Trong lần vào bản Phìn Sư (xã Túng Sán, Hoàng Su Phì, Hà Giang) của người Cờ Lao, tôi được thầy cúng Min Phà Sinh mời uống một thứ nước lạ có màu đen thẫm, vị hơi chát.
Uống xong bát nước, tôi cảm thấy sự rã rời của cơ thể sau hành trình đánh vật dài đằng đẵng với cung đường dốc ngược như đường lên trời, dường như tan biến đâu mất. Từng dùng nhiều loại thảo dược quý, song thứ thảo dược này rất lạ nên tỏ ý muốn được xem.
Thầy cúng Min Phà Sinh gọi vợ mang đến một sâu thứ thảo dược lạ dùng nấu nước ấy. Từng đi rừng nhiều, biết nhiều loại nấm, từ nấm phục thần mọc dưới lòng đất, ký sinh trên rễ cây thông đỏ, cho đến phục linh thiên mọc trên ngọn cây vân sam trên đỉnh Fansipan quý như vàng ròng, song tôi chưa được thấy loài nấm này. Cả củ và thân nấm, trông chả khác gì nguyên cụm… của quý. Hai “viên ngọc” bám lủng lẳng hai bên, và nảy nòi từ giữa hai “viên ngọc” đó là “cái cột có mũ”.
 |
| Củ nấm trông giống "của quý". |
Min Phà Sinh năm nay 54 tuổi, đã có chắt nội, chắt ngoại, tức lên chức cụ, mà trông khá trẻ. Vợ Sinh cũng đã 55 tuổi, mà má vẫn hồng, tóc vẫn đen, răng vẫn chắc.
Người Cờ Lao sống ở sát đỉnh Tây Côn Lĩnh, cuộc sống khắc nghiệt, nghèo khó, mà giữ được dáng dấp như thế kể cũng lạ. Thầy cúng Sinh vẫn liếm dao nung đỏ cháy xèo xèo, vẫn đi rừng phăm phăm và đi bộ hàng trăm cây số để đuổi ma, xua tà cho những gia đình ham trò mê tín dị đoan ở nơi khác.
Theo Sinh, để giữ được thể trạng sung mãn, trẻ trung ấy là do loài nấm có bộ dạng kỳ dị như của quý đàn ông. Sinh không biết tên phổ thông của loài nấm, chỉ biết rằng, từ đời cha ông, tổ tiên đã dùng như nước uống hàng ngày, nên đời sau cứ thế vào rừng hái.
 |
| Nấm ngọc cẩu |
Sinh kể người Cờ Lao có nguồn gốc từ Trung Quốc, di cư từ phía bên kia dãy Tây Côn Lĩnh sang bên này, thuộc đất Việt Nam mới khoảng 8 đời. Cây nấm kỳ lạ này chính là thức uống bí truyền, chỉ dòng họ của Sinh là biết và được truyền cho con dâu vì khi thành người trong nhà sẽ chăm chỉ vào rừng lấy nấm, tích trong nhà dùng dần như thứ thuốc thập toàn đại bổ.
Theo Sinh, không phải gia đình nào ở Trung Quốc cũng biết đến loài nấm có bộ dạng kỳ lạ, mà người Cờ Lao gọi là Xin Xao này. Khi tôi hỏi tác dụng chính của củ nấm quái dị này thì thầy cúng Sinh không trả lời ngay, mà kể một huyền thoại vừa có tính bi, hài, và hơi tục một chút. Huyền thoại này là của người Cờ Lao sống ở bên Trung Quốc kể.
Chuyện rằng, xưa kia, dãy núi Tây Côn Lĩnh cao đến tận trời, nên người trên trời và người hạ giới vẫn giao lưu với nhau. Các chàng trai Cờ Lao rất đẹp và khỏe, nên tiên nữ trên trời rất yêu quý, thường xuống hạ giới để tư tình.
Hàng ngày, các thanh niên Cờ Lao không chịu lao động, bỏ bê cả gia đình, vợ con để yêu đương với các tiên nữ.
Một hôm, đang yêu đương các tiên nữ, anh chàng Chảo Mìn Sư chợt nhận ra, hành động sống như thế này không ổn, sẽ làm tan nát gia đình, thui chột nòi giống, nên Mìn Sư đã dùng dao cắt phăng của quý, ném xuống đất, để không còn đầu óc tơ tưởng đến các tiên nữ nữa. Các chàng trai khác cũng chợt tỉnh, dùng dao cắt của quý bỏ đi như Chảo Mìn Sư.
Các nàng tiên nhìn cảnh ấy thì đau lòng, tiếc nuối. Để của quý không hỏng, các nàng tiên đã biến chúng thành loài nấm, ẩn trong lòng đất, chỉ đến tháng 9 và tháng 10 mới trồi lên khỏi mắt đất. Nên cứ vào dịp ấy các tiên nữ lại xuống Tây Côn Lĩnh hái củ nấm hình của quý mang về trời. Ăn thứ nấm ấy, các nàng sống đến ngàn tuổi, cứ đẹp mãi, trẻ mãi.
Đàn bà Cờ Lao biết được bí quyết ấy, cũng hái nấm về ăn. Đàn ông Cờ Lao đem nấm ấy về nấu uống, cũng thấy khỏe mạnh, cường tráng, “yêu” vợ không biết mệt mỏi.
Khi được hỏi loài nấm kỳ dị này có thực sự tăng cường sinh lực không? Thầy cúng Sinh cười tủm tỉm bảo: “Cứ hỏi vợ mình thì biết? rồi nói thêm “Đàn bà uống thứ nấm này vào, không chỉ xinh đẹp, trẻ mãi, mà còn hồi xuân đủ thứ, lấy được mấy chồng liền đấy nhé”.
 |
| Nấm ngọc cẩu khổng lồ do lương y Phạm Văn Thanh thu hái ở Tây Côn Lĩnh. |
Lương y Phạm Văn Thanh (nhà thuốc Hoàng Liên Sơn ) cho biết người Dao đỏ ở núi Tả Phời trên dãy Hoàng Liên Sơn (Lào Cai) gọi vui loài nấm hình của quý là nấm “tan cửa nát nhà”.
Họ cho rằng, phụ nữ dùng nấm này, sẽ đẹp như tiên, sinh lý tăng mạnh, nên nếu chồng không đáp ứng được, dễ dẫn đến ngoại tình. Đàn ông dùng nấm này thường xuyên, dễ năm thê bảy thiếp, mà dẫn đến nát cửa tan nhà. Chính vì lẽ đó, họ chỉ sử dụng nấm trong những hoàn cảnh sinh lý yếu, suy nhược cơ thể, chứ không dùng như đồ uống chơi hàng ngày.
Theo lương y, gia đình ông vẫn sử dụng loài nấm này trong các bài thuốc bổ, tăng cường sức khỏe. Ông đã cung cấp nấm ngọc cẩu cho một doanh nghiệp sản xuất thuốc tăng nội tiết tố cho phụ nữ. Ông lưu ý, nếu sắc uống trực tiếp thì hiệu quả cao hơn vì hàm lượng sử dụng nhiều hơn".
