Theo các chuyên gia, kinh tế Việt Nam 2013 đã vượt qua đáy và năm 2014 tiếp tục tăng trưởng chậm.
Kinh tế đã thoát đáy
Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, kinh tế Việt Nam năm 2012 đã là cái đáy của nền kinh tế Việt Nam và năm 2013 nền kinh tế đã vượt qua đáy, tăng trưởng cao hơn năm 2012. Năm 2013, lạm phát đã giảm, tỷ giá tương đối ổn định, dự trữ ngoại tệ tăng, “đấy là những cải thiện đáng mừng, rất đáng trân trọng”. Tuy nhiên, ông Doanh cho rằng, vẫn còn nhiều dấu hiệu phức tạp, như tổng mức đầu tư xã hội vẫn thấp, mức đầu tư của tư nhân cũng rất thấp. Sức mua của toàn xã hội thấp. Trong khi nợ xấu của hệ thống ngân hàng, sự đổ vỡ, trì trệ của thị trường bất động sản chưa được cải thiện. Vấn đề tái cấu trúc doanh nghiệp Nhà nước cũng chưa có tiến bộ.
 |
| Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh. |
Theo ông Lê Đăng Doanh, khoản nợ xấu của Việt Nam hiện chưa có thống kê chính xác, chắc chắn con số nợ xấu là không ít. Việc Công ty VMC ra đời là một tiến bộ. Công ty này đã tiến hành mua được hơn 30.000 tỷ đồng nợ và làm sạch được sổ sách của một số ngân hàng. Tuy nhiên ông Lê Đăng Doanh vẫn băn khoăn là sau khi mua nợ, Công ty sẽ xử lý món nợ xấu đó như thế nào?
Đối với gói 30.000 tỷ đồng nhằm hỗ trợ làm tan băng bất động sản, vị chuyên gia này cho rằng: “Gói 30.000 tỷ có thể sẽ giúp chuyển động tích cực ở phân khúc nhà ở xã hội, nhà ở giá thấp. Nhưng đối với các phân khúc khác thì gần như không có tác động gì và cần có các nỗ lực nhiều mặt hơn nữa mới giải quyết được”.
Nhận định về bức tranh kinh tế Việt Nam năm 2013, chuyên gia kinh tế Tiến sĩ Trần Du Lịch- Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng cho rằng: “Điểm tích cực nổi bật mà chúng ta đạt được trong năm nay là các chỉ báo kinh tế vĩ mô được cải thiện theo hướng ổn định hơn, lạm phát được kiềm chế, tỷ giá và dự trữ ngoại hối ổn định, đặc biệt, hệ thống ngân hàng thanh khoản được giải quyết tương đối. Không còn chạy đua lãi suất huy động”.
Bất ổn vẫn rình rập
Tuy nhiên để giữ được sự ổn định này, “nền kinh tế cũng phải trả giá. Nhiều doanh nghiệp đã chết hoặc ngưng hoạt động. Đặc biệt, nợ xấu ngày càng lớn… Nền kinh tế vẫn chưa thoát khỏi giai đoạn trì trệ, kéo dài từ mấy năm trước”, ông Trần Du Lịch nói. Bên cạnh đó, vị chuyên gia này cảnh báo, nguy cơ tái lạm phát cao, kèm theo sự trì trệ của thị trường sẽ làm cho tình hình khó khăn thêm. Nếu thiếu những biện pháp đủ mạnh để tạo sự chuyển biến, nguy cơ tái lạm phát sẽ tăng cao trong những năm sau.
Cùng quan điểm với Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, ông Trần Du Lịch nhận định, tình hình nợ xấu chưa được cải thiện, nên dòng tín dụng vẫn bị tắc nghẽn, nền kinh tế không hấp thụ được vốn. Tình trạng thừa tiền thiếu vốn còn kéo dài. Khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp vẫn còn khó khăn, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Có nhiều ngân hàng cho vay với lãi suất 5-5,8%/năm, nhưng một số doanh nghiệp cho biết: “họ muốn vay với lãi suất 15%/năm cũng không thể vay được”. TS Trần Du lịch giải thích: Đây là điểm nghẽn của hệ thống ngân hàng do thị trường suy giảm. “Những người được vay với lãi suất 5-7% thì không biết vay làm gì, còn người chấp nhận vay lãi 14 - 15%/năm thì ngân hàng không dám cho vì sợ tăng nợ xấu”, ông nói.
TS Trần Du lịch dự báo: “Nghịch lý này còn kéo dài trong thời gian tới. Chính vì vậy, chính sách tiền tệ phải ổn định vĩ mô, kiềm chế lạm phát. Mục tiêu của Ngân hàng Nhà nước là đến 2015, nợ xấu toàn hệ thống sẽ dưới 3%”.
Ông Trần Du Lịch thêm, thời gian tới, khả năng kéo giảm lãi suất cho vay không nhiều; khó đáp ứng sự mong đợi của doanh nghiệp, do hoạt động kém hiệu quả của doanh nghiệp lẫn hệ thống ngân hàng thương mại. Ngoài ra, những nỗ lực để làm ấm thị trường bất động sản chưa thể mang lại kết quả, nên thanh khoản của thị trường này khó được cải thiện. Gói hỗ trợ lãi suất 30.000 tỷ đổng để hỗ trợ thị trường bất động sản cho đến nay chưa mang lại kết quả đáng kể.
