Đoạn video ghi lại cảnh một người đàn ông 22 tuổi (Eric Quintinita Sison) bị giết hồi tháng trước lan truyền rộng rãi trên các phương tiện truyền thông. Theo các quan chức địa phương, vào thời điểm đó, cảnh sát đang truy tìm những kẻ buôn ma túy ở thành phố Pasay, thuộc vùng thủ đô Manila.
Trong video, người ta thấy âm thanh của súng sau tiếng la hét: "Đừng làm điều đó, tôi sẽ đầu hàng!".
Một tấm biển với những dòng chữ viết tay đặt gần quan tài của nạn nhân có ghi: "Công lý cho Eric Quintinita Sison". Đây là tấm biển hiếm hoi phản đối chiến dịch tiêu diệt ma túy mạnh tay khiến cho số lượng người chết gia tăng một cách đột biến mà tổng thống Philippines phát động kể từ ông lên nắm quyền cách đây hơn 2 tháng.
Vào tuần trước, số người thiệt mạng tính từ 1/7 đã đạt 2.400. Trong đó, 900 người chết trong chiến dịch tiêu diệt của cảnh sát, phần còn lại “đang được điều tra", một cụm từ mà các nhà hoạt động nhân quyền đánh giá là một cách nói giảm nói tránh cho hành vi giết người ngoài vòng pháp luật của cảnh sát nước này. Văn phòng Tổng thống Duterte không phản hồi về báo cáo này.
Người phản đối bị tấn công
Theo Reuters, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Nội bộ (IAS) và Ủy ban Nhân quyền (CHR) lấy làm tiếc vì những vụ giết người mà họ có thể điều tra chỉ là một phần nhỏ.
Trong khi đó, tiếng tăm từ chiến dịch của ông Duterte và bầu không khí sợ hãi bao trùm vì những lần đổ máu đã khiến nhiều người dân cùng nhau im lặng mặc dù có bất đồng. Hiếm ai trong số những người có mặt tại buổi cầu nguyện ở Manila gần đây dám đứng lên phản đối những vụ giết người ngoài vòng pháp luật.
Ngay cả khi số người chết tăng, tỷ lệ ủng hộ tổng thống Duterte theo một cuộc thăm dò tháng 7 của Pulse Asia vẫn đạt 91%.
 |
| Giám đốc Cảnh sát Quốc gia Philippines Ronald Dela Rosa cùng các cảnh sát và quan chức thiêu hủy lượng ma túy thu giữ được trong chuyến thăm của ông đến Trại Dangwa ở La Trinidad tỉnh Benguet, phía bắc Manila ngày 2/9. Ảnh: Reuters |
Ông Duterte thậm chí còn tấn công người chỉ trích chiến dịch của mình, như trường hợp của nữ thượng nghị sĩ Leila de Lima. Bà de Lima thành lập nhóm điều tra thuộc Thượng viện Philippines về các biện pháp tiêu diệt ma túy của tống thống. Ông Duterte đã cáo buộc bà de Lima nhận hối lộ của trùm ma túy và có quan hệ bất chính với tài xế riêng.
"Tổng thống là người duy nhất có thể ngăn chặn điều này (hành vi giết người ngoài vòng pháp luật)”, bà de Lima nói. Nữ nghị sĩ cũng lên án những gì mà bà cho là "điên cuồng" khi viện dẫn trường hợp một bé gái 5 tuổi bị bắn vào đầu trong chiến dịch truy quét quyết liệt này.
"Làm sao chúng ta có thể tiếp tục chịu đựng những cảnh tượng như vậy trước khi thực sự bắt đầu lên tiếng phản đối chúng?", de Lima trăn trở.
Còn đối với các nhà phê bình nước ngoài, ông Duterte thể hiện sự khinh miệt bằng những ngôn từ khó nghe.
Ông chỉ trích Liên Hợp Quốc sau khi cơ quan này lên án chiến dịch làm tăng số lượng người chết một cách bất thường. Duterte cũng từ chối một cuộc gặp với Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki Moon tại hội nghị thượng đỉnh ở Lào tuần trước.
Duterte sẽ gặp Tổng thống Mỹ Barack Obama tại Lào vào ngày 6/9, dù trước đó ông tuyên bố sẽ không nhận bất kỳ lời thuyết giảng nào về nhân quyền từ người đồng cấp. Tổng thống Philippines khẳng định Mỹ cũng có tình trạng "người da đen bị bắn ngay cả khi họ đã nằm xuống”.
