 |
Cuối tháng 12/2020, một Vệ binh Quốc gia ở Colorado trở thành trường hợp đầu tiên nhiễm biến thể mới của virus corona. Khi đó, biến thể B.1.1.7 từ Anh, vốn đang lây lan nhanh ở châu Âu, đứng trước nguy cơ bùng phát tại Mỹ.
Không chỉ vậy, các biến thể nguồn gốc tại Nam Phi và Brazil cũng ngấp nghé "xâm lấn" Mỹ. Tuy nhiên, một thảm kịch nhân đạo vì sự hoành hành rộng khắp của biến chủng ở các nước, như Brazil hay Ấn Độ, lại chưa xảy ra ở Mỹ. Điều này khiến giới khoa học chú tâm, và lao vào tìm kiếm câu trả lời, theo New York Times.
 |
| Mỹ đang chống chọi tương đối tốt trước các biến chủng mới của virus corona. Ảnh: AFP. |
Nước Mỹ tránh được thảm kịch
Sự kết hợp của các biến chủng xuất hiện trong thời điểm Mỹ dễ tổn thương nhất. Khi đó, người dân Mỹ vừa trở lại cuộc sống thường nhật sau kỳ nghỉ lễ, còn quá trình phân phối vaccine của Moderna và Pfizer-BioNtech đang gặp vấn đề.
Các nhà khoa học cảnh báo các biến thể mới - đặc biệt là B.1.1.7 - có thể dẫn đến làn sóng lây nhiễm thứ tư và tác động trực tiếp đến hệ thống chăm sóc sức khỏe, vốn đang căng mình trước sức ép Covid-19.
Tuy nhiên, viễn cảnh đó đã không xảy ra. Dù B.1.1.7 giờ đây có trong gần 3/4 tổng số trường hợp dương tính ở Mỹ, mối lo của các chuyên gia về sự tràn lan của những biến chủng mới cuối cùng cũng chỉ như một đốm sáng lập lòe.
Số ca mắc mới mỗi ngày trên toàn nước Mỹ bắt đầu giảm vào tháng 4. Hiện nay, con số này giảm hơn 85% so với thống kê kỷ lục hồi tháng 1.
"Con số này thật ít ỏi", ông Kristian Andersen, một nhà virus học tại Scripps Research, cho biết.
Bác sĩ Andersen và những chuyên gia khác xem các biến thể là mối nguy của dịch bệnh trong những tháng tới. Trong đó, họ đặc biệt lưu tâm đến biến thể khiến Brazil sụp đổ và đang phát triển nhanh chóng ở 17 bang của Mỹ.
Dù vậy, các chuyên gia cũng muốn tìm hiểu rõ hơn cách nước Mỹ tránh được viễn cảnh tồi tệ như Brazil và nhiều quốc gia khác trong thời gian vừa qua.
Họ tin rằng sự kết hợp của khẩu trang, các biện pháp giãn cách xã hội và cơ chế lây nhiễm theo mùa đã tạo ra đủ thời gian cho hàng chục triệu người Mỹ tiếp cận với tiêm chủng.
Khác với các loại biến thể còn lại, virus B.1.1.7 bất lực trước vaccine Covid-19.
Hoặc đơn giản hơn, như nhận xét của ông Nathan Grubaugh, một nhà dịch tễ học tại Đại học Yale, rằng: “Chúng ta đã gặp may. Vaccine đã cứu chúng ta".
Nước Mỹ có gặp may?
Sau khi B.1.1.7 xuất hiện vào cuối tháng 12, các đột biến đáng lo ngại khác lần lượt được các nhà khoa học xem xét.
Vào tháng 1, các nhà nghiên cứu ở California phát hiện ra một biến thể với 10 đột biến. Chúng đang phát triển mạnh ở bang này và bắt đầu lây lan sang các bang khác.
Các thí nghiệm cho thấy rằng loại virus này dễ lây nhiễm hơn và có thể chống lại phương pháp điều trị bằng kháng thể, vốn hoạt động tốt trước đó.
 |
| Bác sĩ Charles Chiu tại Đại học California, người phát hiện ra biến thể mới của virus ở bang này. Ảnh: New York Times. |
Trong những tháng tiếp theo, việc giảm sát các biến thể ở Mỹ đã được cải thiện đáng kể.
Hơn 28.800 bộ gen virus, chiếm gần 10% tổng số các ca dương tính, đã được cập nhật trên cơ sở dữ liệu trực tuyến quốc tế GISAID. Điều này cho phép các nhà khoa học quan sát sự cạnh tranh của các biến thể với nhau.
Khi đó, các biến thể từ California cho thấy sự suy giảm trong ba tháng tiếp theo, và chỉ còn xuất hiện ở phía bắc California. Thống kê ngày 24/4 mô tả loại virus này chỉ chiếm 3,2% số lượng ca nhiễm, trong khi tỷ lệ của B.1.1.7 đã tăng lên 66%.
Trong khi đó, các báo cáo cũng ghi nhận biến thể B.1.526 đang lan truyền nhanh chóng ở New York vào tháng 2. Trong nghiên cứu của bác sĩ Grubaugh ở Connecticut, tỷ lệ các nhiễm do B.1.526 gây ra đã tăng lên khoảng 35%.
