Khám phá ngôn ngữ bầu trời và các vì sao

Từ buổi bình minh của nhân loại, bầu trời đã luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho loài người. Từ những nền văn minh cổ đại ghi chép về các chòm sao đến những nhà thiên văn học hiện đại khám phá bí mật sâu thẳm của không gian, niềm say mê vũ trụ chưa bao giờ phai nhạt.

Vậy nhưng nói về bầu trời, những ngôi sao và vũ trụ chưa bao giờ là việc dễ dàng. Một cuốn từ điển về vũ trụ càng là một tham vọng làm khó chính tác giả. Bởi lẽ theo định nghĩa, vũ trụ là tập hợp tất cả những gì tồn tại, một thực thể chứa đựng tất cả, nên trong vô số các "mục từ", biết chọn như thế nào các chủ đề để đem ra luận giải?

Đứng trước lựa chọn này, Trịnh Xuân Thuận đã chọn viết về các vấn đề trong thiên văn học kích thích trí tò mò, khiến ông thích thú. Thiên văn học không chỉ đơn giản là nghiên cứu các thiên thể và các hiện tượng của vũ trụ mà còn giúp chúng ta ngắm nhìn và suy ngẫm về thân phận và vị trí của mình trong vũ trụ.

Sách Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao. Ảnh: NXB Tri thức.

Không chỉ đơn thuần là từ điển theo nghĩa truyền thống, Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao của Trịnh Xuân Thuận là một cẩm nang khám phá ngôn ngữ của bầu trời. Các mục từ trải dài từ những thuật ngữ khoa học như "tinh vân" và "hoàng đạo" đến những khái niệm mang tính thần thoại và thơ ca như "hòa âm thiên thể" và "những kẻ yêu nhau dưới ánh sao".

Mỗi từ hoặc cụm từ đều đi kèm với những giải thích phong phú, giai thoại thú vị và thông tin lịch sử, khiến nội dung trở nên cuốn hút cả với người mới làm quen lẫn những người đam mê lâu năm.

Cuốn sách cũng chứa các mục từ nói về nguồn gốc của chúng ta. Vũ trụ có một lịch sử và lịch sử này liên quan chặt chẽ với loài ngươi bởi vì nó dẫn đến đích là chúng ta, những “hạt bụi” của các vì sao. Vì vậy, sẽ có những mục từ kể về thiên sử thi hùng tráng của vũ trụ và bức họa tráng lệ này không ngừng được tô điểm bởi tất cả khoa học, trải trong một khoảng thời gian cỡ 14 tỷ năm.

"Tôi có niềm tin hoàn toàn và chắc chắn rằng khoa học phải có nhiệm vụ khôi phục lại vị trí của mình trong lòng văn hóa nhân loại. Trong quá khứ, khoa học đã quá rời xa nó do một cách nhìn quá manh mún, cơ giới và quy giản luận. Nhưng giờ đây không còn như thế nữa. Tôi đã đưa vào đây các mục từ có mục đích đặt khoa học trở lại một bối cảnh nhân bản hơn. Các mục từ này sẽ khám phá các mối quan hệ giữa khoa học và cái đẹp, hay giữa khoa học và thi ca", tác giả Trịnh Xuân Thuận chia sẻ.

Theo dịch giả Phạm Văn Thiều, với dung lượng đồ sộ gần 800 trang, Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao là cuốn sách dành cho những người muốn khám phá bầu trời và các vì sao, nhưng không nhất thiết phải có hành trang khoa học của một chuyên gia. Các mục từ được biên soạn một ngôn ngữ rõ ràng, đơn giản, giàu hình ảnh ẩn dụ nhưng không vì thế mà mất đi tính chính xác và khoa học.

Giáo sư Trịnh Xuân Thuận là nhà khoa học người Mỹ gốc Việt nổi tiếng trong lĩnh vực vật lý thiên văn. Ông đã cho ra mắt nhiều đầu sách có giá trị về vũ trụ học và mối tương quan giữa khoa học và Phật giáo như Giai điệu bí ẩn (1988), Big Bang và sau đó (1992), Hỗn độn và hài hòa (1998)... Năm 2007, ông vinh dự được Viện hàn lâm Pháp trao tặng giải thưởng lớn Moron. Năm 2009, ông nhận giải Kalinga của UNESCO về phổ biến kiến thức khoa học. Năm 2022, ông giành Giải thưởng Lớn của Cộng đồng Pháp ngữ.

---

Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao được trao giải tại Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII năm 2024.