Kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ nhất diễn ra trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn còn phức tạp. Quốc hội đã quyết định tổ chức vừa họp trực tiếp tại Nhà Quốc hội (Hà Nội), vừa trực tuyến tới các đoàn đại biểu Quốc hội ở các địa phương.
Dù phải họp trực tuyến, không vì vậy mà không khí nghị trường kém sôi động. Nhất là khi Quốc hội đang bàn luận một trong những vấn đề lớn, khó, chưa từng có tiền lệ. Đó là các chính sách tài khóa và tiền tệ phục vụ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội trị giá 350.000 tỷ đồng. Đây được coi là chính sách đặc biệt quan trọng để giúp đất nước vượt qua những khó khăn do dịch Covid-19 gây ra.
Với hàng trăm ý kiến thảo luận trực tiếp và trực tuyến, từ thảo luận ở tổ đến thảo luận toàn thể tại hội trường, các đại biểu Quốc hội đã thể hiện vai trò và trách nhiệm của mình trước những vấn đề lớn của đất nước. Các ý kiến phản biện, góp ý được đánh giá chất lượng, trách nhiệm, được nghiên cứu kỹ lưỡng. Đây là tiền đề quan trọng để các cơ quan soạn thảo, thiết kế chính sách có những chỉnh sửa phù hợp.
Lo ngại đầu cơ, lợi dụng chính sách
Trong phần thảo luận tại tổ của mình, đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang) dùng từ “yên tâm” khi nói về tờ trình của Chính phủ về các chính sách tài khóa và tiền tệ. Ông nhấn mạnh chương trình phục hồi kinh tế cơ bản đáp ứng được yêu cầu và đòi hỏi đặt ra cho mục tiêu phục hồi và phát triển kinh tế sau đại dịch.
Tuy nhiên, ông lại không "yên tâm" khi nhắc đến 5 yếu tố quan ngại mà các chính sách tài khóa - tiền tệ có thể gây ra. Một trong những vấn đề đó là tình trạng đầu cơ, bong bóng bất động sản và chứng khoán.
“Chương trình phục hồi kinh tế chưa tung ra mà chứng khoán và bất động sản đã sốt nóng. Giá tăng không chỉ tạo ra bong bóng trong ngắn hạn mà còn có thể dẫn đến sự đổ vỡ trong tương lai”, ông Lâm cảnh báo.
 |
| Đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang). Ảnh: Quochoi. |
Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách bày tỏ quan ngại về 5 yếu tố trong chương trình phục hồi kinh tế. Thứ nhất là việc đảm bảo cân đối các nền tảng vĩ mô, đặc biệt là nợ công, nợ Chính phủ và lạm phát. Thứ hai là vấn đề nợ xấu, nếu không thận trọng sẽ làm tăng nợ xấu, kìm hãm sự phát triển kinh tế.
Thứ ba, ông Lâm quan ngại đến vấn đề đầu cơ, bong bóng tài chính, bong bóng bất động sản. Ông Lâm lo ngại chứng khoán và bất động sản "sốt nóng" có thể dẫn đến sự đổ vỡ trong tương lai.
Vị đại biểu Bắc Giang cũng nhấn mạnh khi giá đất tăng quá cao, doanh nghiệp cần mặt bằng kinh doanh thì phải chi trả chi phí rất cao, làm ảnh hưởng đến tính hấp dẫn đầu tư.
Ông cũng dẫn kết quả một cuộc giám sát về đất đai năm 2020 cho thấy tỷ lệ các lô đất và căn hộ đang triển khai mới tung ra sản phẩm chỉ là 16%. Trong khi đó, mức đưa vào sử dụng mới 3%, gây ra một sự lãng phí lớn cho xã hội.
Thứ tư, ông Lâm lo ngại yếu tố lãng phí, thất thoát khi tung ra các gói đầu tư công. Ông lý giải nhiều dự án đầu tư công luôn tiềm ẩn thất thoát, tham nhũng. Khi đó nền kinh tế lại chịu hậu quả, hệ số ICOR sẽ tăng lên rất cao.
 |
| Chương trình phục hồi kinh tế sẽ gồm chính sách tài khóa và tiến tệ, trị giá khoảng 350.000 tỷ đồng. Ảnh: Phạm Ngôn. |
Thứ năm, ông Lâm quan ngại khi tung ra các gói đầu tư công thì hình thức đối tác công - tư (PPP) bị bỏ rơi, hay nói cách khác, đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư đang bị bỏ rơi.
Đại biểu đề xuất cần tăng thu, giảm chi, tăng sự an toàn của các chỉ số như nợ công, nợ Chính phủ. Ngoài ra cần đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, giám sát, tránh thất thoát, lãng phí, ngăn ngừa biểu hiện nợ xấu, đầu cơ, bong bóng chứng khoán, bất động sản.
