Phân tích
 |
Ngày 20/2/2010, Inter Milan của Mourinho đối đầu với Sampdoria tại Serie A trên sân nhà Giuseppe Meazza. Trận đấu này diễn ra 4 ngày trước khi Inter đón tiếp Chelsea tại lượt đi vòng 1/8 Champions League. Áp lực ngày đó đổ xuống Mourinho và các học trò là không tưởng.
Trong 3 mùa giải liên tiếp trước đó, Inter đều bị loại ngay ở vòng knock-out đầu tiên. Nerazzurri thậm chí trải qua 464 phút liên tiếp không ghi nổi bàn thắng ở giai đoạn này. Báo chí Italy gọi Inter ngày đó là “thằng chột làm vua xứ mù”, “khôn nhà dại chợ”.
 |
| Chiếc còng tay của Mourinho vào năm 2010 là hình ảnh biểu tượng của "Người đặc biệt" khi còn dẫn dắt Inter Milan. Ảnh: Getty. |
Chiếc còng tay vô hình
Trận đấu ngay trước thềm cuộc chiến quan trọng tại Champions League của Inter trở thành thảm họa sau 38 phút. Trọng tài Paolo Tagliavento rút thẻ đỏ đuổi nguyên bộ đôi trung vệ Walter Samuel - Ivan Cordoba của Inter khỏi sân.
Ngoài đường biên, Mourinho hướng về máy quay, đưa tay bắt chéo và giơ lên, ám chỉ một cái còng vô hình đang giam hãm Inter. Với 9 người, Inter vẫn thủ hòa và có 1 điểm. Song Mourinho gặp rắc rối lớn.
Ông bị cấm chỉ đạo 3 trận và bị phạt 40.000 euro. Đó là án phạt nặng nhất lịch sử bóng đá Italy với HLV vì hành động không tác động trực tiếp đến sân bóng. Báo chí Italy ngày ấy đồn thổi đội ngũ trọng tài quyết gây sức ép để Mourinho bị phạt, bởi họ lo ngại hệ lụy từ hành động đầy tính biểu tượng ấy của “Người đặc biệt” sẽ kích động đám đông.
 |
| Chiếc còng tay vô hình trở thành bước ngoặt đưa Inter Milan của Mourinho giành cú ăn ba trong mùa giải 2009/10. Ảnh: Getty. |
Trước Mourinho, chưa một HLV nào trong lịch sử Inter bày tỏ thái độ phản kháng mạnh mẽ và quyết liệt đến thế trước những tiếng còi bất công của trọng tài. Mourinho đã bị phạt sau đòn công kích trời giáng vào phần còn lại, nhưng có được thứ mình muốn: sự đoàn kết và hết mình của các cầu thủ Inter.
Jose Mourinho giơ cao chiếc tay bị còng, nhưng đã gỡ bỏ chiếc còng tâm lý khỏi chính những cầu thủ Inter và CĐV đội bóng này. Trong nhiều năm, Inter loay hoay đi tìm một vị thống soái, người dám đương đầu, thách thức những bất công để bảo vệ và dẫn dắt đội bóng tới vinh quang. Marcello Lippi, Roberto Mancini, Alberto Zaccheroni, Hector Cuper… đều đã thất bại.
Tuy nhiên, Mourinho thành công. Chiếc còng tay vô hình Mourinho giơ lên trước ống kính trở thành biểu tượng đoàn kết Inter để Nerazzurri giành cú ăn ba thần thánh. Mourinho đi vào lịch sử với tư cách một trong những HLV vĩ đại nhất, ngang hàng với Helenio Herrera của thập niên 60.
Song, chiếc còng tay vô hình trên đất Italy ngày nào cũng trở thành vấn đề của Mourinho trong thời gian sau này: ông không phải lúc nào cũng có được đội bóng luôn đặt mình vào tâm thế chống lại tất cả như Inter Milan.
Bên kia bức tường
Mourinho đã có thành công nhất định tại Real Madrid sau khi rời Inter. Sân Bernabeu lúc ấy là một cuộc chiến giữa Madrid và Catalunya, giữa Real và Barca, giữa Cristiano Ronaldo và Lionel Messi.
Mourinho đã chinh phục Madrid vào mùa giải 2011/12 khi giúp Real vô địch La Liga. Tuy nhiên, cuộc chinh phục ấy không trọn vẹn, khi Real của ông chỉ vào tới bán kết Champions League.
Tại Chelsea và MU sau đó, Mourinho cũng có thành công, nhưng những cuộc chiến giữa Mourinho cùng cầu thủ với phần còn lại ít dần. Ông bị Chelsea sa thải sau khi bị các học trò lật ghế. Câu chuyện ở MU cũng tương tự.
Mourinho đã vươn tới tột đỉnh vinh quang trên đất Italy cùng Inter không chỉ bởi Nerazzurri là đội bóng bị ghét nhất đất nước hình chiếc ủng, hay các Interista luôn có mặc cảm vô hình về việc đội bóng mình yêu quý không thể thành công ở cấp châu lục.
