Liên quan đến con “ngựa cổ” được phát hiện ở thôn Đại Phu, xã Liệp Tuyết, huyện Quốc Oai, người giám sát công trình chuyển đổi ruộng đất ở thôn Đại Phu là ông Nguyễn Văn Lực (54 tuổi) thuật lại sự việc: “Khoảng 9h ngày 6/11 tôi đang giám sát công trình như hàng ngày thì anh Phùng Văn Quyền (SN 1973) là người lái máy xúc ở khu vực gò Ngành Trê, cách khu dân cư thôn khoảng 500m, cùng với chủ máy (không rõ tên) chạy ra hớt hải nói với tôi là va phải vật kim loại kỳ lạ lắm.
Tôi vội vàng chạy tới, cùng với anh Quyền và ông Nguyễn Văn Tường (SN 1956) ở cùng thôn, kiểm tra thì đó là phần đầu con ngựa bằng kim loại phủ kín bùn đất. Ông Tường có nói là có đầu ngựa, chắc chắn có các bộ phận khác.
 |
| Ông Nguyễn Văn Lực kể lại thời điểm mang các bộ phận con "ngựa cổ" lên bờ và đưa về nhà văn hóa thôn. |
Ba người đào bới xung quanh vị trí phát hiện đầu ngựa thì tiếp tục thấy ba chân ngựa, một thân ngựa ngay dưới vết răng của máy xúc. Các bộ phận rời nhau hoàn toàn, riêng thân ngựa có một vết thủng ở lưng bên trái do răng máy xúc va phải. Bên cạnh thân ngựa có hai cái chum sành, một cái dạng như tiểu sành hình tròn có đường kính miệng khoảng 20cm, phình to ở giữa và đáy thon lại. Bên trong màu trắng và nhiều mẩu xương vụn. Cái còn lại hình khối dài khoảng 40cm, rộng 20cm nhưng đã vỡ thành nhiều mảnh và bên trong không có gì”.
 |
| Con ngựa đồng bị khuyết chân sau bên trái và hai trong ba chân con "ngựa cổ" bằng đồng bị rạn nứt. |
Ông Lực cho biết thêm khi đưa tất cả các đồ vật tìm thấy lên bờ thì thấy con ngựa khuyết một chân sau bên trái. Rất có thể máy xúc đã đào múc, cho lên xe chở đi rồi nên không tìm nữa. Sau đó, ông báo cáo lên trưởng thôn và cán bộ xã. "Tới 11h trưa, ông trưởng thôn Nguyễn Minh Xuyên ra hiện trường và mọi người thống nhất đưa tạm về nhà văn hóa thôn để bà con chứng kiến “ngựa cổ” và giữ hiện trường vụ việc. Còn hai chum sành thì tôi cùng mọi người để gọn vào một cái tiểu nhi mang ra nghĩa địa thôn chôn".
Về tới nhà văn hóa thôn, bà con xung quanh đổ xô tới xem con “ngựa cổ”. Vết thủng ở sườn trái con ngựa bằng nửa lòng bàn tay. Nhìn vào thấy đất đặc bên trong. Ngoài cái chân sau bên trái bị khuyết, con “ngựa cổ” còn bị gãy hai trong ba chân phát hiện, một phần đuôi và tai cũng bị gãy. Các bộ phận tháo rời được là chân, đầu, đuôi đều có vết ngoàm của thợ đúc, chỉ cần xoay nhẹ theo là lắp được. Chúng tôi có đo đạc cẩn thận từng chi tiết “ngựa cổ”.
Cả con ngựa dài khoảng 50cm, ngang 18cm, cao khoảng 65cm và nặng khoảng 20kg. Ba chân ngựa rất nặng, đặc biệt là móng ngựa, phía dưới móng có một vật hình tròn như khuy áo gắn liền, khi dùng dao cạo nó lóe sáng rực rồi một lát lại tắt, còn thân và đầu ngựa khá nhẹ. Con “ngựa cổ” trong tư thế đang phi, miệng há rõ cả hàm răng.
