CRT là viết tắt của "cathode ray tube" (ống tia âm cực), là ống hình ảnh thủy tinh trong TV hoặc màn hình máy tính đời cổ, được sử dụng phổ biến trước khi màn hình phẳng xuất hiện. Theo How-To Geek, ưu điểm của CRT là hiển thị linh động, không cần các bộ phận di chuyển.
Do được sử dụng rộng rãi trong nhiều năm, TV hoặc màn hình sử dụng công nghệ CRT thường được gọi là TV CRT, hay màn hình CRT.
 |
| TV và màn hình CRT được sử dụng phổ biến trước khi màn hình phẳng xuất hiện. Ảnh: LGR Blerbs/YouTube. |
Cách hoạt động của TV CRT
Trước khi phát hiện ra electron, các nhà khoa học gọi dòng electron là tia âm cực do chúng di chuyển từ cực âm sang cực dương. Dựa trên lý thuyết này, kỹ sư Karl Ferdinand Braun người Đức đã tạo ra ống chân không với tia âm cực (CRT) vào năm 1897, điều khiển độ lệch từ trường để hiển thị sóng của dòng điện xoay chiều.
Theo thời gian, các nhà khoa học phát hiện CRT có thể hiển thị hình ảnh di chuyển mà không cần bộ phận chuyển động cơ khí. CRT là ống chân không thủy tinh, gồm 3 thành phần chính: nguồn electron (còn gọi là súng bắn electron), hệ thống làm lệch hướng electron và màn phát quang (màn photpho).
Trên màn hình CRT màu, có 3 súng electron cho các màu đỏ, xanh lá và xanh dương. Chúng sẽ bắn dòng electron lên màn photpho để kích thích phát sáng. Cường độ dòng electron có thể được điều chỉnh, giúp thay đổi độ sáng ở các vùng nhất định.
Hầu hết TV, màn hình CRT hiển thị hình ảnh theo dòng ngang từ trên xuống dưới, tốc độ quét 30 hoặc 60 lần/giây (đồ họa raster). Trong khi đó, màn hình CRT của máy hiện sóng hoặc game thùng vẽ hình ảnh trực tiếp theo định hướng đối tượng (màn hình vector).
 |
| Sự bùng nổ của ngành truyền hình gắn liền với những chiếc TV dùng công nghệ CRT. Ảnh: NeoGAF. |
Để hoạt động như màn hình hoàn chỉnh, CRT cần nhiều mạch bổ sung, chẳng hạn như nguồn điện hay bảng mạch để nhận và phát tín hiệu. Các bộ phận trên có cấu tạo, kích thước khác nhau tùy loại màn hình và nhà sản xuất.
Sự bùng nổ của ngành truyền hình gắn liền với những chiếc TV dùng công nghệ CRT. Sau đó, máy tính cũng dùng màn hình CRT làm thiết bị xuất, loại bỏ nhu cầu in dữ liệu liên tục ra giấy.
Tại sao chúng ta không sử dụng CRT nữa?
Một số người hoài cổ vẫn thích sử dụng màn hình CRT để chơi game. Ngoài nhóm người trên, công nghệ này hầu như đã không còn tồn tại trên thị trường.
 |
| Màn hình phẳng có nhiều ưu điểm hơn so với CRT. Ảnh: The Verge. |
CRT được sử dụng phổ biến nhất từ thập niên 1950 đến giữa những năm 2000, trên TV rồi sau đó là màn hình máy tính. Tại Mỹ, hầu hết dây chuyền sản xuất màn hình CRT thương mại đã ngừng hoạt động từ giữa những năm 2000, một số vẫn duy trì đến thập niên 2010. Hiện nay, vài công ty vẫn sản xuất hoặc tân trang màn hình CRT, nhưng không dành cho thị trường đại trà.
TV CRT lụi tàn do các công nghệ màn hình phẳng (chủ yếu là LCD) có nhiều ưu điểm về thương mại lẫn độ tiện dụng. Chi phí sản xuất màn hình phẳng rẻ hơn. Thiết kế của chúng mỏng nhẹ, tiêu thụ năng lượng và tỏa nhiệt ít hơn so với CRT. Màn hình phẳng cũng cho khả năng hiển thị độ phân giải cao, dễ dàng sản xuất với kích thước lớn.
Những lợi thế của CRT
Trong thập niên 2000 và 2010, CRT vẫn có một số ưu điểm so với màn hình phẳng như màu sắc hiển thị phong phú, tốc độ phản hồi nhanh hơn. Tuy nhiên theo thời gian, chúng đã bị thu hẹp nhờ các cải tiến trên màn hình phẳng.
 |
| Màn hình CRT vẫn được sưu tầm để chơi game cổ. Ảnh: Alexander/YouTube. |
Với những người chơi game cổ, màn hình CRT vẫn được ưa chuộng nhờ khả năng xử lý độ phân giải khá tốt. Trên TV hiện đại, độ phân giải của máy chơi game cũ có thể khiến ảnh bị kéo giãn hoặc mờ. Tuy nhiên khi cắm vào màn hình CRT, hình ảnh rất rõ nét, màu sắc rực rỡ.
Ngoài ra, nhiều phụ kiện chơi game cổ cũng chỉ hoạt động với màn hình CRT, ví dụ như "súng bắn vịt" trong trò Duck Hunt của Nintendo. Cuối cùng, những game chơi trên màn CRT cho hình ảnh và màu sắc đẹp hơn, lý do bởi nhà phát triển đã tận dụng các đặc điểm của CRT để pha trộn màu, tạo độ bóng cho hình ảnh. Các hiệu ứng trên sẽ không được thể hiện tốt khi chơi trên màn hình hiện đại.