Đại biểu cũng đề xuất Chính phủ phủ cần có sự quan tâm tới hình thức đầu tư đối tác công - tư (PPP), không bỏ rơi hình thức đầu tư này, giúp huy động nguồn lực xã hội vào những dự án, công trình lớn của đất nước.
Bài toán hiệu quả và cam kết đầu ra của chính sách
Hiệu quả và cam kết sản phẩm đầu ra của các chính sách tài khóa và tiền tệ lại là điều mà đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) quan tâm. Đại biểu cho rằng mục tiêu cốt yếu của chương trình là chấp nhận bội chi, chấp nhận đi vay để sau một thời gian nhất định sẽ thu được chi phí lớn hơn.
“Vấn đề hiệu quả thực tế chương trình phải đạt được là trả lời câu hỏi: Với hơn 346.000 tỷ đồng, chúng ta sẽ thu lại kết quả gì? Và với mục tiêu như vậy, chương trình cần quy định rõ hiệu quả nguồn lực, hiệu quả đầu ra?”, bà Mai đặt câu hỏi.
Theo đại biểu, khi đối chiếu với nội dung nghị quyết, vấn đề này chưa được cụ thể hóa. Bà nhấn mạnh nếu không có cam kết về kết quả đạt được thì khó có thước đo chính xác để đánh giá hiệu quả.
Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai kiến nghị cần bổ sung căn cứ nguyên tắc, tiêu chí cụ thể để phân bổ đầu tư nguồn lực tương ứng với từng gói chính sách. Về danh mục dự án, đại biểu đề nghị tập trung vào 2 lĩnh vực cụ thể, gồm những ngành nghề bị ảnh hưởng nặng nề nhất do đại dịch và những ngành nghề có ý nghĩa thúc đẩy tăng trưởng quan trọng nhất.
“Chúng ta chấp nhận rủi ro nhưng cũng cần có những bước đi thực sự vững chắc, cốt lõi chúng ta cần đạt được là hiệu quả thực chất”, đại biểu nói.
    |
| Các đại biểu Quốc hội thảo luận sôi nổi về các chính sách tài khóa và tiền tệ. Ảnh: Quochoi.vn. |
Trong khi đó, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thủy đánh giá Chính phủ đã chủ động, khẩn trương và cầu thị trong quá trình xây dựng chính sách tài khóa tiền tệ.
Nữ đại biểu quan tâm đến người lao động và thị trường lao động. Theo đại biểu, cuộc suy thoái kinh tế lần này đã để lại hậu quả nặng nề đến thị trường lao động và người lao động. Tình trạng mất việc, giãn, giảm việc làm rất rõ.
Bà cũng nêu nghịch lý hiện nay là thị trường lao động, nơi cần người lao động thì không có, nơi có thì không cần. Đại biểu kiến nghị tăng gói hỗ trợ cho người lao động, cả chính thức và phi chính thức; hỗ trợ tiền xây nhà ở cho công nhân; hỗ trợ xét nghiệm, đi lại, tư vấn cho người lao động khi trở lại làm việc.
Trong khi đó, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) cho rằng khi đầu tư y tế cơ sở thì phải có tiêu chí rõ ràng xã nào đạt tiêu chuẩn. Ông cho rằng nên nghiên cứu rà soát những xã đặc biệt khó khăn, có kế hoạch đầu tư trước. Đại biểu cũng cho rằng cần đầu tư cho trung tâm y tế, bệnh viện tuyến huyện sẽ phát huy nhanh tác dụng hơn.
Đại biểu Hải cũng cho rằng cần hỗ trợ cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất kinh doanh, với gói tiền tệ gần 40.000 tỷ đồng, cấp bù lãi suất 2%/năm. Tuy nhiên, ông cho rằng cần có trọng tâm trọng điểm, vào những lĩnh vực chịu ảnh hưởng như du lịch, vận tải, đặc biệt là vận tải hành khách, dịch vụ nhà hàng, khách sạn, ăn uống, tạo việc làm…
“Chúng ta cũng cần kiểm soát chặt chẽ việc hỗ trợ, tránh tiền đổ vào đầu tư bất động sản và những lĩnh vực rủi ro khác, làm cho suy giảm nền kinh tế”, ông nói.
Tranh luận đầu tư vào hạ tầng
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng tờ trình của Chính phủ mới tập trung quá nhiều vào chính sách tài khóa, trong khi chính sách tiền tệ chưa đáp ứng kỳ vọng, chưa nêu chi tiết trong tờ trình.
“Cần đánh giá thêm vai trò của chính sách tiền tệ, nếu thêm thì cần thêm bao nhiêu. Ngoài việc hỗ trợ 2% lãi suất thì cần chính sách gì nữa”, ông nói.