Dù vậy, thực tế cho thấy B.1.1.7 vẫn đang chiếm ưu thế trước hầu như mọi biến thể từng được biết đến.
Bác sĩ Rochelle P. Walensky, giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ, cho biết B.1.1.7 chiếm đến 72% số ca nhiễm ở nước này. Còn bà Emma Hodcroft, một nhà dịch tễ học tại Đại học Bern, nói: “B.1.1.7 đang loại bỏ các biến thể khác".
Không rõ điều gì mang lại lợi thế cho B.1.1.7 so với những biến thể còn lại. Bà Angela Rasmussen, nhà virus học tại Đại học Saskatchewan (Canada), cho biết: “Đó có phải là biến thể nguy hiểm nhất không? Thật sự rất khó để khẳng định lúc này".
Bà Rasmussen nói rằng giới chuyên gia sẽ tiếp tục nghiên cứu về vấn đề trên.
Trong khi đó, Michigan là một trong số ít các bang ở Mỹ ghi nhận số lượng ca nhiễm gia tăng thời gian qua. Kết quả cho thấy biến thể B.1.1.7 thường xuất hiện ở đối tượng thanh thiếu niên trở lại trường sau kỳ nghỉ. Những người này từng chơi các môn thể thao đòi hỏi phải tương tác gần.
Bà Emily Martin, nhà dịch tễ học tại Đại học Michigan, cho biết: “Bởi vì virus dễ lây lan hơn, chúng tìm thấy kẽ hở trong các hoạt động mà thông thường vốn không nguy hiểm đến như vậy”.
Còn đó những mối lo
Sau kỳ nghỉ, người Mỹ trở nên thận trọng hơn khi đối mặt với virus. Dù khả năng lây lan của B.1.1.7 cao hơn khoảng 60% các dạng virus trước đó, phương thức lây lan của biến chủng này vẫn không khác biệt.
Do đó, hầu hết bang áp dụng các quy định đeo khẩu trang và hạn chế một phần hoạt động ăn uống trong nhà hàng. Bác sĩ Hodcroft nói: “B.1.1.7 dễ lây hơn, nhưng vẫn không thể vượt qua lớp khẩu trang. Vì vậy, chúng tôi có thể ngăn chặn sự lây lan của nó".
Dù vậy, một số chuyên gia khác vẫn chưa hết nghi ngại.
 |
| Brazil là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của Covid-19 với biến chủng P.1. Ảnh: Reuters. |
Bà Sarah Cobey, nhà nghiên cứu tại Đại học Chicago, không rõ tại sao chu kỳ của virus corona lại khiến chúng suy giảm vào giữa mùa đông, dù thực tế là các loại virus gây bệnh hô hấp đôi khi trải qua các chu kỳ theo mùa.
Bên cạnh đó, các chuyên gia băn khoăn chuyện nhiều loại biến thể lây lan mạnh mẽ ở các quốc gia khác vẫn chưa xuất hiện rộng rãi ở Mỹ.
Tại Nam Phi và một số quốc gia khác, B.1.351 là một mối lo thực sự. Nhưng ở Mỹ, mới chỉ có 1% các ca nhiễm dương tính với loại virus này hôm 28/1. Bên cạnh đó, dù biến thể P.1 đang tàn phá Brazil, chúng cũng chỉ chiếm khoảng 10% số lượng bệnh nhân Covid-19 ở Mỹ.
Các chuyên gia cho rằng các biến thể không thể vượt qua sự lây lan của B.1.1.7.
Ông William Hanage, nhà dịch tễ học tại Đại học Harvard, cho biết: “Tôi nghĩ do chúng không thực sự có nhiều lợi thế lây lan".
Trong khi đó, bác sĩ André Ricardo Ribas Freitas, một nhà dịch tễ học tại Brazil, lại cảnh báo: “Vấn đề chỉ là thời gian".
Tuy nhiên, ông Nels Elde, một chuyên gia tại Đại học Utah, nói rằng nên tập trung vào việc kiềm chế virus thay vì băn khoăn về biến thể khác nhau.
Mỹ là quốc gia có nguồn cung vaccine dồi dào. Điều này góp phần khiến các biến thể của virus corona trở thành mối quan tâm học thuật hơn là một nguyên nhân gây lo lắng trong xã hội.
 |
| Mỹ là quốc gia có nguồn cung vaccine điều trị Covid-19 dồi dào. Ảnh: New York Times. |
Các loại vaccine của Mỹ có thể kém hiệu quả hơn một chút đối với các biến thể được xác định ở Nam Phi và Brazil. Dù vậy, chúng vẫn tỏ ra hiệu quả trước tất cả các biến thể virus đã được phát hiện.
Hiện tại, chỉ khoảng 35% người Mỹ được tiêm vaccine đầy đủ. Sự bảo vệ này có thể sẽ giảm dần khi mùa đông đến, vì không ai biết các biến thể mới đang xuất hiện ở những nơi nào trên thế giới.
Trong khi đó, bác sĩ Cobey cảnh báo rằng nhiều biến thể hơn nữa chắc chắn sẽ phát sinh ở những nơi virus đang lan tràn.
