Người sáng lập tập đoàn Daewoo Kim Woo-choong đã qua đời tối thứ hai vừa qua tại Suwon, phía Nam Seoul. Với câu khẩu hiệu “hướng tới thế giới, hướng tới tương lai”, con đường thành công của ông Kim đã truyền cảm hứng cho nhiều doanh nhân trẻ Hàn Quốc trong bối cảnh nước này gặp nhiều khó khăn sau chiến tranh Triều Tiên. Tuy nhiên, sự bành trướng vô độ của Daewoo đã dẫn đến vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử Hàn Quốc.

Nhà sáng lập Daewoo Kim Woo-choong về lại Hàn Quốc năm 2005 sau thời gian trốn tránh tại nước ngoài. Ảnh: AP.

Mặc dù không còn được công chúng chú ý nhiều sau khi Daewoo sụp đổ năm 1999, ông Kim vẫn là một huyền thoại kinh doanh tại Hàn Quốc. Hành trình lên ngôi “vương” của ông Kim từng là biểu tượng cho sự trỗi dậy của Hàn Quốc - trở thành một cường quốc kinh tế từ đống tro tàn của chiến tranh. Tuy nhiên, sự sụp đổ của Daewo sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998 đã phơi bày lỗ hổng cấu trúc và báo hiệu rằng thời kỳ tăng trưởng đột phá của nước này đã kết thúc.

Con đường thần kì đã trở thành biểu tượng

Ông Kim đã phát triển Daewoo, từ một nhà xuất khẩu dệt may một phòng với 5 nhân viên vào năm 1967 thành chaebol (siêu tập đoàn) lớn thứ hai Hàn Quốc. Vào thời điểm phá sản cùng khoản nợ 80 tỷ USD, Daewoo có hơn 300 nghìn công nhân, tạo ra 67 tỷ USD doanh thu và hàng hoá tràn ngập thị trường thế giới, với xe hơi, tàu biển, tủ lạnh, hàng may mặc và tivi giá rẻ.

Tên thương hiệu Daewoo hiện tại phần lớn đã biến mất tại Hàn Quốc. Nhưng hàng chục giám đốc điều hành, khởi tạo sự nghiệp dưới sự dẫn dắt của ông Kim và tự gọi mình là người của Daewoo, vẫn đang lãnh đạo nhiều công ty Hàn Quốc. Hàng nghìn cựu nhân viên Daewoo, các ông trùm kinh doanh và các chính trị gia đã đến lễ viếng ông Kim vào thứ ba và thứ tư tại tang lễ tại bệnh viện Đại học Ajou.

Đám tang ông Kim đã được tổ chức trang trọng tại bệnh viện Đại học Ajou. Ảnh: Yonhap News.

Sohn Kyung-shik, Chủ tịch của Liên đoàn sử dụng lao động Hàn Quốc cho biết vượt qua tất cả những người khác, ông Kim là gương mặt của kỷ nguyên tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ tại Hàn Quốc.

Ông Kim Woo-choong sinh ngày 19/12/1936, con trai của một giáo viên - người đã trở thành thống đốc tỉnh đảo Jeju. Khi ông Kim còn là một thiếu niên, cha ông bị bắt cóc và đưa về Triều Tiên trong thời kì chiến tranh. Còn ông Kim đã phải tự nỗ lực đi học trung học và đại học bằng việc giao báo, bán rau và trà đá trên đường phố. Chính hành trình này đã giúp ông có được những kinh nghiệm và hiểu biết về tiếp thị - điều giúp ích rất nhiều cho sự nghiệp của ông.

Khởi đầu Daewoo với 5 nghìn USD, ông Kim đã chứng minh được niềm tin rằng Hàn Quốc, một quốc gia có ít tài nguyên thiên nhiên, phải xuất khẩu để tồn tại. Ông là doanh nhân Hàn Quốc đầu tiên thành lập văn phòng ở nước ngoài, tại Sydney, Australia và Singapore vào năm 1969. Vào thời kỳ đỉnh cao vào thập niên 1990, Daewoo chiếm 14% tổng kim ngạch xuất khẩu của Hàn Quốc.

Ông Kim nói rằng mình chưa bao giờ nghỉ một ngày nào và làm việc ngay ngày hôm sau kết hôn. Nhiều nhân viên cũ của Daewoo nói rằng ông không bao giờ uống rượu, không bao giờ chơi golf và luôn là người đầu tiên đứng dậy khỏi bàn sau bữa ăn.

Ông Kim đã liên tục mở rộng quy mô của Daewoo trong nước thông qua sáp nhập và mua lại, tiếp quản 10 doanh nghiệp chỉ riêng trong năm 1973. Theo hồi ký của ông và các trợ lý cũ của Daewoo, ông Kim cũng đi tới những nơi mà ít doanh nhân hoặc nhà ngoại giao Hàn Quốc đi tới và có năm dành tới 290 ngày ở nước ngoài. Ông Kim đã gặp các nhà lãnh đạo hàng đầu của Cuba, Sudan, Libya và Việt Nam để tìm kiếm các thỏa thuận xuất khẩu.

