Ma trận thực phẩm hóa chất bủa vây người tiêu dùng

Muốn vị nào cũng có

Tại TP.HCM, chỉ cần ghé vào chợ hay bất cứ cửa hàng tạp hóa nào, người mua cũng dễ dàng tìm thấy đủ loại gia vị dùng để ướp và chế biến món ăn. Biết tôi có nhu cầu mua bột ướp thịt nướng, chị Hoa, chủ quầy tạp hóa ở chợ Tân Mỹ (quận 7, TP HCM) lôi ra một bao xốp chứa đầy các bịch, gói nhỏ đã được đánh dấu bằng ký hiệu riêng và hướng dẫn: “1 kg thịt heo chỉ cần ướp 1 gói nhỏ này bảo đảm nướng lên sẽ thơm nức mũi”. Tôi hỏi muốn ướp thêm chút mật ong, bột nêm để thịt đậm đà hơn được không, chị Hoa bực dọc: “Đã nói là có đủ trong này rồi, thêm này nọ vào thì làm sao ngon được”.

Một quầy hàng bán đủ loại hương liệu tại chợ Kim Biên.

Chị Tuyến, một người chuyên bán bún cá ở gần chợ Hòa Bình (quận 5, TP HCM), tiết lộ trước đây nấu bún cá lóc, ngoài nguyên liệu chính bao giờ cũng phải mua 3 loại gia vị là nghệ, sả và ngải bún. Thiếu 1 trong 3 thứ này thì chẳng còn gì là hương vị của món bún cá. Thế nhưng gần đây, nhiều người bán hàng ăn như chị rất khỏe vì chỉ cần mua gói gia vị 5.000 đồng cho vào nồi nước lèo là thơm ngon không thua gì cách nấu truyền thống. Theo chị Tuyến, món bún mắm cũng vậy. Nói là bún mắm nhưng thực chất mắm chỉ nấu lọc lấy nước và chỉ chừng đó thì không thể thơm ngon được. Người bán bắt buộc phải mua viên bún mắm bỏ vào mới dậy mùi đặc trưng…

Quả thật, càng tìm hiểu về thị trường gia vị, chúng tôi càng “lóa mắt” về sự phong phú của nó. Muốn hương vị nào cũng có gia vị chế biến sẵn dưới dạng bột, viên hoặc nước. Từ gia vị thịt kho tàu, bò kho, cá kho, cà ri, lẩu Thái, canh chua, phở, bún bò Huế, hủ tiếu Nam Vang… cho đến bún riêu, bún chả, bún thang rồi đến các loại dầu giấm, nước mắm pha sẵn… Người bán lẻ những thứ gia vị này đều mua sỉ từng ký tại chợ Kim Biên (quận 5), về đóng thành bịch nhỏ, bên ngoài bao bì không một dòng chữ nào để phân biệt. Chỉ người bán là biết công dụng của mỗi loại và hướng dẫn cách sử dụng cho người mua.

Chè, nước mát… toàn dùng hương liệu

Không chỉ gia vị mà các loại bột làm sẵn cũng phong phú không kém. Tại chợ An Đông, khi tôi hỏi mua nguyên liệu làm bánh bò, người bán lấy ra gói bột và đưa thêm gói nước cốt dừa. Chị này cho biết bây giờ chẳng ai đi mua dừa nạo về vắt nước làm bánh, vừa tốn công lại mắc và rất mau hư. Hầu hết người bán chè, cháo hay món đậu hũ nước dừa… đều dùng loại nước cốt dừa này. “Chỉ cần 1 gói nhỏ là pha được cả lít nước cốt béo ngậy, gánh đi đường nắng nóng cả ngày cũng không sợ ôi thiu” - người bán quả quyết.

Tại chợ Kim Biên, khi nghe tôi cần mua bột béo (dù chưa nói rõ mua để làm gì), một người đàn ông bán sạp hương liệu bên hông chợ tiếp thị ngay: Chỉ cần 100.000 đồng/kg bột béo pha với hương sữa và hương đậu nành là có ngay 25 lít sữa đậu nành cực thơm, khỏi cần nấu chi cho mệt. “Còn muốn mua hương liệu nấu nước mát thì ở đây chẳng thiếu thứ gì: nha đam, chanh dây, cam, ổi, dâu, bí đao, hương cúc cho đến mía lau, trà xanh, rong biển… đều có đủ, giá từ 40.000-60.000 đồng/kg” - ông này khoe.

Dùng tràn lan có thể gây ung thư

Chợ Kim Biên đang là nguồn cung cấp gia vị, hương liệu chính cho TP.HCM và các tỉnh phía Nam. Ở chợ này, người mua dễ dàng tìm được tất cả các hương liệu nhưng rất khó xác định được xuất xứ, chất lượng cũng như mục đích sử dụng của chúng. Tuy nhiên, nhiều người bán hàng tiết lộ nguồn gốc chủ yếu là của Trung Quốc vì giá rẻ và “cần loại nào cũng có”.

Theo một số chuyên gia, các loại chất tạo mùi bản thân đã là chất độc. Nếu dùng trong mỹ phẩm thì nhà sản xuất phải tuân theo những quy định chặt chẽ về liều lượng. Còn dùng trong thực phẩm bắt buộc phải là hương liệu được chế biến dành riêng cho thực phẩm, không lẫn tạp chất và phải dùng đúng mục đích, đúng tiêu chuẩn, có giấy chứng nhận công thức hóa học. Hương liệu kém chất lượng hoặc dùng sai mục đích có thể dẫn đến rối loạn chức năng cơ thể, gây dị ứng, thậm chí có thể gây ung thư. Các chuyên gia cảnh báo người tiêu dùng nên tránh xa những loại thực phẩm có mùi thơm nồng bởi hầu hết chúng đều được ướp hương liệu một cách vô tội vạ, rất độc hại.

BS Đào Thị Yến Thủy, Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM, lưu ý những mặt hàng gia vị trôi nổi chủ yếu làm từ hỗn hợp các hóa chất để đánh lừa vị giác người ăn chứ chúng không có giá trị về dinh dưỡng. “Được pha chế bằng các hóa chất tạo độ ngọt, dai, giòn... hương liệu và phụ gia tạo màu công nghiệp lẫn tạp chất và kim loại nặng nên nếu sử dụng thường xuyên, chúng sẽ tích tụ dần trong cơ thể, là nguyên nhân dẫn đến ung thư” - BS Đào Thị Yến Thủy cảnh báo.