Trong chính sách tài khóa, ông An tập trung phân tích đến việc sử dụng 103.000 tỷ đồng cho hạ tầng giao thông và 14.000 tỷ đồng cho hạ tầng y tế. “Tổng số đầu tư 240.000 tỷ đồng từ ngân sách, chủ yếu lại sử dụng cho hạ tầng là chính. Tôi cho rằng quy mô dành cho hạ tầng là quá lớn”, ông An nhận định.
| MỘT SỐ KHOẢN CHI TRONG CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA VÀ TIỀN TỆ | |||||
| Nhãn | Bảo đảm an sinh xã hội và hỗ trợ việc làm | Đầu tư nâng cao năng lực y tế | Hỗ trợ phục hồi doanh nghiệp | Phát triển cơ sở hạ tầng | |
| Tỷ đồng | 53000 | 60000 | 110000 | 114000 | |
Theo đại biểu, Chính phủ đề xuất dành 72.000 tỷ hoàn thiện các tuyến còn lại của đường cao tốc Bắc - Nam, còn lại dành cho một số sự án khác.
Ông đặt câu hỏi khi mục đích của chương trình phục hồi kinh tế là tập trung vào các lĩnh vực cấp bách và giải ngân được ngay, chính sách sớm đi vào cuộc sống được ngay trong vòng 2 năm. Tuy nhiên, nếu đầu tư quá nhiều vào làm đường cao tốc thì phải đến 2025 mới hoàn thành, đồng nghĩa khi đó tiền mới giải ngân hết.
Ngược lại, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) lại mong muốn dành nhiều nguồn lực hơn nữa cho các dự án hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông. Ông dùng tư "tha thiết" để đề xuất ưu tiên xây dựng tuyến cao tốc nối Biên Hòa (Đồng Nai) với Vũng Tàu bằng hình thức đầu tư công, thay vì đầu tư theo đối tác công - tư (PPP) như được phê duyệt chủ trương ban đầu.
Dự án có vai trò đặc biệt quan trọng, phát huy liên kết vùng, nối các trung tâm kinh tế lớn như Bình Dương, TP.HCM và Đông Nai với cụm cảng Cái Mép - Thị Vải. Mặt khác, đường này sẽ giúp kết nối cảng hàng không quốc tế Long Thành trong tương lai, thúc đẩy kinh tế của nhiều tỉnh phía Nam.
    |
Chủ đề đầu tư vào cơ sở hạ tầng được cái đại biểu Quốc hội quan tâm thảo luận. Ảnh: Quốc Nam. |
Tương tự, đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Thái Bình) đề nghị trong gói cơ sở hạ tầng cần ưu tiên những tuyến cao tốc mang tính quan trọng, giải quyết các điểm nghẽn của nền kinh tế. Bà Dung cho rằng cao tốc qua tỉnh Thái Bình sẽ giúp tỉnh này có nhiều cơ hội phát triển.
Đại biểu Nguyễn Hải Dũng (Nam Định) cũng đề xuất đẩy nhanh tuyến đường này để giải quyết điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng cho các tỉnh phía nam đồng bằng sông Hồng. Dự án này dài 79 km, nằm trong quy hoạch đường bộ cao tốc Việt Nam, được phê duyệt năm 2016.
Nói về sự cấp thiết, ông Dũng cho biết hiện khu vực Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình chỉ có các tuyến theo hướng đông - tây nhưng chưa có tuyến tây bắc - đông nam, chưa có tuyến ven biển nào. Cao tốc sẽ giúp đẩy nhanh liên kết vùng, khai thác kinh tế biển, hỗ trợ tuần tra an ninh, quốc phòng.
Cũng liên quan đến cao tốc, đại biểu Lò Thị Luyến (Điện Biên) đề nghị Chính phủ ưu tiên dùng tiền để làm cao tốc cho các vùng núi phía Bắc như Bắc Kạn - Cao Bằng, Sơn La - Điện Biên...
Với vai trò cơ quan thẩm tra, Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá tác động đầy đủ, nhiều chiều của việc thực hiện các chính sách nêu trên đến tăng trưởng kinh tế, cân đối vĩ mô, lạm phát, nợ xấu… Ví dụ như phân tích rõ hơn về nhận định “tốc độ tăng trưởng GDP tăng thêm khoảng 2,9% năm 2022 và 0,2% năm 2023". Đồng thời, tác động đến lạm phát chưa được phân tích số liệu cụ thể; chưa có đánh giá đối với tình hình nợ xấu trong thời gian tới.
Cơ quan thẩm tra cũng cho rằng cần tính toán kỹ dư địa chính sách trong thời gian triển khai Chương trình và trong cả giai đoạn 2021-2025 để làm rõ khả năng ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và an ninh tài chính quốc gia.