Ngân sách gặp khó
TS Trần Du Lịch cho rằng, kinh tế vĩ mô trong năm 2013 vẫn bất ổn do thu ngân sách không đạt kế hoạch. Riêng trên địa bàn TP HCM trong quý 3 chỉ có 30% doanh nghiệp có lãi đóng thuế thu nhập doanh nghiệp, còn lại 70% không đủ điều kiện đóng thuế thu nhập doanh nghiệp. Trong khi đó, chi công không thể giảm và trở thành vấn đề nan giải cho bài toán ngân sách trong hai năm 2014 và 2015.
 |
| TS Trần Du Lịch. |
Ông Lịch nhận định: “Ngân sách sẽ tiếp tục khó khăn trong một, hai năm tới, khi doanh nghiệp và nền kinh tế chưa phục hồi mạnh và một loạt chính sách miễn giảm thuế phải kéo dài”. Ông Lịch cho rằng, vấn đề đặt ra hiện nay là chúng ta phải hướng tới thay đổi phân bổ ngân sách. Các quỹ phải minh bạch và phải tính toán huy động hết nguồn lực nhà nước. Hiện còn một số nguồn lực chưa huy động là thoái vốn một số ngành mà Nhà nước không cần đầu tư.
Và chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng một năm 2014 sáng sủa hơn, khi trong thông điệp đầu năm 2014 của Thủ tướng và các tư lệnh ngành đều khẳng định quyết thoái vốn Nhà nước tại một số lĩnh vực để đầu tư cho những dự án trọng điểm mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
Chưa thể thoát khỏi trì trệ
Nhận định về tình hình kinh tế 2014, TS Trần Du Lịch cho rằng: bức tranh chung của nền kinh tế năm 2014 vẫn sáng hơn 2 năm 2012- 2013. Do đó, có thể dự báo trong năm 2014 tốc độ tăng GDP khoảng 5,5% và CPI tăng khoảng 7%.
Tuy nhiên, theo ông Lịch, năm 2014, nền kinh tế vẫn chưa thể thoát khỏi giai đoạn trì trệ. Những khó khăn trong năm 2013 vẫn tiếp tục kéo dài và nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng nhưng tốc độ chậm. Ông dự báo, khu vực kinh tế trong nước vẫn còn khó khăn. Khu vực FDI giữ được lợi thế tăng trưởng, nhưng sẽ không có sự đột biến trong năm 2014. Nông nghiệp đã đạt đến đỉnh tăng trưởng do chưa thay đổi về cơ cấu, nên khó có khả năng tăng trưởng cao hơn năm 2013; khu vực dịch vụ sẽ tăng trưởng khá hơn năm 2013 nhưng chưa có khả năng thúc đẩy cả nền kinh tế.
Nhiệm vụ chính trong năm 2014 – 2015 theo TS Trần Du lịch là vẫn giữ ổn định kinh tế vĩ mô và đẩy nhanh tiến trình tái cơ cấu nền kinh tế. Đồng thời là phục hồi niềm tin của thị trường thông qua các chính sách kinh tế trung-dài hạn và kết quả của quá trình tái cơ cấu 3 lĩnh vực ưu tiên, theo tinh thần NQ TW 3 (khoá XI). Trong đó tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thương mại và khu vực doanh nghiệp Nhà nước là quan trọng nhất để vừa bảo đảm sự ổn định kinh tế vĩ mô, vừa tạo niềm tin cho thị trường.
Trong 3 chính sách mà Chính phủ đang kiểm soát là chính sách tiền tệ, tài khóa và chính sách thị trường hóa các loại dịch vụ hàng hóa công gắn chặt với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát, TS Trần Du lịch đề xuất: “lấy mục tiêu lạm phát 7% mỗi năm trong 3 năm tới để ổn định nền kinh tế. Nếu Chính phủ tăng dự chi để kích cầu thì đầu tư công phải giảm bớt để ngăn lạm phát quay trở lại. Các loại hàng hóa công cũng phải điều chỉnh giá, gắn với việc tính toán chỉ số lạm phát”.
Trong ngắn hạn, TS Trần Du Lịch kiến nghị tập trung giải quyết nợ xấu của ngân hàng thương mại để xử lý điểm nghẽn của tín dụng, tạo điều kiện cho nền kinh tế hấp thụ vốn. Trong đó phải xử lý nợ xây dựng cơ bản mà ngân sách đang nợ doanh nghiệp. Bởi phần nợ xây dựng cơ bản này đối với doanh nghiệp đang tạo phản ứng dây truyền: Doanh nghiệp nợ ngân hàng, ngân hàng tăng nợ xấu, nợ xấu không vay được, không vay được không có tiền làm công trình…
Cơ hội tái cơ cấu doanh nghiệp
Thời gian tới, TS Trần Du Lịch cho rằng, thị trường sẽ diễn ra quá trình tự điều chỉnh, thị phần sẽ được phân chia lại. Đây là cơ hội cho những doanh nghiệp có điều kiện mở rộng thị phần, tăng đầu tư với chi phí rẻ. Kinh nghiệm cho thấy sau mỗi cuộc khủng hoảng kinh tế, sau cái hoạ đều có cái phúc cho những người biết nắm được thời cơ.
Ngay cả thị trường bất động sản, trong bối cảnh ảm đạm hiện nay cũng đang mở ra cái phúc như vậy; chứ không chỉ có họa. Ông Lịch khuyên: “Trong điều kiện hiện nay, doanh nghiệp không nên có tư tưởng “tăng trưởng nhanh, lãi nhiều” mà chuyển sang “lãi ít, nhưng tăng trưởng chắc”. Các ngân hàng cổ phần cũng không nên đưa ra lãi tức cao để PR cho ngân hàng mình vì đây là giai đoạn phải tiến chắc”.
TS Trần Du Lịch cũng khẳng định: “trong các năm 2014-2015 sẽ diễn ra quá trình tái cơ cấu thị trường nghiệt ngã, trong đó có thị trường lao động. Đây là cơ hội để doanh nghiệp phát triển nguồn nhân lực, thu hút đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tôi cho rằng đây là vấn đề cốt lõi”.