Inter ngày ấy của Mourinho là tập hợp của những cầu thủ bị chối bỏ. Walter Samuel, Esteban Cambiasso bị Real Madrid loại sau khi không thể lấp đầy khoảng trống của Fernando Hierro hay Claude Makelele. Lucio bị Louis van Gaal đẩy khỏi Bayern không lời giải thích dù là thủ quân của ĐT Brazil. Diego Milito ghi bàn liên tục tại Tây Ban Nha hay Italy, nhưng luôn bị coi là mẫu tiền đạo Argentina hạng hai và chỉ hít thở không khí Champions League lần đầu ở tuổi 30.
 |
| Không phải cầu thủ nào của Tottenham cũng có được tâm lý như Harry Kane hay Son Heung-min. Ảnh: Getty. |
Ngôi sao Samuel Eto’o đến Inter, bởi Barca đem gán anh vào hợp đồng mua Zlatan Ibrahimovic, người không sánh nổi với Eto’o trên khía cạnh danh hiệu. Hợp đồng quan trọng nhất mùa giải của Inter năm đó, Wesley Sneijder, bị Real Madrid hắt hủi theo đúng nghĩa đen và gia nhập Inter trong những ngày cuối cùng của phiên chợ hè.
Mặc cảm về sự quay lưng đã trở thành khát khao khẳng định. Những trụ cột của Inter năm ấy không phải là những người giỏi nhất ở vị trí của mình, nhưng Mourinho trong mùa giải thần thánh ấy đã khiến tất cả tin mình là những người giỏi nhất. Với Mourinho, cả đội hình Inter năm ấy chiến đấu với tâm thế “chống lại cả thế giới”, như cách cây viết Nicky Baldini nhận định trên Guardian.
Ở Chelsea, Man United hay Tottenham lúc này, Mourinho không còn có những học trò như thế. Phần lớn cầu thủ trong đội hình Tottenham sinh trong thập niên 90 và lớn lên trong những năm 2000. Tất cả đều còn khá trẻ và chưa từng nếm trải cảm giác bị quay lưng hay coi thường.
Delle Ali có thể xem là biểu tượng của nhóm này. Trước khi Mourinho tới, Ali có sự nghiệp lên thẳng, từ đội bóng hạng dưới MK Dons đến Tottenham và tuyển Anh. Ali có cuộc sống sung túc nhờ bóng đá từ khi còn rất trẻ. Sự thiếu ổn định đi kèm với Ali như một tính chất đặc trưng của thế hệ Z.
Những ngôi sao hay nhất của Tottenham dưới thời Mourinho là những cá nhân từng bị chối bỏ. Harry Kane bị Arsenal từ chối cho tập thử vì quá béo. Khi còn trẻ, Kane bị cho mượn khắp nơi và phải đặc biệt chắt chiu cơ hội để khẳng định vị trí.
Son Heung-min bị chính người dân Hàn Quốc quay lưng chỉ trích sau kỳ World Cup 2018 thất bại. Son thậm từng quay lưng với chính bản thân năm 2015 khi xin HLV Pochettino cho mình rời Tottenham sau khi thi đấu không tốt ở mùa giải đầu tiên.
Cả Kane lẫn Son đều chơi tuyệt hay dưới thời Mourinho. Quá khứ ngờ vực chính mình giờ trở thành động lực để họ vươn xa hơn nữa trong sự nghiệp dưới tay một chuyên gia tâm lý chiến như Mourinho. Tuy nhiên, những người như Kane hay Son là quá ít tại Tottenham.
Đội bóng thành London cũng không phải đạp ai xuống để vươn lên. Kình địch lớn nhất với họ (Arsenal) vốn dĩ đã tụt lại suốt nhiều mùa giải qua. Chủ tịch của Tottenham, Daniel Levy, thực tế là doanh nhân sắt đá trên thương trường, hơn là mẫu chủ sở hữu sẵn sàng hy sinh, sống chết đầy cảm tính vì đội bóng như Massimo Moratti của Inter.
Mọi khoảnh khắc đỉnh cao nhất của Mourinho, phần lớn trong số đó là những giây phút ông khoác vai những cậu học trò cưng, tiến bước và hét lên. Mourinho giống như một vị thống soái, sinh ra để giành chiến thắng trong các cuộc chiến mà đội quân của ông ở thế cửa dưới.
Tuy nhiên, có thể đó cũng là điểm yếu nhất của nhà cầm quân này. Bởi không phải đội bóng nào cũng bị đè nén, cũng buộc phải tạo ra một cuộc chiến để khẳng định bản thân và vươn lên. Nền bóng đá hiện đại coi Man City hay Liverpool là hình mẫu, những CLB vươn lên nhờ lao động cần mẫn hoặc bằng việc chi nhiều tiền và thử nghiệm thay máu liên tục.
Mourinho hết thời? Mệnh đề này có thể đúng, có thể sai, nhưng điều chắc chắn là bóng đá hiện đại không còn tạo ra đủ những cuộc chiến cho ông. Mourinho không thể mãi chờ thêm một chiếc còng tay như tại Giuseppe Meazza năm nào để rực sáng trở lại.