Mọi người đều sợ hãi
Tổng thống Duterte có thể tăng cường các hoạt động trấn áp sau vụ đánh bom hôm 2/9 vào một khu chợ ở thành phố Davao làm 14 người thiệt mạng. Chính phủ Philippines cáo buộc nhóm phiến quân Abu Sayyaf đứng sau vụ việc.
Đây là nhóm phiến quân có liên quan đến IS mà ông Duterte từng thề tiêu diệt. Cuộc chiến chống buôn bán ma túy ở Philippines đang khiến cho các lực lượng chống đối nổi lên khắp nơi và cuộc tấn công chợ đêm đã nhanh chóng dẫn đến những tin đồn về âm mưu sát hại tổng thống.
Philippines đã ban bố tình trạng "vô pháp luật" toàn quốc sau vụ nổ ở Davao, cho phép tăng cường quân đội nhằm hỗ trợ cảnh sát chống tội phạm và khủng bố. Điều này cho thấy Duterte đã nhanh chóng phổ biến trên phạm vi cả nước mô hình chống tội phạm mạnh tay vốn được ông tiên phong từ khi còn là thị trưởng thành phố Davao.
Hiện nay, trên khắp Philippines, danh sách những người bị tình nghi sử dụng ma túy được các tổ trưởng dân phố cung cấp. Việc này càng tăng thêm cảm giác sợ hãi và ngờ vực giữa những người dân sống cùng một khu phố.
 |
| Người thân và bạn bè đứng bên quan tài của Eric Quintinita Sison. Ảnh: Reuters |
Các chính trị gia dường như cũng im lặng. Và cuộc điều tra của Thượng viện do bà de Lima dẫn đầu chỉ mang tính chất kiến nghị mà không thể ngăn chặn những hành vi giết người ngoài vòng pháp luật đó.
Các nhà điều tra quá tải
Ông Leo Angelo Leuterio, người đứng đầu IAS, nói rằng trách nhiệm của cơ quan ông là điều tra tất cả những vụ xả súng liên quan đến cảnh sát. Nhưng với khoảng 170 nhà điều tra trên toàn quốc, IAS chỉ có thể điều tra khoảng 30% trong số 30 trường hợp xảy ra mỗi ngày.
“Các nguồn lực của IAS đang bị hao mòn”, ông Leuterio nói.
Bản thân Leuterio là một cảnh sát từng có 13 năm kinh nghiệm trong nghề tại Davao. Ông khẳng định không thiên vị và nắm trong tay hồ sơ theo dõi sa thải của hàng trăm cán bộ có hành vi sai trái.
Ủy ban Nhân Quyền (CHR) đang xem xét hồ sơ của 259 vụ giết người trong tổng số 2.000 vụ phát sinh từ ngày 1/7. Đội pháp y gồm 14 người "ngập” trong khối lượng công việc quá lớn và các điều tra viên chỉ có thể xử lý được 12 hồ sơ vụ án.
Ủy ban này cho biết trở ngại lớn nhất của họ là việc tìm kiếm nhân chứng.
Harrah Kazuo là một nhân chứng đã công khai xuất hiện. Theo một báo cáo của CHR, chồng và cha chồng của cô từng bị đánh đập nặng nề rồi bắn chết tại một trạm cảnh sát. Kazuo nói rằng cảnh sát vào nhà của họ mà không có giấy phép, thậm chí họ lột đồ lót của con cô, một đứa trẻ chỉ mới biết đi để tìm kiếm ma túy.
Phía cảnh sát không bình luận về hành động của họ trong nhà Kazuo, nhưng 2 cảnh sát đã bị bắt giữ và buộc tội giết người trong vụ việc này. Chính Kazuo đã đứng ra làm nhân chứng và được CHR bảo vệ.
Cô là một nhân chứng hiếm hoi dám đưa ra lời phản đối trong một xã hội mà nhiều người còn sợ hãi.
Ngày 29/8, cảnh sát nói với báo giới rằng họ đã bắn một nghi phạm ma túy ở Tondo, quận nghèo và đông dân phía nam Manila. Khi được hỏi về sự việc, một người hàng xom chỉ nói: “Xin lỗi, anh bạn. Tôi chẳng nghe thấy tiếng súng nào cả”. Sau đó, người này bỏ đi, dù người ta có thể thấy một tấm nệm dính đầy máu ở trong phòng.