Năm 1992, ông Kim trở thành doanh nhân Hàn Quốc đầu tiên đến thăm Triều Tiên theo lời mời của người sáng lập Kim Il-sung. Người đứng đầu Daewoo đã gọi Triều Tiên là thị trường cuối cùng trên trái đất và mở liên doanh đầu tiên giữa hai miền Triều Tiên năm 1995, sản xuất hàng dệt may từ thành phố cảng Nampo của Triều Tiên.

Mầm mống của sự sụp đổ

Khi khối Xô Viết bắt đầu sụp đổ vào cuối những năm 1980, ông Kim đã mua hàng hoá, mua các nhà máy ôtô và thiết bị gia dụng cũ ở các nước khối này và các quốc gia đang phát triển. Vào thời kỳ đỉnh cao, cứ mỗi 3 ngày, Daewoo lại tiếp quản một công ty. Chia sẻ trong các cuộc phỏng vấn, ông Kim nói về mơ ước trở thành “Genghis Khan ôtô”. Daewo đã mở nhà sản xuất ôtô tại 14 quốc gia, bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Ba Lan , Romania và Uzbekistan.

Cuốn hồi ký của ông, The World is Wide, and Full of Business Opportunities, ra mắt năm 1989 và đã bán được một triệu bản trong sáu tháng - mức kỷ lục vẫn chưa bị phá vỡ ở Hàn Quốc. Cuốn sách này đã được xuất bản tại Việt Nam với tựa Thế giới quả là rộng lớn và có rất nhiều việc phải làm.

Bản tiếng Anh của cuốn The World is Wide, and Full of Business Opportunities. Ảnh: Amazon.

Giải thích điều gì đã đưa ông trở thành một doanh nhân, ông Kim từng nói: “Bạn cần phải tuyệt vọng. Nếu bạn đủ tuyệt vọng, câu trả lời sẽ đến với bạn ngay cả khi bạn đang ngủ”.

Ông Kim đã là bạn với Tổng thống Trump khi ông Trump còn là một doanh nhân bất động sản ở New York. Công ty Daewoo Engineering & Construction của ông Kim là một trong những đối tác chính của ông Trump trong việc xây dựng Trump World Tower ở New York vào cuối những năm 1990. Mối quan hệ tốt đẹp giữa hai người đã giúp Daewoo được phép sử dụng thương hiệu Trump World tại bảy tòa nhà cao tầng ở Hàn Quốc.

Ông Kim đã có mối quan hệ tốt đẹp với ông Trump. Ảnh: haberkervani.

Ông Kim đã có một câu nói nổi tiếng: “Nếu chúng tôi không có công nghệ, chúng tôi có thể mua nó. Nếu chúng tôi không có tiền, chúng tôi có thể vay và trả nợ khi chúng tôi kiếm được”.

Nhưng chính chiến lược đó đã gieo hạt giống cho cuộc khủng hoảng tài chính Hàn Quốc vào cuối những năm 1990. Các chaebol mở rộng dựa trên tiền vay và quan hệ tham nhũng với các chính phủ cũ. Khi cuộc khủng hoảng tài chính châu Á ập đến, đế chế của ông Kim đã sụp đổ. Hàn Quốc đã phải nhờ tới khoản cứu trợ 58 tỷ USD từ Quỹ Tiền tệ quốc tế.

Khi các công ty thuộc Daewoo bị bán đấu giá, ông Kim đã trốn khỏi Hàn Quốc vào năm 1999 và sống ở nước ngoài. Khi trở về Hàn Quốc vào năm 2005, ông Kim gầy gò, ốm yếu và đã bị nhiều người biểu tình tại sân bay hét vào mặt “Trừng phạt kẻ trộm lớn!”.

Ông Kim đã bị kết án 10 năm tù với tội danh phóng đại tài sản của Daewoo, thông qua các cuốn sách giả mạo, để có được các khoản vay ngân hàng bất hợp pháp và chuyển hàng tỷ USD ra khỏi Hàn Quốc. Ông được thả ra vào năm 2007 theo lệnh ân xá của tổng thống.

Ông Kim đã dành thời gian sau đó tại Việt Nam, nơi ông dẫn dắt các cuộc hội thảo dành cho những  thanh niên Hàn Quốc muốn mở doanh nghiệp ở nước ngoài.

Ông Kim từng giãi bày: “Sai lầm lớn của tôi là quá tham vọng, đặc biệt là về ôtô. Tôi đã cố gắng làm nhiều việc trong 5 năm, những điều thường mất từ 10 - 15 năm”.