
Ở Nhật Bản, cảnh sát không được “dùng hình” để bắt nghi can khai báo. Tuy nhiên, các luật sư của Ichihashi cáo buộc trên báo chí rằng “trong thời gian bị giam giữ thẩm vấn, Ichihashi bị đe dọa tử hình nếu không nói” và sự im lặng của nghi can là “do mệt mỏi và căng thẳng”.
Phải đến nhiều tháng, một trong những luật sư của nghi can tuyên bố Ichihashi đã thừa nhận có liên quan đến cái chết của nạn nhân, nhưng y không định giết cô giáo và đã cố gắng hô hấp nhân tạo.
Áp lực của công luận
Một sức mạnh nữa gây áp lực điều tra là truyền thông và cha mẹ của nạn nhân Hawker hiểu rất rõ điều này. Cha mẹ của Hawker, dù ở tận Anh, cố gắng hướng sự chú ý của truyền thông vào vụ án của con gái ngay từ đầu. Họ nêu quan điểm và chia sẻ thông tin với báo chí và đến tận Nhật Bản nhiều lần để lên tiếng.
Gia đình Hawker đã đến thăm lần nữa một năm sau khi cô qua đời, nhắc nhở các phương tiện truyền thông làm sống lại vụ án này và lên tiếng buộc Ichihashi tự nộp mình.
Mặc dù cha của nạn nhân, ông Bill Hawker tỏ ra không hẳn hài lòng với tiến trình truy nã và điều tra thủ phạm, ông vẫn nhấn mạnh rằng "chúng tôi không đến đây để chỉ trích cảnh sát Nhật Bản."
Gia đình nạn nhân trở lại vào dịp tưởng niệm thứ hai ngày Hawker mất và cha của cô còn quay trở lại Nhật Bản vào cuối năm đó, một tháng sau khi Ichihashi bị bắt, để bày tỏ lòng biết ơn.
Hệ thống "saiban-in" (bố trí quan toà)
Hệ thống luật pháp của Nhật Bản dựa trên luật dân sự. Theo luật hình sự Nhật Bản, bị cáo vô tội cho đến khi được chứng minh có tội và trách nhiệm cung cấp chứng cứ thuộc về công tố viên.
Vai trò của công tố viên là đưa ra các số liệu và thông tin cho tòa án để xác định sự phạm tội của bị can và yêu cầu tòa án xử lý theo quy định của pháp luật.
 |
| Gia đình nạn nhân, gồm bố mẹ và các chị em, quyết đòi công lý cho Hawker. Ảnh: BBC. |
Nếu công tố viên tin rằng cuộc điều tra đã đưa ra đủ bằng chứng cho thấy nghi can phạm tội, nghi can sẽ bị đưa ra xét xử trước tòa án. Các công tố viên ở Nhật nói chung không đưa vụ việc ra xét xử nếu họ chưa bị thuyết phục là họ có thể giành chiến thắng. Số liệu thống kê từ Bộ Tư pháp Nhật Bản cho thấy, từ năm 2002 đến năm 2011, tỷ lệ kết án ở Nhật Bản sau khi có bản cáo trạng là hơn 99%.
Vụ Tatsuya Ichihashi được các phương tiện truyền thông đề cập rộng rãi, có thể là một thử nghiệm cho hệ thống bố trí thẩm phán (saiban-in) của Nhật Bản, có hiệu lực vào tháng 5/2009.
Theo hệ thống này, sáu thành viên của công chúng được lựa chọn để tham gia vào các vụ xét xử những vụ án hình sự nghiêm trọng mà bị can không thừa nhận có tội.
Một trong những mục đích của hệ thống là tăng cường sự tham gia của công dân vào quá trình xét xử. Cùng với ba thẩm phán chuyên nghiệp, các thẩm phán được bố trí sẽ quyết định về việc nghi can có tội, và khi thích đáng, bản án sẽ được áp dụng.
Khi Ichihashi bị buộc tội giết người, các thẩm phán chuyên nghiệp và thẩm phán được bố trí sẽ phải cân nhắc việc tuyên án tử hình anh ta, tù chung thân hay tù giam có thời hạn không dưới 5 năm.
Trên thực tế, hình phạt cho đến nay tại Nhật Bản, rất hiếm khi thủ phạm bị kết án tử hình vì chỉ giết chết một nạn nhân. Tính đến năm 2010, trong số 111 thủ phạm bị tử hình, có chưa đến 10 tên đã giết hại chỉ một người, kể cả tiền án.
Vào ngày 21/7/2011, Tatsuya Ichihashi bị Tòa án quận Chiba kết án tù chung thân vì tội giết Lindsay Hawker. Gia đình Hawker đã yêu cầu hình phạt tử hình cho Ichihashi, nhưng tòa cảm thấy rằng hình phạt tử hình không thích hợp vì Ichihashi không có tiền án tiền sự và ở tuổi 32 vẫn có cơ hội phục hồi nhân phẩm.
